خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- گزارش این هفته گروه تاریخ و سیاست ایبنا در هفته‌ای که گذشت (8 تا 14 شهریورماه) به مانند هفته‌های پیش مملو از اخبار و گزارش‌ها به مناسبت‌های مختلف است. 

آغاز این هفته، هشتم شهریورماه، برابر با سه واقعه تاریخی «انفجار دفتر نخست‌وزیری و شهادت رجایی و باهنر 1360/ روز مبارزه با تروریسم»، «درگذشت آرتور پوپ، معمار و ایرانشناس» و «امضاي معاهده ننگين تقسيم ايران بين روسيه و انگليس در عهد محمدعلي ‏شاه قاجار» بود. 

«ایبنا» به مناسبت روز مبارزه با تروریسم و سالگرد شهادت شهید محمدعلی رجایی، رئیس‌جمهوری ایران و محمدجواد باهنر، نخست وزیر نگاهی به سه کتاب «صحیفه نور» (امام خمینی)، «انسان و خود‌سازی» (نوشته محمدجواد باهنر که آیت‌الله علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی بر آن مقدمه‌ای نوشته است) و «نامه‌های رجایی به بنی‌صدر» (نوشته کیومرث صابری) انداخت و مروری بر این کتاب‌ها داشت. در هر یک از کتاب‌ها، نقل قول‌هایی درباره این دو شخصیت آورده ‌شد که متن کامل آن را می‌توانید از اینجــا بخوانید. 

همچنین به مناسبت این روز، مروری بر کتاب «خلاصه خوبی‌ها» (به گردآوری غلامعلی رجایی) داشتیم که در قالب دو گزارش منعکس شد. گلچینی از این کتاب و شعری که «رجایی» در زندان قصر برای همسرش سرود، را اینجـا و اینجـا بخوانید. 

انعکاس انعقاد قرارداد بین روس و انگلیس در روزنامه‌ها و جراید چگونه بود؟

در این روز، به مناسبت سالروز امضاي معاهده ننگين تقسيم ايران بين روسيه و انگليس در عهد محمدعلي ‏شاه قاجار ایران، نظرات ادوارد براون، مسترلینچ انگلیسی و پاولیچ روسی درباره قرارداد 1907 آورده شد. قرارداد 1907 روس و انگلیس از جمله وقایع مهمی است که تاثیری انکارناپذیر بر تاریخ معاصر ایران داشته است. این قرارداد با توجه به اهمیتی که دارا بود در روزنامه‌ها، جراید و تالیفات تاریخ‌نگاران انعکاس پیدا کرد. «ایبنا» در سالروز انعقاد این قرارداد، بازتاب این واقعه تاریخی را در اسناد و منابع مکتوب داخلی و خارجی بررسی کرد که گزارش کامل آن را می‌توانید از اینجــا ببینید. 

همان‌طور که گفته شد، درگذشت پروفسور آرتور اپهام پوپ یکی دیگر از مناسبت‌های این روز بود. وی کتاب‌های ارزشمندی در زمینه ایران به رشته تحریر درآورده و کاوش‌های باستان‌شناختی وی همگی منجر به ماندگارترین فعالیت‌های پوپ در قالب تدوین یک دوره 6 جلدی با عنوان «بررسی هنر ایران» شده است. «ایبنا» گزارش کاملی را از پیشینه و فعالیت‌های وی در قالب کتاب‌هایش ارائه کرد که اینجـــا ببینید.

در هشتم شهریور، آخرین روز هفته دولت، گزارشی آماری از وزرای مولف و مترجم دو دولت روحانی و احمدی‌نژاد را با هم تطبیق دادیم. این گزارش حاکی از آن بود که وزرای دولت روحانی در کتاب نوشتن پیشتاز بوده‌اند و تنها وزنه کتاب نوشتن دولت احمدی‌نژاد، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است. 

گزارش مقایسه آماری کتاب های وزیران دو دولت روحانی و احمدی‌نژاد را از اینجــا بخوانید. 

استاد جعفر خمامی‌زاده، رئیس انجمن مفاخر ادبی و فرهنگی گیلان شامگاه هشتم شهریورماه درگذشت. وی که در سال 1299 در شهر رشت به دنیا آمد، تالیفات بسیاری در حوزه ادبیات، فرهنگ و گیلان‌شناسی و سخنرانی‌ها و مقالات متنوع و فراوانی در مجامع فرهنگی و علمی و در روزنامه ها و مجلات استان ایراد کرده و به چاپ رسانده است. خمامی‌زاده یکی از مفاخر دیار کهن گیلان و زینت افزای محافل فرهنگی استان بود که پس از 70 سال تلاش برای اعتلای فرهنگ ایران زمین، به دلیل کهولت سن درگذشت. 

پیام تسلیت معاون فرهنگی وزیر ارشاد برای درگذشت رئیس انجمن مفاخر ادبی و فرهنگی گیلان را اینجـــا و حضور سخنگوی دولت در منزل استاد خمامی زاده برای تسلیت را اینجـــا بخوانید. برای خواندن وصیت رئیس انجمن مفاخر ادبی و فرهنگی گیلان/ آخرین کتابی که خمامی زاده نوشت را اینجـــا و انتشار آخرین اثر استاد خمامی‌زاده در روزهای آینده/ دریغ از کتابخانه‌ای که طعمه آتش شد اینجـــا را کلیک کنید.

مروری بر چند اثر درباره اندیشه‌ای ربوده شده 

ایبنا به مناسبت نهم شهریور، سالروز ربوده شدن امام موسی صدر مروری بر کتاب‌هایی داشت که به نوعی سعی کردند به ترسیم نقش و چهره‌ای از امام موسی صدر در نجات مردم لبنان با تمسک به مذهب شیعه روی آورند. چهره‌ای که در کتاب‌هایی با عنوان «پیشوایی فراتر از زمان» نوشته محمود سریع‌القلم، «لبنان به روایت امام موسی صدر و شهید مصطفی چمران» به کوشش علی حجتی کرمانی و «ساختار سیاسی اجتماعی لبنان و تأثیر آن بر پیدایش جنبش امل» تالیف سیدعلی حق‌شناس کمیاب بر وجه سیاسی صدر به شکل بارزی تاکید شده است و نشان از این دارد که تاریخ سعی می‌کند با ثبت چهره‌ای که سرنوشتش در هاله‌ای از ابهام مانده وی را در اذهان زنده نگه دارد. برای اطلاعات بیشتر از نظرهای این مولفان درباره موسی صدر، اینجــا  را کلیک کنید. 

ایبنا همچنین در این روز به مناسبت سالگرد آغاز جنگ جهانی دوم در سال 1939 میلادی،‌ گزارشی از پیامدهای جنگ جهانی دوم از جمله ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در کتاب‌های تاریخی تهیه کرد، کتاب‌های افرادی چون محمدعلی کاتوزیان، مخبرالسلطنه هدایت، جعفر مهدی‌نیا، ایرج ذوقی و سرریدر بولارد. گزارش تکمیلی این پیامدها را از اینجـــا بخوانید. 

10 شهریورماه گروه تاریخ و سیاست ایبنا میزگردی با موضوع «کتابسازی آثار تاریخی(با تاکید بر دوران پهلوی)» با حضور افرادی چون غلامرضا عزیزی، معاون اسناد کتابخانه ملی، مسعود کوهستانی‌نژاد، تاریخ‌نگار و محمود طاهراحمدی، سندپژوه و پژوهشگر آزاد تاریخ معاصر برگزار کرد. در این میزگرد هریک از مدعوین بر نکات خاصی درباره تاریخ‌نگاری دوران پهلوی و کتابسازی‌های کنونی مطرح کردند.

سه بستر کتابسازی از نظر مسعود کوهستانی‌نژاد

مسعود کوهستانی‌نژاد در این میزگرد عنوان کرد که سه عامل مهم در کشور از جمله «ضعف آموزش آکادمیک»، «اجازه‌ندادن مراکز پژوهشی و سندی در استفاده از اسناد به پژوهشگران مختلف» و «حاکم بودن نگاه سیاسی بر تاریخ‌نگاری» از جمله بسترها و ریشه‌های کتابسازی در کشور ما هستند و تا زمانی‌که راه حلی برای آن‌ها اندیشیده نشود، موضوع مهار کتابسازی منتفی است. برای خواندن نظرات کامل مسعود کوهستانی‌نژاد و دیگر مدعوین، اینجـــا را کلیک کنید. 

ایبنا همچنین 11 شهریورماه، گزارش نشستی با عنوان «آشنایی با اصول فهرست‌‌نویسی نسخه‌های خطی» با سخنرانی سید‌محمد طباطبائی، کارشناس نسخ خطی که در کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شده بود، منعکس کرد. برای خواندن دیدگاه‌های طباطبایی در این نشست، اینجـــا  را ببینید. 

در این روز، گزارش دیگری از نشست نقد و بررسی «رساله جهادیه» با حضور مجید غلامی‌جلیسه، پژوهشگر نسخه‌های خطی، جمشید کیانفر، مصحح و پژوهشگر تاریخ و محمدجواد احمدی‌نیا و غیره در اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد. این افراد درباره این رساله و شبهاتی که درباره نخستین چاپ کتاب سنگی بودن آن وجود دارد، سخن گفتند که می‌توانید از اینجـــا بخوانید. 

دستاوردهای دست‌پرورده‌های دارالفنون چه تالیفانی بودند؟

ایبنا به مناسبت سالروز ثبت دارالفنون در فهرست آثار ملی، گزارشی از دستاوردها و تالیفات بزرگمردانی چون اعتمادالسلطنه، عباس اقبال آشتیانی، محمد معین و مصطفی چمران را که در این مدرسه به تحصیل پرداخته بودند ارائه داد. مدرسه‌ دارالفنون از یادگارهای دوران قاجار است و بنای تاریخی ارزشمندی دارد. فارغ‌التحصیلان دارالفنون همواره از تاثیرگذارترین افراد در فضای سیاسی و اجتماعی ایران بودند. این افراد تالیفات ارزشمندی را در حوزه‌های گوناگون از خود به یادگار گذاشتند که جایگاه آنها در رشد و تعالی دانش و فرهنگ این مرز و بوم انکارناشدنی است. در این گزارش تنها به معرفی تعداد اندکی از این بزرگمردان پرداخته شد. 

چهارشنبه (12 شهریورماه) به مناسبت 12 شهریور سالروز شهادت رئیسعلی دلواری، ایبنا گزارشی تهیه کرد مبنی بر مرور کتاب «تاج سر کرانه» نوشته محمد ولی‌زاده . 12 شهریور، روز مبارزه با استعمار انگلیس و سالروز شهادت رئیس‌علی دلواری است که یاد رشادت‌های دلاوری این بزرگمرد در میان صفحات تاریخ ورق زده شد تا یاد وی را گرامی بداریم که گزارش تکمیلی آن را از اینجـــا می‌توانید بخوانید. همچنین درباره این کتاب با نویسنده آن محمد ولی‌زاده گفت‌وگویی انجام شده که مصاحبه کامل را می‌توانید اینجـــا بخوانید.

ناصرخسرو قبادیانی از شاعران بزرگ فارسی‌زبان، حکیم و جهانگرد ایرانی بود. وی در علوم بسیاری از علوم عقلی و نقلی گرفته تا طب و موسیقی و نجوم تبحر داشت. در11 شهریور ماه، به مناسبت سالروز تولد بزرگترین سفرنامه‌نویس ایرانی،‌ ناصرخسرو  قبادیانی ایبنا گزارشی در معرفی این سفرنامه تهیه کرد که اینجـــا بخوانید.

ابوریحان بیرونی، شیفته فرهنگ و رسوم مردم ایران بود

نشست تجلیل از مردم‌شناسان ایران نیز همزمان با روز مردم‌شناسی و بزرگداشت ابوریحان بیرونی، چهارشنبه 12 شهریورماه در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.

علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت گفت: بیرونی بنیانگذار و آغازگر مطالعات تطبیقی در زمینه دین‌پژوهی و مردم‌شناسی دین و فرهنگ در جهان است. وی در مطالعه تطبیقی ادیان و طبقه‌بندی مردم هند اساس پژوهش خود را بر مبانی واقعیت‌های مذهبی و نهادهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه و آرمان‌ها و عقاید مردم بنا نهاد. روش او در پژوهش از شکل‌گیری آغازین بینش مردم‌شناسی در پژوهش‌های میدانی و تطبیق آن با جامعه و دین حکایت دارد. مباحث «تحقیق ماللهند» به‌ویژه فصل‌های پایانی آن و بحثی از «آثارالباقیه» به بررسی ادیان و رفتارهای آیینی مذهبی در هند و مقایسه آنها با مجموعه‌ای از رفتارهای مشابه در یونان و سنجش جهان‌بینی مردم در این ادیان با جهان‌بینی مسلمانان اختصاص دارد. 

گزارش کامل این مراسم را اینجـــا و تجلیل از مردم‌شناسان بزرگ ایران در پژوهشگاه میراث فرهنگی را اینجـــا بخوانید.