به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، جغرافیا، راه و روش بهتر زیستن را به انسان می‌آموزد و در روشن کردن افکار جامعه و همچنین چگونگی برقراری ارتباط صحیح با محیط پیرامون انسان نقش حیاتی دارد. با وجود تمام اهمیتی که امروزه برای جغرافیا در دنیا قایل‌ هستند، در ایران متاسفانه درک درستی از این رشته و جایگاه آن در توسعه جامعه وجود ندارد.

مطالب سنگین، عدم جذابیت موضوع‌های کتاب و عدم به‌کارگیری ابزارهای کمک آموزشی و شاید نحوه نادرست آموزش این درس از دلایل این امر است. در این میان گردشگری یکی از موضوع‌هایی است که می‌تواند کمک قابل توجهی به جذب مردم و به‌ویژه دانش‌آموزان به رشته جغرافیا داشته باشد و علاوه بر این موجب آشنایی آن‌ها با طبیعت چهار فصل ایران و پتانسیل‌های فراوان آن می‌شود. ایبنا در سلسله گفت‌وگوهایی سراغ حسین حاتمی‌نژاد، محمدرضا محبوب‌فر، محمدرضا رضوانی و محمدتقی رهنمایی از استادان و پژوهشگران برجسته جغرافیا رفته و دیدگاه آن‌ها را درباره دلایل بی‌علاقگی دانش‌آموزان به جغرافیا و چگونگی جذب آ‌ن‌ها به این درس جویا شده است.

نقاط ضعف بخش آموزش جغرافیا از دید استادان این رشته 

بی‌توجهی به رشته جغرافیا، عدم درک درست از این رشته، نارسایی و عدم جذابیت محتوای دروس جغرافیا، عدم توجه به شرایط ذهنی و علایق مخاطب،‌ عدم استفاده از ابزارهای کمک آموزشی و عدم آشنایی برخی از دبیران با مباحث کتاب از دلایلی بود که استادان جغرافیا به‌عنوان ضعف‌ها و کمبودهای درس جغرافیا و شیوه آموزش آن در مدارس برشمردند و همگی بر این نکات متفق‌القول بودند. 

البته این ضعف‌ها و کمبودها تنها مربوط به رشته جغرافیا نیست بلکه درباره بیشتر رشته‌های علوم انسانی در ایران صدق می‌کند. رشته‌هایی که با وجود اهمیت فراوان در دنیای امروز و نقش آن‌ها در تعالی جوامع بشری،‌ در ایران همواره با بی‌مهری مواجه بوده‌ و درک درستی از اهمیت و ارزش آ‌ن‌ها در میان مسوولان کشور وجود ندارد. 

به عقیده دکتر حسین حاتمی‌نژاد، پژوهشگر و استاد دانشگاه،‌ درک درستی از رشته جغرافیا در ایران وجود ندارد و این در حالی است که در دنیا هر کشوری که جغرافیای قوی دارد، توسعه‌یافتگی‌اش هم بیشتر است چراکه در این کشورها جغرافیا نقش مهمی درهرگونه برنامه‌ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین ایفا می‌کند. 

بازنگری، ‌نیاز اساسی کتاب‌های درسی جغرافیا 

کتاب‌های جغرافیا دارای ضعف‌ها و کمبودهای فراوانی است که متاسفانه مورد توجه مسوولان آموزش کشور قرار نگرفته و در نتیجه تلاشی هم برای رفع آن‌ها صورت نمی‌گیرد. در این میان پژوهشگرانی که ایبنا با آن‌ها به گفت‌وگو نشست معتقدند کتاب‌های درسی جغرافیا در تمام مقاطع نیاز به بازنگری دارند. به عقیده دکتر محمدتقی رهنما، استاد جغرافیای دانشگاه تهران، نویسندگان این کتاب‌ها به شرایط ذهنی و علایق مخاطبان توجهی نمی‌کنند و به همین دلیل دانش‌آموزی که ذهنش ظرفیت پذیرش مطالب سنگین کتاب درسی را ندارد به مرور از آن دلزده و خسته می‌شود. 

تلاش برای بالابردن جنبه‌های کیفی کتاب‌های درسی به جای بمباران اطلاعاتی دانش‌آموزان می‌تواند نقش مهمی در جذب دانش‌آموزان به این رشته بااهمیت داشته باشد. حساس کردن دانش‌آموزان به محیط‌ زیست، استفاده از ابزارهای کمک آموزشی همچون عکس، اسلاید و فیلم‌ و همچنین بازدیدهای میدانی از دیگر راهکارهایی بودند که استادان جغرافیا در کنار برطرف کردن نقاط ضعف کتاب‌های درسی جغرافیا، برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان ذکر کردند. 

گردشگری، راهکاری برای جذابیت بخشیدن به جغرافیا 

گردشگری جابه‌جایی مردم بین مناطق و مکان‌های مختلف با هدف بازدید از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و جاذبه‌های انسان‌ساخت است و از آن‌جایی که منابع محیطی چند بُعدی را مورد استفاده قرار می‌دهد، دارای ابعاد جغرافیایی نیز هست. در همین راستا، استادان جغرافیا بر این باورند که جغرافیا نخستین و بیشترین ارتباط را با گردشگری دارد و می‌تواند عاملی در جذابیت بخشیدن به این رشته باشد. نکته‌ای که از نظر پدیدآورندگان کتاب‌های درسی جغرافیا مورد غفلت واقع شده است. 

طبیعت چهار فصل و متنوع ایران در کنار سابقه درخشان و طولانی این کشور از لحاظ تاریخی و ‌فرهنگی،‌ موجب شده است تا این سرزمین پهناور در زمره 10 کشور برتر در زمینه گردشگری قرار گیرد. این درحالی است که بسیاری از مردم ایران از این موضوع و از جاذبه‌های فراوان کشور اطلاع کافی ندارند. 

در این میان نقش کتاب‌های درسی در افزایش آگاهی دانش‌آموزان‌ که آینده‌سازان این مرز و بوم‌اند، نسبت به جاذبه‌های طبیعی و تاریخی کشور بسیار اساسی است. 

در این باره محمدرضا محبوب‌فر، استاد دانشگاه اصفهان معتقد است، گنجاندن درس گردشگری در کتاب‌های درسی، ضروری است. در این صورت دانش‌آموزان از سنین پایین با صنعت گردشگری و اهمیت آن آشنا می‌شوند. 

از سوی دیگر به گفته حاتمی‌نژاد، ما می‌توانیم از دانش‌آموزان برای گسترش صنعت گردشگری کشور راه‌حل بخواهیم و آن‌ها را با این موضوع درگیر کنیم و با معرفی جاذبه‌های طبیعی، ‌تاریخی و فرهنگی کشور به دانش‌آموزان، احساس تعلق مکانی در آن‌ها ایجاد کنیم و حس وطن‌پرستی را در آن‌ها تقویت کنیم. 

اگر چه کتاب‌های درسی جغرافیا، دارای مشکلات عمده آموزشی و فنی هستند و برطرف کردن آن‌ها نیازمند صرف زمان و هزینه است اما با این وجود با همت کارشناسان و پژوهشگران کشور و مساعدت وزارت آموزش و پرورش قابل حل است.‌