به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، نشست «تحليل كاربرد هستي‌شناسي‌ها در نظام‌هاي معنايي بازيابي اطلاعات» از سوي كتاب ماه كليات خانه كتاب با حضور عباس حري، فريبرز خسروي، ملوك‌السادات حسيني بهشتي و محمود خراط عصر امروز(7 آبان‌ماه) برگزار شد.
در ابتداي اين نشست خسروي با اشاره به اين‌كه هستيشناسي و اصطلاحنامه هر دو ابزاري هستند كه در حوزه مباحث اطلاع‌رساني به كار مي‌روند، گفت: اين دو ابزار، اشتراكات و افتراقات زيادي با يكديگر دارند.
حري درباره اين اشتراكات و تمايزات اين دو ابزار با يكديگر اظهار كرد: اصطلاحنامه عمر بيشتري در مقايسه با آنتولوژي دارد. ساختار اصطلاح‌نامه‌ها در طول زمان به مرور رشد پيدا كردند. اين ساختار قرار بود به بازيابي اطلاعات در نظام‌هاي سنتي متداول ارايه خدمت كند.
وي ادامه داد: در اين ساختار روابط معنايي خاصي تعريف شده بود كه همچنان نيز حفظ شده است.
وي افزود: پس از پيدايش تكنولوژي و گسترش آن به رشته‌هاي مختلف به‌ويژه كتابداري بحث آنتولوژي(هستيشناسي) مطرح شد. از روز ابتدايي كه اين اصطلاح توسط مهندسان دانش مطرح شد اين سوال مطرح بود كه چرا آنتولوژي؟ چرا كه اين اصطلاح متعلق به علم فلسفه بود.
حري اضافه كرد: پيش‌فرض آنتولوژي اين بود كه آنچه را كه در دنياي واقعي وجود دارد مي‌توان در دنياي مجازي بازسازي كرد و من معتقدم قبل از آنتولوژي، آنتوگرافي وجود دارد چرا كه ما واقعيت را بر اساس آن چيزي كه دريافت مي‌كنيم، تصويرسازي مي‌كنيم نه براساس آنچه كه وجود دارد؛ بنابراين واژه آنتوگرافي را در اين باره مناسب‌تر مي‌بينم تا آنتولوژي.
اين استاد كتابداري با اشاره به ظرفيت‌هاي متعدد آنتولوژي‌ها، گفت: در طول زمان اتفاقي كه در عمل افتاد اين بود كه آنتولوژي مدعي بود ويژگي‌ها و روابطي را كه به هر دليل در اصطلاحنامه مغفول مانده است جبران كرده و مي‌كند.
وي تاكيد كرد: در واقعيت هم چنين چيزي وجود داشت چرا كه آنتولوژي‌ها ويژگي‌هايي را به ساختار پيشين اصطلاحنامه كه اصطلاح‌نامه‌ها به آن توجهي نكرده بودند، افزودند.
حري با بيان اين‌كه روزآمدسازي در اصطلاح‌نامه‌ها كار پرهزينه‌اي است، اظهار كرد: با استفاده از ابزار آنتولوژي روزآمدسازي در محيط مجازي به‌راحتي اتفاق مي‌افتد. همچنين بحث كاربرد‌پذيري كه به كاربر نقش مي‌دهد در آنتولوژي نيز مورد توجه قرار گرفته و اين نكته مثبتي براي آنتولوژي‌هاست.
وي اضافه كرد: مدل‌ها و روش‌هايي كه در آنتولوژي به كار مي‌رود نيز به‌راحتي قابليت اجرا و عملياتي شدن دارد.
اين مدرس كتابداري با بيان‌اين‌كه آنتولوژي مي‌تواند جايگزين مناسبي براي اصطلاحنامه باشد، گفت: پيشرفت‌‌هايي در آنتولوژي مي‌تواند اتفاق بيفتد كه در اصطلاحنامه سخت بود و اين توانمندي آنتولوژي‌ها را نشان مي‌دهد. به هر سو من معتقدم آنتولوژي هستيشناسي نيست و هستي‌نگاري است.
حسيني بهشتي نيز در بخش ديگري از اين نشست با اشاره به اين‌كه عنصر مفهوم بين آنتولوژي و اصطلاحنامه مشترك است، گفت: روابط معنايي در هر دو ابزار تجزيه، تحليل و تعريف مي‌شود.
وي ادامه داد: در آنتولوژي روابط و عناصر خرد و ريز شده و تمام ويژگي‌هايي معنايي در آنتولوژي تعريف مي‌شود در نتيجه در بازيابي اطلاعات نيز توسط آنتولوژي اجزاي ريز در نظر گرفته شده و ريزش كاذب كمتر است.
وي افزود: همچنين آنتولوژي چون در محيط رايانه استفاده مي‌شود مي‌تواند ابعاد مختلف روابط را بررسي كند و ارتباط بين مفاهيم متعدد در آنتولوژي با دقت بيشتري انجام مي‌شود.
حسيني بهشتي تاكيد كرد: بايد در بازيابي اطلاعات به سوي تبديل اصطلاح‌نامه‌ها به آنتولوژي برويم.
خسروي نيز در بخش ديگري از اين نشست در سخناني گفت: در گذشته با استفاده از اصطلاح‌نامه‌ها قادر نبوديم تا از طريق جست‌وجوي يك واژه به مدارك موردنظر خود برسيم و در واقع نياز ما برطرف نمي‌شد البته اكنون نيز اين اتفاق افتاده و به طور مثال ما با جست‌وجو در موتورهايي چون گوگل باز هم قادر نيستيم به معنا و مدارك موردنظر خود دست پيدا كنيم.
وي ادامه داد: اين در حالي است كه با حركت به سوي آنتولوژي و زنده‌كردن آن مي‌توانيم تا حد زيادي نياز خود را برطرف كنيم. در گذشته در يك مقطع زماني تب ايجاد اصطلاحنامه در همه سازمان‌ها وجود داشت اما به يكباره اين روند افول كرد و به نظر مي‌آيد كه اكنون بسياري از اصطلاح‌نامه‌ها يا نيمه‌جان هستند و يا در حال مرگ! ما كمتر اصطلاح‌نامه‌اي را داريم كه به‌روز باشد و حال اين سوال مطرح مي‌شود كه تا چه اندازه مي‌توان اميدوار بود كه به سمت آنتولوژي‌ها حركت كنيم.
حري درباره دلايل نااميدي از عملكرد اصطلاح‌نامه‌ها گفت: وقتي بيم رخوت و افول يك پديده وجود دارد بايد دوباره آن را احيا كرد. خوشبختانه اخيراً به سمت استفاده از آنتولوژي حركت شده است و من نااميد نيستم كه بتوان كار جديد انجام داد.
حسيني بهشتي همچنين درباره تجربه تدوين اصطلاح‌نامه‌ها در ايران و مشكلات آن عنوان كرد: تجربه نشان داده كه انتقادها راه را بر ما بسته است متاسفانه در زمينه تدوين اصطلاحنامه هنوز ما با مهندسان رایانه داراي نگرش يكساني نشديم و همكاري‌ها بسيار كم است.
وي تاكيد كرد: اين در حالي است كه امروزه در ايران و جهان حركت به سوي تبديل اصطلاحنامه به آنتولوژي آغاز شده است.
در بخش پاياني اين نشست نيز كاربرد هستي‌شناسي‌ها در نظام بازيابي اطلاعات از سوي كارشناسان حاضر بررسي شد.
بر اساس رهنمود نظام جهانی اطلاعات علمی (یونی سیست) اصطلاحنامه را می‌توان یا از نظر عملکرد آن تعریف کرد و یا از لحاظ ساختار آن. از نظر عملکرد، اصطلاحنامه وسیله‌ای برای مهار کردن واژه‌هاست و در برگرداندن زبان طبیعی مدارک، نمایه‌سازان یا استفاده‌کنندگان به زبان مقید نظام استفاده می‌شود. از نظر ساختار، اصطلاحنامه مجموعه لغات مهار شده و پویای یک زمینه خاص از دانش بشری است که از لحاظ معنا و نوع مرتبطند.
بيشترين كاربرد اصطلاح‌نامه‌ها مربوط به مراكز اطلاع‌رسانی و سیستم‌های اطلاعاتی مانند کتابخانه‌ها و وب سایت‌هاست. اصطلاحنامه برای ذخیره و بازیابی اطلاعات کمک فراوانی به کاربران و محققان می‌کند و سرعت جست‌وجو و بازیابی را در نظام‌های رايانه‌ای بالا می‌برد.
یکشنبه ۷ آبان ۱۳۹۱ - ۱۶:۵۰
نظر شما