به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نخست همایش یکروزه «ادبیات تطبیقی در دهه کنونی و چشم‌اندازهای آن» با سخنرانی امیرعلی نجومیان، طهمورث ساجدی، المیرا دادور و محمد زیار، دیروز 24 خرداد، در تالار مولوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. 

نجومیان، هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، به عنوان سخنران نخست، به ارایه مقاله خود با عنوان «به سوی تعریف جدیدی از ادبیات تطبیقی» پرداخت. وي گفت: ادبیات تطبیقی یکی از قدیم‌ترین حوزه‌های تحقیقات ادبی بوده است. 

نجوميان افزود: در چند دهه اخیر، نظریه‌های جدید و همچنین اتفاقات اجتماعی و فرهنگی مهمی سبب شد که این حوزه دچار چالشی جدی شود. از سویی نظریه‌های نشانه‌شناسی، روایت شناسی، پساساختگرایی، ساختگرایی، پسا استعماری، مطالعات فرهنگی و رویکردهای بینامتنی یا بیناگفتمانی روش‌های نوینی را در حوزه تطبیق و مقایسه معرفی کردند و در نتیجه رویکرد تاثیر و تاثر سنتی ادبیات تطبیقی را به چالش گرفته‌اند. 

نویسنده کتاب «درآمدی بر پست‌مدرنیسم در ادبیات» در ادامه گفت: همچنین مهاجرت‌های عظیم در چند دهه گذشته، دگرگونی‌ شگرفی را در مفهوم هویت ملی سبب شد و همانطور که می‌دانیم، ادبیات تطبیقی به گونه‌ای سنتی به ملیت به طور یکدست نگریسته است که با توجه به هویت‌های هیبرید و پویا چنین دیدگاهی دیگر قابل دفاع نیست. 

این عضو هیات علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به مساله مطرح شده در مقاله خود اشاه کرد و گفت: مسایلی که در بالا بیان کردم باعث شد که نظریه‌پردازی به نام «گایاتری چاکراورتی اسپیواک» از مرگ رشته ادبیات تطبیقی سخن بگوید. من در مقاله خودم ثابت کرده‌ام که نخست اسپیواک مرگ رشته ادبیات تطبیقی را به طور مطلق مطرح نکرده است. 

نجومیان گفت: من با خوانش دقیق کتاب اسپیواک با عنوان «مرگ یک رشته» ادعا می‌کنم که او نیازی جدی به تعریف جدیدی از این رشته را مطرح می‌کند. به گمان من تحلیل و بازخوانی مفهوم‌های «مقایسه/تطبیق»، «مرز» و «هویت» در شکل‌گیری شاخصه‌های جدید ضروری است. 

محمد زیار، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، با مقاله «اینترنت و ادبیات تطبیقی» دیگر سخنران این نشست بود. او گفت: ادبیات تطبیقی مولود گسترش پیوندهای فرهنگی و ادبی میان ملل و اقوام گوناگون است. نقش سفرنامه‌ها و در پی آن نهضت‌های ترجمه متون و شاهکارهای ادبی در شکل‌گیری ادبیات تطبیقی بر کسی پوشیده نیست. 

وی افزود: اکنون که در عصر گسترش اطلاعات به سر می‌بریم، این سوالات مطرح می‌شوند که «تاثیر فن‌آوری‌های نو همچون اینترنت چگونه بر این رشته ارزیابی می‌شود؟ و یا این‌که آیا همچون «گایاتری چاکراورتی اسپیواک» باید مرگ قریب‌الوقوع ادبیات تطبیقی را باور کنیم یا پدیده‌ای به نام اینترنت را مانند پدیده رواج ترجمه در سده‌های 18 و 19 عامل ترویج بیش از پیش آن بدانیم؟ 

زیار در ادامه با اشاره به فعالیت‌ سایت‌ها و وبلاگ‌های فعال در حوزه ادبیات تطبیقی گفت: در کشور ما علاوه بر فعالیت انجمن ادبیات تطبیقی که بی‌شک تارنما و مجله تخصصی خود را خواهد داشت، فصلنامه‌های متعددی با موضوعات ادبیات تطبیقی منتشر می‌شوند که هرکدام پایگاه خبری و تارنمای خاص خود را دارند که این تارنماها مقالات شماره‌های پیشین خود را در دسترس خوانندگان قرار می‌دهند. 

زیار در ادامه چند فصلنامه و همچنین پایگاه‌ها، انجمن‌ها و مجلات الکترونیکی فعال در حوزه ادبیات تطبیقی را معرفی و همچنین اهمیت و نقش هریک از آن‌ها را در گسترش ادبیات تطبیقی بررسی کرد. 

ایلمیرا دادور، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با مقاله «از ادبیات مهاجرت تا فرانسوی زبان نوشتن» دیگر سخنران این نشست بود، او گفت: کشور فرانسه از سال‌های 1960 پذیرای مهاجران فرانسوی زبانی بود که عمدتا به علت مشکلات اقتصادی و سیاسی، زادگاهشان را ترک کرده بودند تا در فرانسه ساکن شوند. بیشتر این مهاجران از مغرب عربی یا آفریقا آمده بودند و تعدادی هم از اروپای شرقی و خاورمیانه. 

وی افزود: از میان این مهاجران نویسندگانی دست به قلم بردند و به زبان فرانسه نوشتند که آثارشان طیف گسترده‌ای از ادبیات را دربر می‌گرفت. از این میان نویسندگانی چون میلان کوندرا، آندره مکین، امین مالوف، عتیق رحیمی و رضا قاسمی نویسندگان مهاجرت نامیده شدند و برخی دیگر همچون طاهر بن جلون نویسندگان پسااستعمار. بیشتر این نویسندگان آثارشان در چارچوب ادبیات عام و تطبیقی قرار می‌گیرد. 

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: مساله هویت و جست‌وجو برای بازیافتن آن موضوع اصلی بیشتر آثار نویسندگانی شد که نام آن‌ها در بالا آمد، اما نویسندگانی که از هویت می‌گفتند، اکنون پس از گذشت سال‌ها در تشخبص هویت خویش دچار تردید شده‌اند، تردیدی که به نظر آن‌ها برای نویسندگانی مانند آنان، که در آمریکا یا انگلستان به نگارش و تدوین مشغول هستند، وجود ندارد. به نحوی این نویسندگان که به فرانسه می‌نویسند و می‌اندیشند، امروز خود را در پیکر اصلی ادبیات فرانسه نمی‌بینند. 

سخنران بعدی این نشست طهمورث ساجدی عضو هیات علمی دانشگاه تهران بود که در سخنان خود به بررسی ترجمه‌های فرانسه به فارسی در نیمه دوم قرن بیستم پرداخت.

همایش یکروزه «ادبیات تطبیقی در دهه کنونی و چشم‌اندازهای آن» با همکاری مرکز نشر دانشگاهی، دانشگاه شهید بهشتی، خانه هنرمندان ایران و انجمن علمی ادبیات تطبیقی دیروز چهارشنبه 24 خرداد ماه 1391 در تالار مولوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.