علي ططري، پژوهشگر و مدرس تاريخ معاصر، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، درباره اين اسناد اظهار داشت: اين مجموعه كه حدود 400 برگ تخمين زده مي‌شوند، به تازگي از سوي شاهرخ فيروز، فرزند نصرت‌الدوله، به مركز اسناد كتابخانه مجلس اهدا شده‌اند.

وي با اشاره به اهميت تاريخي و سياسي اين اسناد گفت: اين سندها در كنار رونوشت‌هايي از اسناد اصلي كه از سوي نصرت‌الدوله گرآوري شده‌اند، به لحاظ تاثيرگذاري او كه چند دوره نماينده مجلس و زماني هم وزير ماليه دوره رضا شاه بود و سرانجام به دست حكومت به قتل رسيد، از اهميت بالايي برخوردارند. 

به تازگي نيز فرزند وي كه در ايالات متحده آمريكا زندگي مي‌كند، مجموعه‌اي از اسناد خانوادگي‌شان را توسط فردي به نام «بهمن بياتي» به ايران و كتابخانه مجلس فرستاده است.

ططري با يادآوري اين نكته كه در طول يك سال گذشته اين دومين مجموعه‌اي است كه از سوي خانواده فيروز به كتابخانه مجلس اهدا مي‌شود، متذكر شد: بيشترين مجموعه اهدايي به اين مركز از سوي خانواده «عبدالحسين خان فرمان‌فرما» پدر نصرت‌الدوله فيروز بوده است. آن اسناد شامل قباله‌جات، فرمان‌هاي حكومتي، اسناد سياسي و نظامي خانوادگي آنهاست، اما اسنادي كه به تازگي توسط شاهرخ فيروز(نوه فرمان‌فرما) به كتابخانه اهدا شده‌اند‌، در نوع خود كاملا متفاوتند.

وي با اشاره به اين كه «اين اسناد از نظر اجتماعي و مسايل مالي نكات جالبي را بازگو مي‌كنند و اغلب متعلق به نصرت‌الدوله فيروزند» گفت: از اسناد مورد توجه اين مجموعه مي‌توان به اسناد مالي وزارت ماليه در سال‌هاي 1304 و 1305 هجري شمسي اشاره كرد. مكاتبات رييس كل ماليه، مكاتبات شركت نفت ايران و انگليس(1338 قمري مطابق با1920 ميلادي)، وضعيت ايرانيان قفقاز، اتباع ايراني روسيه، (1920 ميلادي)، اسنادي از روابط ايران و عثماني، اسنادي از روابط ايران و انگليس (در سال‌هاي 1919 تا 1920)، اسنادي از روابط ايران و روسيه و شوروي تازه تأسيس آن دوران كه اغلب متعلق به سال‌هاي 1338 هجري قمري‌اند، از ديگر اسناد اين مجموعه به شمار مي‌روند.

پژوهشگر حوزه تاريخ معاصر ادامه داد: تعدادي از اسناد نفت جنوب كه حاوي برخي از قراردادهاي نفتي جنوب ايران در دوره رضا شاه‌ كه اغلب به زبان انگليسي‌اند و هنوز ترجمه نشده‌اند، رونوشت اسنادي از وزارت امور خارجه و مكاتبات بين‌المللي اين وزارتخانه، اسنادي از وقايع قرارداد 1919 ميلادي، اسنادي از اقدامات عمراني در لرستان دوره پهلوي اول، اسنادي از برق و راه‌آهن تهران، بانك ملي، مستخدمان خارجي، خريد اسلحه از راه مصر، اسنادي از وثوق‌الدوله و ... از ديگر سندهايي‌اند كه در اين مجموعه جاي دارند.

رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي تصريح كرد: به نظر مي‌رسد برخي از اين اسناد به قلم خود نصرت‌الدوله فيروز در زماني كه سند توليد شده، رونوشت شده‌اند. با توجه به اين كه تعدادي از اين اسناد، رونوشتي از سندهاي مهم و اصلي‌اند كه در مكاتبات ميان دولت‌هاي خارجي و ايران به ثبت رسيده‌اند و نصرت‌الدوله فيروز براي نگهداري در آرشيو شخصي‌اش آنها را تهيه كرده است، به دليل نگارش‌شان در آن دوران تاريخي، ارزششان كمتر از سندهاي اصلي نيست و اخبار سياسي را كه انعكاس مي‌دهند، بر اهميت آنها مي‌افزايد.

وي عنوان داشت: موضوع سنديت اين اسناد ثابت شده و از اهميت لازم برخوردارند. اين موضوع كه نصرت‌الدوله از مهمترين اسنادي كه در دسترسش بوده، سعي كرده است رونوشتي براي خود بنويسيد، اهميت فراواني دارد. اين سندها، مهمترين اسنادي‌اند كه نصرت‌الدوله در دوره وزارتش و زماني كه در سمت‌هاي مختلفي بوده، به آنها دسترسي داشته و نمونه‌اي را براي خود ضبط كرده است.

ططري افزود: به نظر مي‌رسد اين اسناد توسط همسر نصرت‌الدوله فيروز ـ پس از قتل نصرت‌الدوله در دوره رضا شاه كه اسناد و اموالش ضبط شده‌ ـ نگهداري شده‌اند و جالب‌ترين نكته اين اسناد اين است كه چگونه اين اسناد از چشم رضا شاه پنهان مانده، حفظ شده‌ و در اوايل انقلاب توسط خانواده فيروز به خارج از كشور انتقال يافته‌اند؟

وي درباره وضعيت كنوني اين اسناد در كتابخانه مجلس و اهدافي كه براي آنها برنامه‌ريزي شده است، اظهار داشت: اين اسناد پس از فهرست‌نويسي در پايگاه اطلاعاتي کتابخانه مجلس قرار مي‌گيرند و مي‌كوشيم هرچه زودتر آنها را اطلاع‌رساني كنيم و در نهايت به شكل كتاب منتشر سازيم.

دبیر شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس در پاسخ به اين سوال كه «اين اسناد مي‌توانند چه نقشي در تأليفات و پژوهش‌هاي آتي تاريخ معاصر و مسايل سياسي ايران داشته باشند؟» بيان كرد: همان طوري كه از فهرست اسناد اهدايي خانواده فيروز مشخص است، اين سندها بسيار متنوع‌اند. به لحاظ زماني، اغلب اين اسناد متعلق به سال‌هاي 1338 تا 1340 هجري قمري و به طور كلي در تحقيقات موضوعي، ادواري و تاريخي، مي‌تواند استادان دانشگاه، پژوهشگران آزاد و محققاني را كه در موسسات علمی مشغول به فعاليت‌اند، ياري مي‌رساند.

وي افزود: همچنين اطلاعات موجود در اين سندها مي‌توانند دست‌مايه‌اي براي تحقيقات و تأليفات آينده باشند و در تدوین پژوهش‌ها، پايان‌نامه‌ها و تأليفات كمك‌های فراواني به نويسندگان و محققان برسانند. ضمن اين که افرادي كه سال‌ها در موضوعات تخصصي فعاليت كرده‌اند، مي‌توانند از اين اسناد به عنوان بخش‌هايي استفاده كنند كه حلقه‌هاي مفقوده پژوهش‌هاي گذشته و تاريخ را تكميل مي‌كند. اين اسناد بسياري از پژوهش‌ها را مستند مي‌کنند.

ططري با تاكيد بر اين كه همه هدف ما در کتابخانه مجلس اين است كه بتوانيم به برطرف‌ كردن ابهامات تاريخي كمك كنيم، اظهار كرد: تمام رسالت اين مركز این است كه اين اطلاعات را در اختيار پژوهشگران قرار گیرند و در نهايت آنها را به شكل‌هاي گوناگون نظير درج در مجلات، پايگاه‌هاي اطلاع‌رساني و در قالب كتاب و ... منتشر شوند.

دبير شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس با تشكر از تمامي افرادي كه به اين كتابخانه اعتماد كرده و اسناد خود را در اختيار اين مركز قرار داده‌اند، گفت: از تمامي كساني كه اسناد قابل توجهي درباره تاريخ، سرزمين، هويت و تمدن ايران دارند كه اطلاعات آنها به پژوهشگران و محققان اين حوزه كمك مي‌كند تا تحقيقات خود را كامل كنند، مي‌خواهيم ما را در اين مسير ياري رسانند.