به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ساره گودرزی - سال ۱۴۰۱ برای صنعت چاپ و نشر کشور، سال خوب و پررونقی ارزبابی می‌شود. سالی که ناشران به واسطه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پس از دو دوره وقفه در دو قالب فیزیکی و مجازی توانستند، کتاب‌های بیشتری به دست مخاطبانشان برسانند.

به واسطه برگزاری این رویداد، چرخه عرضه و تقاضا در بازار کتاب رونق گرفت و چراغ بسیاری از بازارهای راکد در حوزه چاپخانه‌داران و ناشران روشن شد، بازار کاغذ به‌دلایل مختلف ازجمله واردااتی بودن این کالای اساسی تولید کتاب، اما همواره از نوسانات نرخ ارز متاثر می‌شود و با کوچکترین تغییری در نرخ دلار، شاهد افزایش قیمت این کالا از سوی برخی دلالان در بازار هستیم، افرادی که اگرچه کاغذ را با ارز نیمایی وارد کشور کرده‌اند اما از این افزایش قیمت‌ها سوءاستفاده می‌کنند تا پول بیشتری به جیب بزنند و به نرخ روز نان بخورند.

طبق نظر کارشناسان، نیاز کشور به کاغذ تحریر حدود ۳۸۰ هزار تُن است درحالی که حدود ۱۸۰ هزار تن ظرفیت تولید کاغذ تحریر در کشور ایجاد شده که بسیار ناچیز است و به دلیل برخی تسهیلات برای واردکنندگان طی سال‌های گذشته، تولیدکننده داخلی توان رقابت با واردکننده را نداشته و همین مساله کفه وابستگی به کاغذ وارداتی را سنگین‌تر کرده بود.

رصد بازار کاغذ طی یک‌سال اخیر نشان‌دهنده رشد قیمت این کالا است، موضوعی که بسیاری از ناشران را به سمت استفاده از نشر دیجیتال با هدف کاهش مصرف کاغذ سوق داد. ناشران به دلیل قیمت بالای کاغذ نمی‌توانستند ریسک تولید کتاب در شمارگان انبوه را به جان بخرند و در نتیجه ترجیح دادند که کتاب‌هایشان را در شمارگان ۱۰۰ تا ۲۰۰ نسخه چاپ کنند تا در شرایط اقتصادی این سال ۱۴۰۱ از آسیب بیشتر به بنگاه نشر خود پیشگیری کنند.

در این میان دولت سیزدهم با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم استفاده از توان تولید داخلی، بر موضوع تولید کاغذ داخلی اهتمام ویژه‌ای داشت؛ بنابراین طی یک‌سال اخیر فعالیت‌های بسیار زیادی برای احیا و تولید کاغذ در کشور انجام شده است؛ فعال شدن کارخانه چوب و کاغذ مازندران و عرضه کاغذ این کارخانه در میان ناشران یکی از ثمرات این حمایت بود. علاوه بر اینکه بیش از ۷۵ درصد کتاب‌های درسی کشور برای سال تحصیلی آینده نیز به همت فعالان این کارخانه تامین می‌شود.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز ماهانه برای تامین نیاز ناشران از کاغذهای این کارخانه استفاده می‌کند. اگرچه توان تولید کارخانه چوب و کاغذ مازندران طی سال ۱۴۰۱ رشد بسیار زیادی داشت اما نیازمند حمایت‌های جدی‌تری در حوزه مواد اولیه و دستگاه‌ها است تا ظرفیت تولید خود را افزایش دهد. این مجموعه به سه قلم کالای اصلی برای تولید کاغذ چاپ و تحریر نیاز دارد؛ اول چوب که ۴۵ درصد حجم تولید این کارخانه را تشکیل می‌دهد، دوم خمیر سفید که به صورت کامل وارداتی است و در حال حاضر در کشور تولید نمی‌شود و سو آب اکسیژنه که ۲۰ تا ۲۵ درصد از حجم مواد تولیدی را به خود اختصاص می‌دهد.

ازسوی دیگر حمایت از فعالیت کارخانه کاغذسازی زاگرس و اعلام آمادگی کارخانه کاغذسازی پارس طی یکسال اخیر ازجمله پیامدهای این حمایت‌ها از سوی دولت سیزدهم به شمار می‌آیند، هرچند که افتتاح کارخانه زاگرس در استان فارس و تولید کاغذ چاپ و تحریر در کارخانه پارس نیازمند تجهیز و بازسازی دستگاه‌های نو و مدرن است و ضرورت دارد، دولت برای تحقق شعار تولید کاغذ داخلی، تسهیلات مالی و حمایتی لازم را در اختیار این مجموعه‌ها قرار دهد.

توزیع کاغذ ایرانی و توازن بازار
این میان اما قیمت کاغذ با شروع فصل تابستان گداخته شد و بهای این کالای استراتژیک سر به فلک گذاشت و تقریباً به دو برابر رسید و تا بندی یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هم قیمت‌گذاری شد. اما قیمت‌ها بار دیگر فروکش کرد و به بندی یک میلیون ۲۸۰ تا یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسید.

اوایل فصل پاییز نیز زمانی که خبر عرضه کاغذ در بورس اعلام شد، دغدغه‌های زیادی برای فعالان حوزه کاغذ و البته ناشران و چاپخانه‌داران ایجاد کرد. به دنبال این خبر بخش زیادی از خرید و فروش‌ها متوقف شد و نتیجه آن افزایش حدود ۲۰ درصدی قیمت کاغذ بود. این کار که بدون زمینه‌سازی و با انتشار خبری خام در فضای رسانه‌ای موجب نگرانی اهالی چاپ و نشر شده بود، واکنش‌هایی را به همراه داشت که موجب شد وزارت صنعت، معدن و تجارت نسبت به اجرایی شدن آن با تامل بیشتری اقدام کند.

در این ماه‌ها توزیع کاغذ ایرانی در میان ناشران توانست تا حد زیادی قیمت‌های بازار را تحت تاثیر خود قرار دهد، استقبال ناشران از کاغذهای تحریر ایرانی هم درخور توجه بود و جمع گسترده‌ای از ناشران برای استفاده از این کاغذها ثبت‌نام کردند، همین موضوع جلوی بسیاری از افزایش قیمت‌ها را گرفت. برآیند کلی این بود که حمایت از کاغذ ایرانی و توزیع آن در میان ناشران، بار سنگینی را از دوش اهالی نشر برداشته است.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که خودکفایی کاغذ و تامین نیاز داخلی کشور یک مساله راهبردی است که در حال محقق شدن است، به همین دلیل آبان‌ماه سال ۱۴۰۱ همزمان با هفته کتاب، «آیین شکرانه استمرار تولید و توزیع کاغذ ایرانی» با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد، مراسمی که در آن ناشران رضایت خود را از توزیع کاغذ ایرانی اعلام کردند و خواستار حمایت جدی‌تر دولت از این عرصه شدند.

با شروع فصل زمستان، درحالی که ماراتن سفارش‌های شب عید کمی سرعتی می‌شود، اما بازار سفارش‌ها سرد بود، قیمت کاغذ از بندی یک‌میلیون و ۱۰۰ تومان، گاهی به بندی یک‌میلیون و ۴۵۰ هزار تومان هم رسید و این نوسان در روزهای پایانی دی‌ماه و اواسط بهمن‌ماه بیشتر خود را نشان داد. برخی از سودجویان و دلالان بازار که کاغذهای خود را با ارز نیمایی به کشور وارد کرده بودند و از ماه‌ها قبل در انبار نگه داشته بودند طمع‌ورزانه قیمت کاغذها را در بازار بر اساس نرخ روز ارز محاسبه کردند و همین مساله بازار را دچار وضعیت نابسامانی کرد، بار دیگر بازار خرید و فروش متوقف و بازار بدون مشتری باقی ماند؛ البته این وضعیت تنها یک هفته دوام داشت و بار دیگر قیمت‌ها به شکل سابق درآمد. در آخرین روزهای سال ۱۴۰۱ اما قیمت کاغذ بعد از فراز و فرودهای مختلف، با مهار نرخ ارز کمی روی آرامش به خود دید و در هفته پایانی اسفندماه هر بند کاغذ تحریر تا یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تومان خرید و فروش شد.

برنامه‌ریزی دولت و مجلس برای تولید کاغذ براساس شعار سال
در پایان باید گفت با توجه به اینکه سال ۱۴۰۲ از سوی مقام معظم رهبری به نام «مهارم تورم و رشد تولید» نامگذاری شده است، به نظر می‌رسد باید حمایت‌های جدی و بیشتری برای تولید کاغذ از سوی دولت و مجلس در تامین تجهیزات و تسهیلات مالی و اعتباری انجام شود. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های خوبی که برای ساخت و تولید کارخانه‌های مختلف مثل زاگرس در ورزقان استان فارس، کارخانه پارس در مشهد، کاغذسازی پارس در شمال خوزستان، کارخانه کاغذسازی الیگودرز و.. انجام شده است، ریل‌گذاری و حمایت دولت از این مسیر باید ادامه پیدا کند.

البته که نباید فراموش کرد تا زمان حصول به نتیجه در هر یک از این مجموعه‌ها، صنعت چاپ و نشر کشور به کاغذ نیاز دارد، تامین ارز برای واردات کاغذ با ارز ترجیحی یا ارز نیمایی و پاسخگویی سریع به نیاز بازار کاغذ ازجمله ضروریاتی است که قطعاً دولت نسبت به آن اهتمام ویژه خواهد داشت.