به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین انزابی» پنجاه و چهارمین کتاب یاران امام به روایت اسناد ساواک مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات است. این کتاب پس از سخن ناشر به زندگینامه حجت‌الاسلام انزابی و پیشینه خانوادگی و تحصیلات وی می‌پردازد. آغاز فعالیت‌های سیاسی حجت‌الاسلام انزابی و همراهی با نهضت امام خمینی(ره) دو بخش بعدی این کتاب را تشکیل می‌دهد.

دستگیری حجت‌الاسلام انزابی در سال 1342 شامل زیربخش‌های ارسال تلگراف برای حضرت امام(ره) هنگام تبعید به ترکیه و عراق، مخالفت با لایحه حمایت از خانواده، مخالفت با جشن تاجگذاری، دفاع از ملت مظلوم فلسطین، پخش اعلامیه‌های امام خمینی(ره) و تاسیس هیات علمسیز است.

حجت‌الاسلام انزابی پس از پیروزی انقلاب، مقابله با حزب خلق مسلمان، ارتحال، اسناد، فهرست اعلام، ضمائم و تصاویر پایان‌بخش کتاب «حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسین انزابی» است.

به‌کارگیری منویات حضرت امام(ره) به عنوان خطیبی انقلابی

در بخش سخن ناشر می‌خوانیم: «براساس اسناد این مجموعه مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدحسین انزابی-از یاران صدیق امام خمینی(ره) مدت‌ها پیش از آغاز نهضت امام در سال 1341 از طریق وعظ و خطابه در تبریز علیه سیاست‌های ضددینی سران خودکامه پهلوی مبارزه می‌کرد... به دلیل عدم ثبت فعالیت‌ها و سخنرانی‌های ایشان قبل از سال 1336 اسناد این مجموعه صرفا به مبارزات ایشان به پس از این تاریخ مربوط می‌باشد. علاوه بر آن به دلیل اعمال فشار قابل ملاحظه و تضییقات شدید ساواک و ممنوع‌المنبر شدن ایشان، ساواک دسترسی کامل خود به جلسات و اقدامات مخفیانه ایشان را در خلال سال‌های 1346 تا 1357 از دست داد. لذا در این مجموعه فقدان آن کاملا احساس می‌گردد.»

«با گسترش نهضت حضرت امام خمینی(كه)، حجت‌الاسلام انزابی به عنوان خطیبی انقلابی منویات حضرت امام(ره) را در کنار شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی و دیگر علمای آذربایجان شرقی به گوش مردم می‌رساند. اعتماد عمیق و منحصر به فرد آیت‌الله قاضی به ایشان به قدری بود که آن دو بزرگوار همواره در کنار هم بودند و حجت‌الاسلام انزابی به عنوان صدای رسای شهید آیت‌الله قاضی در جلسات دینی متشکله در مساجد و منازل مختلف به ایفای نقش می‌پرداخت.»

آغاز فعالیت‌های سیاسی حجت‌الاسلام انزابی

در بخش «آغاز فعالیت‌های سیاسی حجت‌الاسلام انزابی» آمده است: «اولین فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی حجت‌الاسلام انزابی علیه رژیم پهلوی را باید در اولین سال‌های بازگشت ایشان به تبریز در اواسط دهه 20 ه‌ش جست‌وجو کرد. در این زمان، کشور خصوصا آذربایجان دوران پرتلاطمی را سپری می‌کرد و جریان‌های کمونیستی به رهبری جعفر پیشه‌وری ساز جدایی و تجزیه کشور را کوک کرده بودند. قطعاً تبلیغات کمونیستی طرفداران شوروی با مخالفت روحانی شجاعی چون حجت‌الاسلام انزابی همراه بوده و ایشان در منابر پرطرفداری که در منطقه داشت، نسبت به آن واکنش نشان می‌داد.

پس از شکست فرقه دموکرات آذربایجان، روند رویدادهای کشور به صورتی بود که عملاً روحانیت را وارد میدان کرد. ترویج اندیشه‌های انحرافی چون؛ کسروی‌گری و کمونیست، در کنار ظهور جریان‌های دینی مانند فدائیان اسلام و نقش آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی در جریان ملی شدن صنعت نفت، قطعاً مسائلی نبودند که از دید روحانی شجاعی چون حجت‌الاسلام انزابی دور مانده باشند.»

اعلام انزجار از تبدیل عبارت «قسم به قرآن کریم» به «قسم به کتاب آسمانی»

در بخش همراهی با نهضت امام خمینی(ره) می‌خوانیم: «حجت‌الاسلام انزابی با آشکار شدن مواضع سیاسی حضرت امام خمینی(ره) در سال 1341 و به تبع آن اقدامات رژیم در تصویب قوانینی که مغایر اسلام بودند. کوشید تا در منابر پرطرفدار خود از امام(ره) و اندیشه‌های ایشان حمایت کند. ایشان از طریق شهید آیت‌الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی اندیشه‌های سیاسی و مبارزاتی حضرت امام(ره) را دریافت و برای تحقق آنها تلاش می‌کرد. با تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در مهرماه 1341 و حذف قید سوگند به قرآن از شرایط انتخاب‌شوندگان،‌ امام خمینی(ره) این لایحه را مقدمه توطئه رژیم علیه اسلام و روحانیت دانست و علمای طراز اول قم را به تبادل نظر در این مورد دعوت کرد.

هیئت وعاظ تبریز به دنبال تصویب این لایحه جنجال برانگیز، طی اعلامیه‌ای که به امضای عالمان مشهوری از جمله آقایان هاشم شکوری، حسن ناصرزاده، محمد حسین انزابی، واعظ مدنی، محمد حسن بکایی،‌ عیسی اهری، محمود وحدت و... رسیده بود، از تبدیل عبارت «قسم به قرآن کریم» به «قسم به کتاب آسمانی» اعلام انزجار کرده و خواستار حمایت از رهبران دینی تا حصول نتیجه قطعی شده بودند. در بخشی از این اعلامیه آمده است:

«در تعقیب اقدامات و تلگرافات قبلی درباره تصویبنامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، که برخلاف شرع مقدس اسلام و قانون اساسی ایران، قسم به قرآن کریم تبدیل به کتاب آسمانی گردیده و قرآن مجید را در ردیف کتب ضاله قرار داده و همچنین شرط اسلام و مرد بودن را از انتخاب‌کننده و انتخاب‌شونده حذف کرده‌اند،‌ بدین وسیله (هیئت وعاظ و منبری‌های تبریز) انزجار شدید خود را [از این مصوبه] ابراز و تا حصول نتیجه قطعی در هر مرحله پشتیبانی کامل خود را از رهبران دینی و مراجع تقلید قم و نجف دامت برکاتهم اظهار نموده و در دفاع از حریم مقدس اسلام و تشیع از هیچگونه فداکاری دریغ نخواهیم کرد.»

مخالفت با جشن تاجگذاری شاهنشاه آریامهر

در این کتاب بخشی با عنوان «مخالفت با جشن تاجگذاری» نامگذاری شده، در این قسمت می‌خوانیم: «از جمله اقدامات رژیم پهلوی که با اهداف و انگیزه‌های خاصی همراه بود، برگزاری جشن‌های مختلف از قبیل: جشن هنر شیراز، جشن تاجگذاری، جشن 2500 ساله بود. ماهیت همه این جشن‌ها ترویج فرهنگ غربی، صرف هزینه‌های هنگفت و فاصله گرفتن از موازین مذهبی جامعه بود، به همین دلیل همواره یکی از چالش‌های نیروهای انقلابی و رژیم پهلوی در مورد نحوه برگزاری این جشن‌ها بود. اسناد این مجموعه نشان می‌دهد که حجت‌الاسلام انزابی همواره نسبت به نحوه برگزاری این جشن‌های انتقاد داشته و در موقعیت‌های مختلف به مخالفت با آن پرداخته است.

یکی از جشن‌های مهم دهه 40، جشن تاجگذاری بود که در آن محمدرضا پهلوی و همسرش فرح،‌ طی مراسمی پرهزینه در آبان 1346 تاج سلطنت را بر سر گذاشته و از این طریق کوشیدند تا نشان دهند در موضعی مستحکم برای ادامه سلطنت قرار دارند. در سندی از ساواک به تاریخ 13/6/1346 به نقل از مأمورین شهربانی گزارش شده است که حجت‌الاسلام انزابی از تزئین مغازه‌های مردم در این روز ممانعت به عمل آورده است: «اطلاع‌ واصله حاکی است عده‌ای از متعصبین بازارای و طرفداران آیت‌الله خمینی به طور پنهانی در بازار، اصناف را تحریک می‌نمایند که روز جشن فرخنده تاجگذاری شاهنشاه آریامهر از چراغانی و تزیین دادن مغازه‌های خودشان خودداری نمایند و این تحریکات از ناحیه آقای انزابی واعظ سرچشمه گرفته [است]»

فعالیت‌های ارزشمند حجت‌الاسلام انزابی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

حجت‌الاسلام انزابی پس از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های ارزشمندی را انجام داده، در این بخش می‌خوانیم: «با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357، از جمله اولویت‌های نیروهای انقلابی تشکیل سازمان‌ها و نهادهایی بود که وظیفه حراست از انقلاب را برعهده داشتند. در آذربایجان شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی به دلیل شناخت و اعتمادی که حجت‌الاسلام والمسلمین انزابی داشت، ایشان را به عضویت شورای مرکزی کمیته‌های انقلاب اسلامی درآورد. این شورا وظیفه داشت تا ضمن ساماندهی به شرایط عادی زندگی مردم،‌ با کمک نهادهای حکومتی از جمله کمیته‌‌ها، شهربانی و ژاندارمری توطئه‌های بازماندگان رژیم پهلوی و گروهک‌های مزدور را در هم شکنند. دخالت‌های آقای شریعتمداری در انتصاب مسئولین برخی از کمیته‌ها، باعث به‌وجود آمدن مدیریت دوگانه در آذربایجان شده و حجت‌الاسلام والمسلمین انزابی می‌کوشید تا این شکاف را با ایجاد هماهنگی و ارتباط میان کمیته‌های انقلابی با آیت‌الله قاضی و آیت‌الله مدنی از بین ببرد.»

«حجت‌الاسلام انزابی به دلیل مردمی بودن و همراهیش با انقلاب اسلامی در اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی در 24 اسفند 1358،‌ از حوزه انتخابیه تبریز به مجلس راه یافت و در افتتاحیه دوره‌های اول، دوم و سوم، به‌ عنوان رئیس سنی مجلس شورای اسلامی انتخاب شد. حجت‌الاسلام انزابی در طول حضور 12 ساله خود در مجلس شورای اسلامی، همواره بر ساده‌زیستی و مردمی بودن اصرار داشت و در جریان نفوذ لیبرال‌ها به ارکان دولت از جمله افرادی بود که رأی به عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر داد. ایشان با حضور مکرر در جبهه‌های حق علیه باطل، همواره پشتیبانی خود را از رزمندگان اسلام نشان داده و پس از پایان مجلس سوم، با حضور در دفتر مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) به‌عنوان رابط رهبری با ائمه جمعه و دفتر پاسخگویی به مسائل شرعی خدمت نمود. از دیگر خدمات ایشان می‌توان به تألیف و تدوین ده جلد مجموعه خطابه‌ها اشاره کرد.»

چاپ نخست «یاران امام به روایت اسناد ساواک، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین انزابی» در 642 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 22 هزار تومان از سوی مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات منتشر شده است.