به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دكتر سوسن اصيلي، رئيس بخش نسخ خطي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران گفت: از بين مجموعه نسخه‌هاي خطي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران، يكي از نسخه‌هاي خطي انتخاب شده و به عنوان نامزد ثبت در كميته ملي حافظه جهاني معرفي شده است. اين نسخه يك مجموعه شعر است كه به خمسه يا پنج گنج مشهور است.

وي كه داراي دكتراي تاريخ است خاطرنشان كرد: نظامي يكي از مشهورترين شاعران ايراني در دوره‌هاي مياني است، تأثيري كه نظامي بر ادبيات فارسي گذاشته، هنوز هم در بين كشورهاي فارسي‌زبان به روشني آشكار است. اين مجموعه بر اساس زيباترين و قديمي‌ترين اشعار و داستان‌هاي فارسي تنظيم شده است.

اصيلي يادآور شد: ليلي و مجنون و خسرو و شيرين داستان‌‌هاي دلدادگي عاشق و معشوق‌اند كه در كشورهاي آسياي مركزي، تركيه، هندوستان و مناطق مختلفي كه به زبان فارسي سخن مي‌گويند مشهور شده است و همه مردم اين داستان‌ها را مي‌شناسند.

وي افزود: استادي نظامي در سرودن اشعار باعث شد كه پس از وي شاعران بسياري از هند، تركيه و فارسي‌زبانان كوشش كنند كه مانند نظامي شعر بگويند. ده‌ها شاعر به سبك نظامي شعر گفتند اما هيچ يك نتوانستند مانند نظامي مجموعه‌سروده‌های منظمي از خود به جاي بگذارند.

اين نسخه‌پژوه خاطرنشان كرد: اهميت اين كتاب باعث شد كه بارها در كشورهاي مختلف به چاپ برسد. در مسكو، آكسفورد، وين، باكو، نيويورك، بمبئي و... خمسه نظامي بارها به چاپ رسيده است و برخي از اين داستان‌ها به زبان‌هاي مختلفي نظير آلماني، روسي، انگليسي، فرانسه، تركي، اردو، ارمني و... ترجمه شده اند.

وي نسخه خطي خمسه نظامي را كه در جعبه‌اي سياه‌رنگ نگهداري مي‌شد، براي اعضاي كميته ملي حافظه جهاني معرفي كرد و گفت: نسخه خطي خمسه نظامي قديمي‌ترين نسخه تاريخ‌دار جهان است. اين نسخه داراي 4 سرلوح با رنگ‌هاي لاجورد، طلايي، سياه و 17 مجلس تصوير مينياتور متعلق به دوره مغول است.

اصيلي يادآور شد: همه تصاوير آن مربوط به متن‌ و در توضيح اشعار كشيده شده‌اند. نقاشي‌هاي اين نسخه مانند ديگر تصاوير به جاي مانده از دوره مغول تحت تأثير هنر چين قرار دارد. همه اشعار در جداول طلايي نوشته شده‌اند. اين نسخه شامل منظومه اسكندرنامه، هفت پيكر و ليلي و مجنون است.

وي افزود:اين نسخه در سال ۸۱۷ هجري قمري با خط نستعليق كتابت شده است. خط اين نسخه نيز با توجه به نمونه‌هاي خط نستعليق به جاي مانده از قرن هشتم از پختگي و زيبايي برخوردار است. كاغذ اين نسخه سمرقندي است و در ديگر نسخ قرن هشتم نيز همين كاغذ به كار رفته است.

رئيس بخش نسخ خطي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران خاطرنشان كرد: نسخه داراي ۱۷۹ برگ است. جلد نسخه تيماج قهوه‌اي با ترنج و درون جلد سرخ با ترنج زركوب تزئين شده است. هر صفحه داراي 25 سطر و اندازه ۳۰X۲۱ و شماره ثبت آن ۵۱۷۹ است. 

وي به يكي از تصاوير كتاب اشاره كرد و گفت: حمله اسكندر به ايران يكي از وقايع مهم محسوب مي‌شود كه در داستان‌هاي ايراني از اهميت به‌سزايي برخوردار است. در اين كتاب يكي از جنگ‌هاي اسكندر به تصوير كشيده شده است.

اصيلي يادآور شد: تصوير ديگر يكي از منظومه‌هاي هفت پيكر يا هفت گنبد است كه يكي از پادشاهان ايراني را به تصوير مي‌كشد كه هفت شب نزد شاهزاده‌‌اي مي‌رود و داستاني برايش تعريف مي‌كند و اين داستان‌ها در اين كتاب ارزشمند نقل شده اند. هر شبي كه پادشاه ايراني نزد شاهزاده‌اي رفته، يك تصوير را در اين كتاب از آن خود كرده است.

وي تأكيد كرد: تصويرهاي اين نسخه خطي كه در حمله مغول به ايران كشيده شده، تحت تأثير هنر چيني قرار گرفته است. همه آثار هنري ايران در آن دوره تحت تأثير هنر چيني قرار گرفته و در پايان نسخه نيز تاريخ نگارش نسخه خطي آمده است.

اصيلي يادآور شد: دو نسخه از خمسه نظامي را براي ثبت در كميته ملي حافظه جهاني معرفي كرده‌ايم كه يكي همين نسخه خطي خمسه نظامي است و ديگري در كتابخانه سپهسالار نگهداري مي‌شود. نسخه خطي كتابخانه سپهسالار بيشتر ارزش هنري دارد.

يكي از اعضاي كميته ملي حافظه جهاني پرسشي را مطرح كرد كه آيا اين آثار فارسي كه در كشورهاي فارسي‌زبان مشهور است و تأثير بسياري بر كشورهاي آسيايي داشته، بر ژانرهاي مختلف هنري نيز اثر گذاشته است؟ اصيلي پاسخ داد: اين داستان‌ها بر ژانرهاي مختلف ادبي و هنري ايران اثر بسياري گذاشته است، همچنين اين داستان‌هاي قديمي و كهن، ماندگاري بسياري بر مردم داشته و داستان‌هاي آن در مكان‌هاي عمومي نقل مي‌شده و در ذهن مردم جاودانه شده است.

وي افزود: نظامي علوم مختلفي را در اين كتاب آورده و از اصطلاحات پزشكي نيز در اين كتاب استفاده كرده است كه توسط كارشناسان مورد بررسي قرار گرفته اند. همچنين سال گذشته براي ثبت در حافظه جهاني نسخه‌اي از شاهنامه را معرفي كرده‌ايم، زيرا شاهنامه برترين شعر حماسي است و خمسه نظامي نيز در زمينه ادبيات تمثيلي و غنايي، برترين اثر ايراني محسوب مي‌شود.

وي افزود: براي نامزد كردن اين اثر در كميته ملي حافظه جهاني دو سال است كه جلسات مختلفي داشته‌ايم و ده‌ها اثر از همه كتابخانه‌هاي ايران معرفي شده است و از بين آن‌ها خمسه نظامي انتخاب و براي ثبت در اين كميته ملي پيشنهاد شده است.

علی‌اكبر اشعری از اعضاي كميته ملي حافظه جهاني نيز گفت: در ايران كميته ملي حافظه جهاني متشكل از ۱۵ نفر از كارشناسان ميراث مكتوب است كه به صورت ديداري و شنيداري عضو آن هستند. ما از چهار سال پيش كه عضو حافظه جهاني شده‌ايم، هر سال يك كارگاه آموزشي با حضور كارشناسان يونسكو در ايران تشكيل داده‌ايم.

وي افزود: در اين كارگاه‌ها از ميان بهترين دانشجويان يك گروه كارشناسي را انتحاب كرده‌ايم و هنگامي كه فراخوان براي معرفي آثار نسخه‌هاي خطي ارايه مي‌دهيم، اين گروه كارشناسي اين نسخه‌هاي خطي را به دقت بررسي مي‌كنند و گاهي به صورت جمعي به شهرستان‌هاي مختلف مي‌روند و آثار را از نزديك ديدن مي‌كنند و در طول مدت برگزاري، مرتب گزارش كار را به كميته ملي حافظه جهاني ارايه مي‌دهيم.