به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، در این مراسم طی ارتباط وبیناری با حجت الاسلام حسین واثقی احیاگر آثار امامیه در سرزمین وحی و صاحب موسوعه ذخائر الحرمین الشریفین، وی به تبیین جایگاه مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی رضوی در تحقیق و پژوهش پرداخت.
واثقی، کتابخانه حرم مطهر رضوی را به لحاظ جایگاه ملی، مذهبی و تمدنی و داشتن نسخه های فاخر که در بالاترین شرایط استاندارد نگهداری می شوند را دارای نقش ممتاز و برجسته در سطح کشور خواند.
وی با اشاره به این موضوع که پژوهش بعد مادی ندارد، گفت: کتابخانه رضوی در خصوص ارائه خدمات بیشترین همکاری را با پژوهشگران داشته و در این امر اهتمام ویژه‌ای دارد.
واثقی تصریح کرد: در نسخه‌های خطی گاهی یک کلمه یا یک سطر اطلاعاتی وجود دارد که در فعالیت‌های پژوهشی راه گشاست که در گذشته اهمیت آن برای عده‌ای شناخته شده نبود اما در حال حاضر این اطلاعات در فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا) گردآوری شده و مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی آن را در دسترس محققان قرار داده است.
وی در ادامه به تعداد منابع نسخ خطی موجود در کتابخانه مرکزی رضوی اشاره کرد که در تالیفات خود از آن بهره‌مند شده است.
التراث المکی، تاریخ حوزه العلمیه بمکه المکرمه، المکاتبات المکیه و حج نامه برخی از آثار این محقق بود که در تالیف آن از نسخ خطی و اسناد کتابخانه رضوی بهره برده است
تاثیر والیان شیعه در اعتلای فرهنگ نسخه نویسی
محمد وفادار محقق و کارشناس نسخ خطی نیز در ادامه جلسه، شهر حیدرآباد دکن واقع در مرکز شبه قاره هند را یکی از شهرهای تاثیرگذار در زمینه کتابت نسخه‌های خطی خواند که علمای بسیاری به خصوص در قرن ۱۱ هجری در دوران حکومت شیعی قطب شاهیان کتاب‌های خطی بسیاری را تالیف و ردآوری کردند.
وی به دو مجموعه بسیار نفیس از نسخ خطی اشاره کرد که در قرون گذشته از حیدرآباد به کتابخانه رضوی اهدا شده است.
وفادار، مجموعه اول را اهدا شده از سوی حاج شیخ محمد مومن معروف به ابن خاتون عاملی عنوان کرد که در ۱۰۶۷ قمری به کتابخانه رضوی اهدا شده است.
وی، مجموعه دوم را متعلق به امیر جبرئیل پزشک دربار عبدالله قطب شاه خواند که در سال ۱۰۳۷ هجری قمری ۱۴۷ نسخه را اهدا کرده است.
این پژوهشگر، محل ساخت کاغذ مانند شهر سمرقند، مراکز آموزش و تدریس همانند دارالحکمه‌ها و بیت الحکمه‌های قرون ۲، ۳ و ۴ هجری قمری که بزرگان بسیاری در آن تربیت یافته اند، کتابخانه‌ها همانند کتابخانه نوح بن سامانی، خانقاها و در نهایت شهرهای مدفن ائمه اطهار (ع) را مراکزی خواند که در طی تاریخ تاثیر بسیار در توسعه امر کتابت نسخ داشته‌اند.
نسخه ۷۰۳ ساله کتابت مکه
سیدرضا صداقت حسینی، کارشناس نسخ خطی کتابخانه مرکزی رضوی، کثرت کتابت آثار علمی در یک شهر و در دورانی خاص را نشانگر رونق مدارس، مجالس و مباحث علمی در آن شهر و در آن زمان عنوان کرد و گفت: بررسی اینکه در شهرهای مختلف، در چه زمان‌هایی، چه آثاری و به چه میزان، کتابت شده است، اطلاعات مفیدی در مورد پراکندگی جغرافیایی و رونق علمی در قرون مختلف در اختیار محققان قرار می دهد.
وی، شهرهایی چون اصفهان، تهران، مشهد، نجف اشرف، شیراز، کربلا، قزوین و مکه را از مراکزی عنوان کرد که اکثر نسخه‌های خطی موجود ایران در آنها کتابت شده‌اند.
این کارشناس افزود: براساس فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فَنخا) که جامع فهارس نسخه‌های خطی ایران است، مجموع ۲۹۳ نسخه خطی در مکه کتابت شده که از این تعداد ۳۱ نسخه در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
وی اظهار کرد: در بین نسخ کتابت‌شده در مکه مکرمه موجود در کشور، دومین نسخه کهن، مجلدی شامل دو نسخه کتابت شده به تاریخ ۷۴۲ قمری است که در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
صداقت حسینی، نسخه اول با عنوان «الجُمَل» را متعلق به محمد بن‌نام‌آور خونَجی از منطق‌دانان قرن هفتم هجری عنوان کرد که مؤلف، این کتاب را در سال ۶۲۴ هجری قمری در مکه تألیف کرده است.
وی ادامه داد: نسخه خطی این اثر به زبان عربی و در موضوع منطق به خط نسخ مُعرب و مُعجم ۲۳ سطری است که توسط محمد بن‌احمد بن‌صَقَر بن‌سلام تَدمُری شافعی در ۲۵ جمادی‌الاول ۷۴۲ در مکه مکرمه کتابت شده و در سال ۱۰۶۷ قمری، توسط ابن‌خاتون عاملی وقف روضه رضویه شده است.
صداقت حسینی، نسخه خطی نفیس دیگر این مجلد با عنوان «آداب البحث و المناظره» را تألیف محمد بن‌اشرف سمرقندی از علمای قرن ششم هجری عنوان کرد و گفت: این رساله به زبان عربی در چهار برگ مشتمل بر سه فصل و چهار قطب در بحث و مناظره و مسائل علم منطق توسط همان کاتب در سال ۷۴۲ در مکه کتابت شده و به لحاظ قدمت اولین نسخه «آداب البحث و المناظره» در بین کتابخانه‌های ایران است.
نظر شما