محمد حسن‌زاده، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره تأثیر هوش مصنوعی بر آینده صنعت نشر گفت: هوش مصنوعی به‌عنوان یک دستاورد عظیم علمی انسان، فرصت‌های مناسبی برای فعالیت‌های مختلف در صنایع گوناگون فراهم آورده است. با وجود مخالفان یا منتقدان، هوش مصنوعی قابلیت‌های بسیار زیادی برای به‌کارگیری در ابعاد گوناگون زندگی انسانی و اجتماعی دارد. اما در هر حال، هوش مصنوعی یک ابزار است و نوع استفاده از ابزار به استفاده‌کننده آن بستگی دارد. 

وی افزود:‌ همچنین هوش مصنوعی همانند هر حوزه دیگر نیازمند تنظیم‌گری است. قوانین و مقررات محافظت‌کننده و چارچوب‌دهنده برای به‌کارگیری مناسب هوش مصنوعی ضرورت دارد. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با اشاره به شکل‌های مختلف کاربرد هوش مصنوعی در حوزه نشر بیان کرد: از‌جمله آن‌ها می‌توان به شناسایی تقلب در آثار علمی، حذف تکرار از فرایند علم، ایجاد ارتباط معنایی بین انتشارات مختلف، امکان جستجو و بازیابی سریع و کاربر‌محور، ایجاد فضاهایی برای تسهیل پژوهش، ارتقای رؤیت‌پذیری انتشارات علمی و غیره اشاره کرد. استفاده برنامه‌ریزی شده و همچنین توانمندسازی دست‌اندرکاران صنعت نشر، حتما هوش مصنوعی به ارتقای کیفیت کار ناشران کمک خواهد کرد؛ البته توجه به آسیب‌ها و سوء‌استفاده‌های احتمالی نیز باید در کنار این خوش‌بینی مورد توجه قرار گیرد. 

حسن‌زاده با بیان اینکه صنعت نشر از منظر شکلی و فرایندی در کشور به صورت کلی قابل قضاوت نیست، گفت: ناشرانی هستند که با نیازشناسی خوب و استفاده از فناوری‌های روز، به راحتی با مخاطبان خود ارتباط برقرار کرده‌اند و بخشی از ناشران نیز نتوانسته‌اند با پیشرفت علم و فناوری همگام بشوند و از قافله عقب مانده‌اند. اما در کلیت، چنانچه بخواهیم به کاربست هوش مصنوعی توجه کنیم، استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نشر کشور به راحتی امکان‌پذیر است.

وی ادامه داد: بیش از صدها برنامه کاربردی برای استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نشر توسعه داده شده است و بخش عمده‌ای از آن‌ها رایگان هستند. استفاده از هوش مصنوعی در نیازشناسی، شناسایی موضوعاتِ در حال شکل‌گیری، نگارش و عیب‌یابی، انتشار و توزیع، اخذ بازخورد خوانندگان، فروش، بازبینی، طراحی و آماده‌سازی و سایر حوزه‌ها امکان‌پذیر است.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، درباره میزان استقبال ناشران از فناوری هوش مصنوعی افزود: اینکه هر ناشر تا چه میزان از این فناوری برای تسریع کار و مؤثرسازی فرایندهای خود استفاده می‌کند، بستگی به سیاست‌های آن ناشر دارد. در سطح کلان، حاکمیت می‌تواند با ایجاد زیرساخت فنی و تنظیم‌گری به رواج استفاده از فناوری هوش مصنوعی کمک کند. در سطح خُرد، بیشترین سهم به خود ناشران تعلق دارد؛ ناشران با هدف کاهش هزینه‌ها و ارتقای میزان فروش و اثرگذاری خود می‌توانند از فناوری هوش مصنوعی استفاده کنند.

وی همچنین درباره چت جی‌پی‌تی، به‌عنوان یکی از ابزارهای هوش مصنوعی گفت: چت جی‌پی‌تی تنها یک ابزار از انواع گوناگون و صدها فناوری است که امروزه بسیار مشهور شده است. در آینده هوش مصنوعی باز هم پیشنهادات بسیار جالب و وسوسه انگیزتری را به دنیای نشر معرفی خواهد کرد. استفاده از این فناوری در صنعت نشر در سه وضعیت قابل تحلیل است. وضعیت اول این است که چت جی‌پی‌تی به عنوان یک ابزار برای شناسایی منابع، دستیابی به سرنخ‌ها و پاسخ‌ها توسط انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وضعیت با فرایند نگارش آثار علمی هیچ تباینی ندارد و همیشه نویسندگان از ابزارهای مختلف استفاده می‌کرده‌اند.

حسن‌زاده ادامه داد:‌ دومین وضعیت، استفاده از چت جی‌پی‌تی از سوی نویسنده به جای خود نویسنده و سپردن همه چیز به آن و در نهایت، معرفی خود به‌عنوان نویسنده است. این استفاده با توجه به اینکه شخص در فرایند نگارش و خلق محتوا مشارکتی نداشته است با مالکیت معنوی تعارض پیدا می‌کند؛ به‌عبارت دیگر، فرد خود را مالک یک آفرینش فکری معرفی می‌کند که در واقع نبوده است. وضعیت سوم، ارتباط ماشین با ماشین است که معمولا در تحلیل‌ها استفاده می‌شود. چنین داد و گرفتی از قدیم در دنیای ارتباطات ماشینی وجود داشته است. بنابراین این وضعیت هم، تولید اشکال نمی‌کند.

وی با اشاره به اهمیت تعیین مقررات در حوزه هوش مصنوعی، افزود:‌ موضوعی که اکنون مشکل‌ساز شده است، نبود مقررات جامع و کارآمدی است که بتواند این مرزها را مشخص کند تا هرکس در محدوده قانون و مقررات از ظرفیت‌های فناوری‌های جدید استفاده کند. نکته بسیار مهم این است که فناوری هوش مصنوعی به‌ویژه مدل‌های بزرگ زبانی در مراحل اولیه بلوغ خود هستند. به مرور زمان و با افزایش قابلیت‌های این فناوری، دسته‌بندی‌های مختلفی از آفرینش فکری شکل خواهد گرفت. با توجه به آشکارشدن علائم ظهور دنیایی جدید با بازیگرانی نوین از نوع هوش مصنوع، نظام نشر و نظام علم و فناوری باید از هم اکنون خود را برای مواجهه با دسته‌های متفاوتی از آفرینش فکری و نظام‌مندسازی آن آماده کند. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران همچنین با اشاره به «متاورس» به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های هوش مصنوعی گفت: پیش‌بینی من این است که در نهایت، فراجهان یا متاورس بر جهان فیزیکی غلبه خواهد یافت. بیشترین ارتباطات انسان‌ها در فضای مجازی بوده و بیشترین سهم مبادلات تجاری نیز در فضای مجازی انجام می‌شود. بیشترین سهم تبادل پول نیز به این فضا اختصاص دارد و به نوعی جهان در حال تجربه تحول مجازی است. بازار فروش کتاب، در قالب NFT و سایر ابزارهای رمزنگاری انجام خواهد شد و کتاب‌ها نه به‌عنوان کل، بلکه به‌عنوان بخشی از مشارکت در آفرینش فکری رمزگذاری و به فروش خواهد رفت.

وی ادامه داد: در چنین جهانی بازارهای متشکل، جای خود را به بازارهای نامتشکل با ارزهای رمزنگاری شده خواهد داد و نویسندگان به فروشندگان تبدیل خواهند شد. مخاطبان بابت هر قطعه‌ای از دانش که یکتا باشد هزینه پرداخت خواهند کرد. ناشران به‌عنوان تسهیل‌گران و کارگزاران در این فضا جایگاهی خواهند داشت اما آن جایگاه به کلی با جایگاهی که اکنون تجربه می‌کنند متفاوت خواهد بود.