سید علیرضا طیرانی، مدیر امور کتابخانه‌ای کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) با اشاره به فعالیت‌­هایی که به‌منظور سامان‌دهی منابع و آرشیوهای کتابخانه در حال انجام است، گفت: در فعالیت‌های اخیر و با توجه به کرونا در حال ساماندهی منابع و آرشیوهای مختلف کتابخانه هستیم. در سیاست جدید کتابخانه، توجه به شناسایی دقیق منابع، ساماندهی و در نهایت اشاعه آن‌ها از اولویت‌های اصلی در مدیریت امور کتابخانه‌ای است. یکی از این اقدامات، رف‌خوانی کلیه منابع و آرشیوهای کتابخانه بود که از نیمه تیرماه سال جاری شروع شد در 11 شهریورماه نهایی شد و به سرانجام رسید.
 
وی افزود: آرشیو نسخ خطی، کتاب‌های سنگی و سربی، کتاب‌های چاپی فارسی، عربی، لاتین، تالارهای تخصصی و آرشیو نشریات ادواری از بخش‌هایی بودند که در این پروژه مورد توجه قرار گرفتند.
 
طیرانی بیان کرد: آخرین رکود ثبتی منابع کتابی کتابخانه هم‌اکنون 600 هزار جلد است که این منابع شامل 28000 جلد نسخه خطی، 22 هزار جلد کتاب‌های چاپ قدیم و سربی، 75 هزار جلد کتاب لاتین، بیش از 11 هزار عنوان پایان‌نامه فارسی، 4000 پایان‌نامه لاتین و بقیه منابع شامل کتاب‌های چاپی فارسی مخزن اصلی و تالارهای تخصصی کتابخانه مانند تالارهای قانون‌گذاری، پارلمان و تالار انقلاب اسلامی می‌شود.
 
آرشیو نشریات ادواری کتابخانه، غنی‌ترین و قدیمی‌ترین آرشیوهای روزنامه و مجلات کشور
به گفته مدیر امور کتابخانه‌ای کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، همچنین آرشیو نشریات ادواری کتابخانه، به‌عنوان یکی از غنی‌ترین و قدیمی‌ترین آرشیوهای روزنامه و مجلات کشور با در اختیار داشتن حدود 5000 عنوان از نشریات کشور دارای حدود 19500 مجلد روزنامه فارسی، 46400 مجلد مجله فارسی و تعداد قابل ملاحظه‌ای از روزنامه‌ها و مجلات لاتین و عربی شناخته می‌شود.
 
وی ادامه داد: یکی از منابع و آرشیوهایی که در ادوار مختلف کتابخانه کمتر به آن توجه شده و می‌توان گفت در زمینه اشاعه آن مورد توجه‌ قرار نگرفته، آرشیو کتاب‌های لاتین کتابخانه است. اگر بخواهم تاریخچه ای از کتاب‌های لاتین کتابخانه مجلس ارائه کنم، دفتری با عنوان، «فهرست کتب فرانسه کتابخانه مجلس شورای ملی ایران» در تاریخ اول فروردین1292 خورشیدی و به‌خط ارباب کیخسرو موجود است که دارای دیباچه‌ای به زبان فارسی و فرانسه است. او در این دیباچه به بیان تاریخچه‌ای مختصر از چگونگی شکل‌گیری کتابخانه، تهیه کتاب‌ها و موجودی کتابخانه در آن زمان ارائه می‌کند. بر اساس این یادداشت، از مجموع 1365 جلد کتابی که در زمان فطرت مجلس به سال 1292 شمسی(1331 قمری) مایه اصلی کتابخانه مجلس را تشکیل می‌داده‌است، 988 جلد کتا‌ب‌های لاتین بوده‌‌است. 855 جلد به زبان فرانسوی، 75 جلد آلمانی، 21 جلد انگلیسی، 20 جلد روسی ،17 جلد ایتالیایی و شمار کتاب‌های فارسی و عربی به ترتیب 183 و 185 جلد بوده‌است. همانطور که ملاحظه می‌شود کتاب‌های لاتین نقش قابل ملاحظه‌ای در شکل‌گیری اولیه کتابخانه مجلس داشته‌اند.
 
کم‌توجهی پژوهشگران به کتاب‌های لاتین
طیرانی با بیان اینکه کتاب‌های لاتین آن‌طور که باید و شاید در اختیار پژوهشگران قرار نگرفته‌است، ادامه داد: متاسفانه به‌دلیل کوتاهی کتابخانه و بی‌توجهی در سامانه، اشاعه و معرفی منابع ارزشمند لاتین، این کتاب‌ها به‌خوبی در مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته‌است. این موضوع موجب شد که در حال حاضر یکی از فعالیت‌های اصلی و جاری در امور کتابخانه‌ای، ساماندهی و آماده‌سازی این منابع به‌منظور اشاعه و دسترس‌پذیری آن‌ها است. این مجموعه ارزشمند دارای کتاب‌های نفیس و ارزشمندی در حوزه‌های مختلف علوم به‌ویژه تاریخ ایران و جهان، سفرنامه‌های سیاحان فرنگی به ایران، هنر ایرانی و سایر ملل، کتاب‌های حقوقی، مدیریتی، اقتصادی و همچنین رمان‌های نادر و قدیمی است.
 
مدیر امور کتابخانه‌ای کتابخانه مجلس، در ادامه به شیوه‌هایی که برای سامان‌دهی منابع این مرکز به کار می‌رود، عنوان کرد: آرشیوهای کتابخانه پس از رف‌خوانی نیاز به سامان‌دهی داشتند. پس از مرتب شدن مخازن و به‌دست آوردن موجودی، به‌منظور بهینه‌سازی خدمات و اشاعه منابع، لازم به انجام اقدامات بود. در این میان کتاب‌های لاتین با توجه به بی‌توجهی در اشاعه مناسب در اولویت کاری قرار گرفتند؛ چراکه آن نظمی که کتاب‌های لاتین در مخزن داشتند، نظم یکسانی نبود. این کتاب‌ها در دوره‌های زمانی مختلف به سه روش متفاوت سازماندهی شده بودند و بخشی از آن‌ها که حدود 9000 جلد بوده و از نفایس و کتاب‌های منحصر به فرد و از دل مجموعه‌های اهدائی کتابخانه خارج، تاکنون بلاتکلیف مانده بود.
 
طیرانی اشاره کرد: کتابخانه مجلس دارای مجموعه‌های اهدائی ارزشمندی است که در زمان‌های مختلف توسط دانشمندان، رجل سیاسی و یا خانواده‌های آن‌ها است. تعدادی از این مجموعه‌ها علاوه بر نسخ خطی، کتاب‌های چاپ سنگی و سربی و بعضی اسناد دارای کتاب‌های نفیس و منحصر به فرد لاتین نیز وجود دارد که تاکنون به آن‌ها پرداخته نشده‌است. به‌طور مثال می‌توان به مجموعه‌های اهدایی میرزا عباس خان محتشم نوری، ناصرالدوله مجید فیروز، غلامحسین سرود و علی اکبر پروانه اشاره کرد که در برگیرنده گنجینه‌ای از کتاب‌های نادر و کمیاب و هم ارزش با نسخ خطی به زبان‌های فرانسه و انگلیسی است.
 
طیرانی با بیان اینکه پراکندگی موجود در نحوه سازماندهی کتاب‌ها موجب می‌شود تا پژوهشگر به آن منبعی که نیاز دارد، دست پیدا نکند، بیان کرد: در سامان‌دهی جدید ابتدا کلیه کتاب‌های لاتین بر اساس شماره ثبت مرتب و فایل خواهند شد. پس از الصاق برچسب شماره ثبت کتاب‌ها، منابع از مخزن خارج و بر همین اساس فایل می‌شوند. همه این ۷۵ هزار جلد کتاب از مخزن در حال خارج شدن است تا بر اساس شماره ثبت مرتب شوند. بعد از اینکه کتاب‌ها بر اساس شماره ثبت در مخزن چیده شد، نوبت به رفع اشکالاتی می‌رسد که در سیستم و پایگاه جامع منابع کتابخانه وجود دارد. در نهایت اطلاعات ورودی اگر نقصی داشته و یا داده‌ای حذف شده باشد، نسبت به تکمیل و ورود اطلاعات اقدام می‌شود تا امکان جستجو و دستیابی این کتاب‌ها برای پژوهشگران و دانشجویان ممکن شود.
 
دیجیتال‌سازی منابع اسنادی در اولویت کاری کتابخانه قرار دارد
وی در ادامه به خدمات دیجیتال کتابخانه مجلس اشاره کرد و گفت: از اولین روزهای همه‌گیری ویروس کرونا، علاوه بر پاسخگویی و راهنمایی‌های تلفنی، ایمیلی در سایت اعلام و پژوهشگران می‌توانند هر منبعی را که نیاز دارند از طریق این ایمیل اعلام و در حداقل زمان ممکن فایل دیجیتال منبع مورد نظر را در چارچوب قوانین و مقررات جاری کتابخانه و کشور دریافت کنند.
 
طیرانی با اشاره به بحث دیجیتال‌سازی منابع کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی بیان کرد: حدود ۹۵ درصد منابع خطی اسکن شده‌اند و باقی‌مانده که کمتر از 2000 جلد است، در حال اسکن است. کار اسکن و دیجیتال‌سازی منابع دیگر مانند کتاب‌های سنگی و سربی و نشریات هم در کنار نسخه‌های خطی در حال انجام است. مهم‌ترین بخش، منابع اسنادی است که از جهت اسکن در اولویت کاری کتابخانه قرار دارد و با وجود همه مشکلاتی که کرونا ایجاد کرده، همکاران در چند شیفت کاری مشغول به کار هستند.
 
وی در پایان با اظهار امیدواری نسبت به اینکه کتابخانه تا 6 ماه آینده بتواند کل منابع لاتین را در پایگاه خود به صورت کامل داشته‌باشد تا در اختیار پژوهشگران قرار بدهد، بیان کرد: کتابخانه مجلس در حوزه اشاعه اطلاعات، جزء کتابخانه‌هایی بوده که در این ایام هیچ‌وقت تعطیل نبوده‌است.