خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- کتاب نبرد من (به آلمانی: Mein Kampf)‏، نخستین و تنها کتاب رسمی آدولف هیتلر، پیشوای آلمان نازی است. این کتاب در زمان حکومت رایش سوم (آلمان نازی) به عنوان مرامنامه حزب نازی و دولت آلمان و همه طرفداران نازی‌ها تبدیل شده بود، به طوری‌که طی حکومت رایش سوم، کتاب نبرد من پس از انجیل پر فروش‌ترین کتاب در آلمان بود.

هیتلر در سال ۱۹۲۴ هنگامی که در قلعه لندزبرگ زندانی بود، بخش نخست کتاب را با دیکته کردن جملات به منشی خود «رودلف هس» این اثر را به وجود آورد. بخش دوم، پایان همان سال پس از آزادی زودهنگام او از زندان نوشته شد. وی در جریان کودتایی که بر علیه دولت وقت آلمان و ایالت باواریا انجام داد (معروف به کودتای آبجوفروشی) و به شکست انجامید، محکوم به 9 ماه زندان شد. 

جلد نخست و دوم این کتاب، به ترتیب با عناوین «تسویه حساب» در 12 فصل و «جنبش سوسیالیسم ملی» در 15 فصل به چاپ رسید. این در حالی است که در ایران، هر دو قسمت یکی شده‌اند و در یک جلد به چاپ می‌رسند و ترجمه رایج کتاب هم از حمید عنایت است. 

عنوان اصلی انتخابی هیتلر «چهار سال و نیم نبرد در برابر دروغ، حماقت و بزدلی» بود. ناشر نازی آن «مکس آمان»، این عنوان را بسیار پیچیده می‌دانست و تصمیم گرفت آن را به نبرد من کوتاه کند. 

عناوین فصول مختلف این کتاب به شرح زیر است: 

جلد اول: تسویه حساب
• فصل اول: دوران کودکی و کانون خانوادگی
• فصل دوم: سال‌های تحصیل و تحمل مشقت در وین
• فصل سوم: ملاحظات سیاسی عمومی بر اساس دوره حضور من در وین
• فصل چهارم: در مونیخ
• فصل پنجم: جنگ جهانی
• فصل ششم: تبلیغات جنگ
• فصل هفتم: انقلاب
• فصل هشتم: آغاز فعالیت‌های سیاسی من
• فصل نهم: برای چه آلمان شکست خورد
• فصل دهم: حزب کارگر آلمان
• فصل یازدهم: ملل و نژاد
• فصل دوازدهم: نخستین طلیعه پیشرفت حزب کارگر ناسیونال سوسیالیست 

جلد دوم: جنبش سوسیالیست ملی
• فصل اول: عقاید فلسفی حزب
• فصل دوم: دولت
• فصل سوم: موضوع-دولت و ملت
• فصل چهارم: مفهوم دولت از نظر راسیست
• فصل پنجم: مفهوم فلسفی سازمان دولت
• فصل ششم: اولین مبارزه و اهمیت سخنرانی
• فصل هفتم: مبارزه جدید با جبهه سرخ
• فصل هشتم: نیرومند تا وقتی تنهاست نیرومند می‌ماند
• فصل نهم: حمله‌ها چگونه آغاز می‌شدند
• فصل دهم: فدرالیسم غیر از ظاهرسازی چیزی نیست
• فصل یازددهم: پروپاگاندو مساله سازمان
• فصل دوازدهم: مساله سندیکاها
• فصل سیزدهم: سیاست آلمان و مساله اتحادهای بعد از جنگ
• فصل چهاردهم: سیاست یا جهت‌گیری شرقی
• فصل پانزدهم: حق دفاع اضطراری

این کتاب پس از چاپ به سرعت تبدیل به مرجع اصلی نازی‌ها شد و امروزه هم در سراسر جهان، حزب نازی را با این کتاب می‌شناسند. در زمان حکومت نازیسم در آلمان، نبرد من تبدیل به پرفروش‌ترین کتاب آلمان پس از انجیل شد و حتی در مدارس آلمان هم تدریس می‌شد. در این کتاب به مسایلی چون ایدئولوژی و اصول اولیه نازیسم و حزب نازی، اعم از ناسیونال سوسیالیسم، مبارزه با یهود و صهیونیسم جهانی، شیوه‌های مدیریت و اداره کشور، آلمان و دلایل شکست آن در جنگ جهانی اول، اصول پرورشی و آموزشی برای جوانان کشور، مفاهیم راسیست و تدافع نژادی، برتری نژاد آریا، تاریخچه حزب نازی و افشای سیاست‌های استعمارگرایانه دول غربی می‌پردازد.

اهمیت این اثر در دوره زمامداری هیتلر به حدی بود که در هر خانه‌ای یک نسخه از آن پیدا می‌شد و بارها اتفاق افتاده بود که افراد آن را در مناسبت‌های مختلف به همدیگر هدیه می‌دادند. به زوج‌های جوان هنگام مراسم ازدواج و به خرج دولت یک نسخه اهدا می‌شد. تدریس این کتاب در مدرسه‌ها نیز به عنوان جزیی از برنامه‌ تبلیغاتی حزب از همین دوران آغاز شد. از این کتاب تا پایان جنگ دوم جهانی نزدیک به 11 میلیون نسخه انتشار یافت که بیشتر آن یا رایگان توزیع، یا اجبارا خریداری شده بود.

نثر این کتاب به صورت برانگیزاننده نوشته شده است. کل کتاب مانند خطابه‌ای جامعه هدفش با مردم عادی است. این کتاب در واقع حاصل بحث و نظر هیتلر با دیگر زندانیان و فعالان سیاسی بود که در ماجرای براندازی به همراه خودِ وی در حبس به سر می‌بردند. موقعی‌که هیتلر نوشتن یک بخش از کتابش را تمام می‌کرد آن را بلند برای بقیه هم‌بندانش می‌خواند و به انتقادهای آن‌ها گوش می‌داد و موارد اصلاحی لازم را اعمال می‌کرد.

او در این کتاب از هیتلری صحبت می‌کند که ابتدا یک نقاش ساده بود و در گذر زمان و با سعی و تلاش بسیار به یک انقلابی برانداز تبدیل می‌شود که برای سربلندی آلمان می‌جنگد. یکی از جنبه‌های جالب این قسمت از کتاب این است که وی هرگز تمایل به ذکر دوران تنگ‌دستیش نداشت زیرا این یادآوری سبب می‌شد که از او شخصیت قوی و درخور یک انقلابی ارایه نشود.

هیتلر در کتاب نبرد من همواره در تلاش است از خود چهره یک ناجی را به تصویر بکشد. به عنوان نمونه او از مردی دارای نبوغ صحبت می‌کند که هر چند مردم در ابتدا ممکن است به علت دغدغه‌های روزمره، وی را به درستی درنیابند ولی دست تقدیر، وی را برای هدایت و راهبری مردم تعیین کرده است. در ادامه او به طور شفافی خود را به منزله فرد یادشده در نظر می‌گیرد که رسالتش احیای خلق آلمان تحقیرشده در جنگ جهانی اول است.

هیتلر در این کتاب از موضوع‌های مختلفی صحبت می‌کند. تئاتر، آموزش، روش‌های موثر تبلیغات، اقتصاد، اتحادیه‌های تجاری، مهارت خواندن، تاریخ، ادبیات، ازدواج، مارکسیسم، سیفیلیس، نیاز به وجود رهبر قدرتمند برای آلمان و مطالبی درباره با احساس مسوولیت کسانی که سبب زیان‌های بزرگ به آلمان پس از جنگ جهانی اول شده‌اند، موضوع‌هایی است که در این کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند.

یکی از این عناصر بنیادی این کتاب، ایده نژادگرایانه اوست. چیزی که هیتلر از آن به عنوان «منطق آهنین طبیعت» یاد می‌کند. او به وجود نژادهایی معتقد است که در تنازع بقا جان سالم به در می‌برند و بقیه را منقرض می‌کنند. هیتلر آریایی‌ها را نژاد برتر می‌پنداشت و نظریه‌های خود درباره برتری نژاد آلمانی، ضرورت پاک نگه داشتن این نژاد از نفوذ عناصر «ناپاک» خارجی و به ویژه حق نژاد «آریایی» به تسلط بر دیگران و نابودکردن آن‌ها را در این کتاب به تفصیل و به اصطلاح با استدلال «علمی» بیان کرده است.

هیتلر از نژاد اسلاو و به‌ویژه یهودی نفرت داشت و تمام بدبختی و عقب‌افتادگی ملت آلمان را به گردن آن‌ها می‌گذاشت. همین ویژگی یهودستیزی هیتلر موجب شد در هنگام نوشتن نبرد من از آن‌ها به عنوان نخاله‌های بشریت یاد کند و بعدها با تکیه بر دستاوردهای تکنولوژیک در صدد برآمد، آن‌ها را تشخیص دهد و از صحنه روزگار محو کند.

عنصر دیگری که هیتلر در این کتاب روی آن تاکید داشت «فضای حیاتی» بود که به میزان زمین و منابعی اطلاق می‌شد که نژاد آریایی می‌بایست برای ادامه زندگی خود در اختیار داشته باشد. هیتلر به شدت معتقد بود که هر چه وسعت زمین‌های یک ملت بیشتر باشد آن ملت در سطح بین‌المللی نفوذ بیشتری خواهد داشت. به این ترتیب، او همواره در تلاش بود که شوروی را به تسخیر خود درآورد؛ چرا که در این صوررت زمین‌های فراوان برای رشد و نمو آریایی‌ها فراهم می‌شد.

حاصل اجرای برنامه‌هایی که هیتلر در این کتاب تشریح کرد، راه‌افتادن خشونت‌آمیزترین جنگ تاریخ بشر در سال‌های پایانی نیمه‌ دوم قرن بیستم بود؛ جنگ دوم جهانی که نازی‌های آلمان در آن شکنجه، آزار و کشتار مردم بی‌گناه را به طور سیستماتیک در دستور کار قرار دادند و به نابودی حدود ۵۵ میلیون نفر و تخریب صدها شهر و روستا انجامید؛ جنگی که فجایعی مانند «هولوکاست» (کشتار جمعی یهودیان) را به بار آورد و مانند کابوسی هولناک همچنان بر رویای دوران مدرن سایه افکنده است.

«اوتو اشتراوس»، که برادرش هم‌بند هیتلر بود، در کتاب «هیتلر و من» می‌نویسد، نسخه‌ اصلی «نبرد من» متنی دشوارخوان بوده که در آن افکار افراد مختلف درباره ناسیونالیسم، سیاست خارجی و اندیشه‌های یهود‌‌ستیزانه در هم ادغام شده بود. به اعتقاد هیتلر، آن‌چه بعدا منتشر شد، حاصل کار ویراستارانی است که به افکار و ایده‌های مطرح شده در کتاب نظم و ترتیب دادند و آن‌ها در جمله‌هایی روشن‌تر و گویاتر بازنوشتند.

نازی‌ها برای تبلیغات در جهت‌دهی افکار عمومی اهمیت فراوانی قایل بودند و انتشار چنین متن‌هایی از برنامه‌های اصلی حزب بود. ترجمه‌ «نبرد من» به زبان‌های دیگر و استقبال از آن خارج از مرزهای آلمان دلایل متفاوتی دارد. برخی از منتقدان، علت این امر در کشورهای اسلامی را بی‌ارتباط با اشغال این کشورها توسط نیروهای خارجی یا احساسات ضدیهودی برخی از گروه‌های افراطی نمی‌دانند.

در آلمان پس از جنگ، کتاب «نبرد من» همیشه مناقشه‌برانگیز بوده است؛ عده‌ای معتقدند منتشر نشدن این کتاب کنجکاوی نسل جوان را بیشتر می‌کند و عده‌ای اعتقاد دارند، به دلیل فجایعی که هیتلر باعث آن شد، منتشر کردن نوشته‌ای که زمینه‌ساز فکری و ایدئولوژیک این جنایت‌ها بود از نظر اخلاقی قابل دفاع نیست. 

منتشر نشدن این کتاب در ۶۳ سال گذشته در آلمان به دلیل مخالفت وزارت دارایی ایالت بایرن بوده که امتیاز نشر آن را در اختیار دارد. مطابق قوانین آلمان باید از مرگ مولف ۷۰ سال گذشته باشد تا انحصار حق چاپ آثارش لغو شود. به این ترتیب از سال ۲۰۱۵ میلادی هر ناشری اجازه دارد «نبرد من» را منتشر کند و قوانین موجود مانعی در راه انجام این کار نگذاشته است. 

این کتاب در ایران سال‌هاست که ترجمه شده و به فروش می‌رسد و جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخی در ایران هم هست. کتاب نبرد من در ایران از سوی افراد مختلفی از جمله عنایت‌الله بخشی، مهدی افشار، عباس کرمی‌فر، عنایت‌الله شکیباپور، شهرزاد حکیم مختار، فرشته اکبرپور و .. ترجمه شده است. همچنین این کتاب از سوی ناشرانی چون دنیای کتاب، ارغوان، معیار اندیشه، لیدا، نگاه، خرد و ... در سال‌های مختلف به چاپ رسیده است.