توکل دارایی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره مشکلات اجرایی در حوزه نسخه‌های خطی فلسفی گفت: کتاب‌ها و رسایل متعددی از اندیشمندان و فلاسفه مسلمان در طول قرون مختلف در کشور باقی مانده‌اند و یکی از اصلی‌ترین مشکلات، چگونگی جمع‌آوری این نسخه‌هاست.

وی ادامه داد:‌ از آن‌جا که مکاتب فیلسوفان مسلمان اغلب به‌مثابه الگویی برای نحله‌های فلسفی در اعصار بعد محسوب می‌شدند،‌ در بسیاری از ادوار، برخی موضوعات سلسله‌وار ادامه یافتند و در نتیجه، نظرات متعددی ارایه می‌شدند.‌ با این وصف، به‌ دلیل فراز و نشیب‌های مختلف تاریخی بسیاری از نسخه‌ها از میان رفتند یا چندپاره شدند.

دارایی اظهار کرد: به عنوان مثال، در یک نسخه مطلبی عنوان شده و در ادامه، نویسنده به کتاب دیگری ارجاع داده است. تصور کنید از این کتاب چندین نسخه وجود دارد که از این میان، برخی شرح بر نسخه اصلی‌اند و ممکن است نسخه مادر موجود نباشد یا ناقص باشد که این وضع، کار مصحح و متخصص نسخ خطی را دوچندان دشوار می‌کند، به‌ویژه اگر حمایت‌های اجرایی لازم در این راستا وجود نداشته باشد.

مدیر اجرایی بنیاد بوعلی‌سینا ‌با بیان این‌که کتابخانه‌های کشورهای مختلف از جمله بریتانیا و ترکیه بسیاری از نسخه‌های خطی ما را در اختیار دارند،‌ افزود: ‌بسیاری از این نسخه‌ها در حوزه فلسفه و تاریخ تمدن اسلام و ایران نوشته شده‌اند، اما به‌دلیل نبود حمایت از محققان، امکان دستیابی به این نسخه‌ها برای مطالعه مصححان و کارشناسان وجود ندارد یا گاهی دسترسی به آنها بسیار دشوار است.

وی در ادامه، به فعالیت‌های بنیاد بوعلی سینای همدان در راستای جمع‌آوری متون و نسخه‌های خطی اشاره کرد و افزود:‌ ما طرح جامعی را برای گردآوری نسخه‌های خطی و چاپی فیلسوف بزرگ ابن‌سینا در دست اجرا داریم و به‌دنبال آنیم تا نسخه‌های مرتبط با بوعلی را از سراسر جهان جمع‌ کنیم و مرجعی کامل را در اختیار محقق قرار دهیم. بنابراین، ممکن است از «قانون» ابن‌سینا بیش از صد نسخه متفاوت گردآوری شود که کمک‌حال مصححان خواهد بود، زیرا می‌توانند نسخ مختلف را با یکدیگر تطبیق دهند.

مدیر امور بین‌المللی بنیاد بوعلی سینای همدان ادامه داد: اکنون یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش‌روی محققان و مصححان نسخ خطی، مشکلات و هزینه‌های سفر به کشورهای دیگر است. بنابراین، بنیاد تصمیم به اجرای این طرح گرفت و تاکنون بیش از هشتصد نسخه از تالیفات ابن‌سینا را جمع‌آوری کرده‌ایم که از این تعداد، هفتاد نسخه از کتاب قانون است.

دارایی اظهار کرد: برخی رساله‌های کوچک و چند صفحه‌ای نیز در این میان وجود دارد، اما در مجموع، جمع‌آوری نسخه‌های خطی مرتبط با بوعلی ممکن است به بیش از سه هزار نسخه برسد و حتی تا پنج‌هزار نسخه نیز جا دارد.

وی گفت: این نسخه‌ها با استفاده از روش‌های نوین عکس‌برداری و میکروفیلم یا لوح فشرده در اختیار محقق قرار می‌گیرند. آن‌چه لازم می‌دانم درباره این نسخه‌ها عنوان کنم جامعیت این طرح است، زیرا ما حتی تحلیل و تفسیرهای دانشمندان آن دوران را درباره آثار بوعلی جمع‌‌آوری می‌کنیم. با این حال و با وجود پشتکاری که در کار وجود دارد، بعید می‌دانم که این طرح در کمتر از پنج سال آینده به سرانجام برسد، زیرا به لحاظ بودجه‌ در مضیقه قرار داریم.

دارایی با اشاره به مشکلات همکاری کتابخانه‌های کشورهای دیگر با محققانی که برای اطلاع از نسخه‌ها به آن‌ها مراجعه می‌کنند،‌ بیان کرد: بسیاری از امکانات و ابزارهای تخصصی در حوزه ترمیم و پژوهش در حوزه نسخه‌های خطی در کشور ما محدود است و محققان این حوزه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.

وی در پایان گفت: هدف ما، ارایه مجموعه‌ای جامع به مصححان است، اما این اقدام بدون حمایت، بسیار مشکل می‌شود. معتقدم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا سازمان اسناد و کتابخانه ملی باید با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با کشورهای دیگر، راه را برای نیل به این هدف هموار کنند، زیرا افراد معدودی وجود دارند که در حوزه تصحیح و نسخ خطی تبحر داشته باشند. بنابراین، باید سیاست واحدی در این راستا اتخاذ شود تا بتوان نسخ خطی را به‌صورت دیجیتالی ارایه کرد.