به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، یکی از اصلی‌ترین مستنداتی که همواره در روند نوشتن کتاب‌های مختلف به‌ویژه مکتوبات فلسفی مورد توجه محققان قرار می‌گیرد، نسخ خطی است.
نسخه‌های خطی در واقع، به‌مثابه سندی محسوب می‌شوند که قرن‌ها پیش از سوی نخستین اندیشمندان یک حوزه دانشی به رشته تحریر در آمده و برای آیندگان به یادگار مانده‌اند.
ایران با سابقه تمدنی دوهزار و 500 ساله، آثار متعددی را در حوزه‌های مختلف اعم از ریاضیات، نجوم، جغرافیا، تاریخ، ادبیات، فلسفه و دیگر دانش‌ها هم پیش از زمان ورود اسلام و هم آن زمان که این دین مبین اسلام در بطن جامعه ایرانی ریشه دوانید، در کارنامه‌اش ثبت کرده است و امروزه می‌توان ادعا کرد که ایران یکی از غنی‌ترین ممالک جهان به لحاظ دارا بودن نسخه‌های خطی است.
با این وصف وضعیت نسخه‌های خطی با توجه به نظرات پژوهشگران حوزه‌های مختلف، چندان تعریفی ندارد و این گستره با بی‌مهری مواجه شده است.
اگر نسخه‌های خطی ایرانی در حوزه فلسفه را که در کتابخانه‌های بزرگ سایر کشورها از جمله بریتانیا، ترکیه، هند آرشیو شده‌اند، با آثار موجود در کشور مقایسه کنیم، خواهیم دید که متاسفانه آن‌چه دیگران در اختیار دارند، بسی صحیح‌تر و سالم‌تر از آن چیزی است که اکنون ما در چنته داریم. علت این مساله را شاید بتوان به وجود نداشتن ساز و کار مناسب برای ساماندهی نسخه‌های خطی مربوط دانست. بنابر گفته بسیاری از محققان از جمله اندیشمندان حوزه فلسفه، این نسخه‌ها حتی به لحاظ مکانی نیز از شرایط قابل قبولی برخوردار نیستند و تعداد زیادی از این میراث مکتوب در سایه بی‌توجهی‌ها یا از میان رفته‌اند یا در حال نابود شدن هستند.
آن‌چه تا این مرحله به آن اشاره شد، تنها بخش کوچکی از معضلات این حوزه را به تصویر کشید و مصائب مصحح نسخه‌های خطی حوزه‌های تخصصی مانند فلسفه، خود مجالی دیگر می‌خواهد اما با توجه به قرابت این مساله با موضوع مورد بحث به این حیطه نیز گریز کوتاهی می‌زنیم.
تصحیح نسخه‌های خطی از جمله دشوارترین فنون است، چون مصحح علاوه بر اشراف کامل بر موضوع نسخه باید با خط هر دوره یا دست‌کم با خط مربوط به دوره زمانی که بر آن کار می‌کند آشنا باشد، چراکه بسیار پیش می‌آید نسخه‌ای متشکل از چندین خط باشد. به بیان بهتر، گاهی چندین کاتب دست به کتابت یک تالیف زده‌اند که بسیاری از آنان نیز تنها کاتب بوده و حتی آشنایی جزیی با مطالبی که می‌نوشته‌اند، نداشته‌اند و در نتیجه، اغلب واژه‌ها را به اشتباه کتابت می‌کردند.
مصحح نسخه خطی باید در چنین شرایطی بتواند جملات و واژگان را تشخیص دهد، چون حذف یا یک اضافه کردن یک نقطه ممکن است به‌طور کلی معنای کلمه‌ای را تغییر دهد. بنابراین، کار تصحیح از جمله تخصصی‌ترین کارها در حوزه نسخه‌های خطی است.
در روزگار معاصر مصححان نسخه‌های خطی در حوزه‌های مختلف به‌ویژه فلسفه، با مشکلات متعددی مواجه‌اند، از نبود امکانات برای دستیابی به دیگر نسخ که در کتابخانه‌های دیگر ممالک آرشیو شده‌اند تا نبود توجه کافی مسوولان زیربط به این گستره. واقعیت این است که کار تصحیح بسیار زمان‌بر است و به دقت و تعمق والایی نیاز دارد و انجام این کار مهم جز با حمایت همه‌جانبه دست‌اندکاران اجرایی این حوزه میسر نمی‌شود.
خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) برای بررسی مشکلات پیرامونی حوزه تصحیح نسخه‌های خطی فلسفی با کارشناسان و پژوهشگران حوزه فلسفه به گفت‌وگو نشسته است که به تدریج منتشر می‌شود.
دوشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۹۲ - ۰۸:۰۰
نظر شما