در سال‌‌های اخير عوامل مختلفی همچون افزايش جمعيت، توسعه شهرنشينی، گسترش صنعت، استفاده نادرست از منابع طبيعی، عبور و مرور انواع شناورها و تخليه مواد آلاينده آن‌ها به خليج فارس و تخليه انواع مواد شيميايی خطرناک، سبب بروز آلودگی شديد محيط زيستی در اين منطقه شده و حیات بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی این منطقه را در معرض خطر و در مواردی در خطر انقراض قرار داده است.
.jpg)
کتاب «جعبه سیاه زیست‌بوم خلیج فارس» تألیف ایرج اعتمادی، حاصل بخشی از گفت‌وگوها و گزارش‌های زیست‌محیطی این روزنامه‌‌نگار در قشم است که ناگفته‌هایی از جاذبه‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد و همچنین بحران‌های زیست‌بوم سواحل و جزایر خلیج فارس را بیان می‌کند.
کتاب در فصل نخست، ابتدا «ناگفته‌های محیط زیست منطقه آزاد قشم از دیروز تا امروز» را در گفت‌وگو با سیدمحمدهاشم داخته؛ مدیر محیط زیست منطقه آزاد قشم مطرح و در ادامه به موضوعاتی همچون «لزوم ارزیابی استراتژیک پروژه‌های توسعه‌ای»، «آسیب‌شناسی حضور کشتی‌های چینی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان»، «نگرانی‌ها از تکرار فجایع زیست‌محیطی در هرمزگان»، «حامیان محلی برای حفظ کوسه‌ماهیان سینه سپر می‌کنند»، «مردم دیرستان در واکنش به احداث کارخانه‌‌های پودر ماهی: برسر نفس کشیدن ماهی‌ها با هیچ‌کس مذاکره نمی‌کنیم» و «جوابیه رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان قشم به یک گزارش» می‌پردازد.
فصل دوم کتاب به معرفی ژئوپارک جهانی قشم اختصاص دارد و آن‌را یک موزه زمین‌شناسی روباز معرفی می‌کند.
آبزیانی که زیست‌شان با شوری آب تغییر می‌کند
سیدمحمدهاشم داخته؛ مدیر محیط زیست منطقه آزاد قشم معتقد است: «سیستم تغییرات زیستی بسیاری از آبزیان، بر اثر تغییرات شوری آب اتفاق می‌افتد. برای نمونه خیلی از سخت‌پوستان و میگوها و خرچنگ‌ها براساس تغییر شوری آب عمل می‌کنند؛ و اکثر آبزیانی که در مصب زندگی می‌کنند. صیادان محلی در قشم می‌گویند وقتی باران ببارد، ماهی گاریز که از خانواده کفال‌ماهیان است، شروع به تخم‌گذاری می‌کند، چرا، چون گاریز از ماهی‌های سطح‌زی است، در سطح آب می‌چرخد و تغذیه می‌کند، وقتی باران ببارد، آب شیرین زیادی بر سطح دریا جمع می‌شود و باعث می‌شود شوری آب را کمتر کند. ماهی‌هایی داریم که در دوره اول زندگی، جنسیت‌شان ماده است و وقتی بزرگ شدند جنسیت آن‌ها به نر تغییر می‌یابد. تغییرات شوری همیشه برای آبزیان شوکه‌کننده است و میتواند سیستم حیاتی این آبزیان را مختل و در نهایت به نابودی بکشاند.»
اهمیت حفاظت از کوسه‌های خلیج فارس
فهیرا مشایخی؛ کارشناس ارشد زیست‌شناسی دریا از دانشگاه هرمزگان، یکی از دغدغه‌مندان نسبت به زیست‌بوم منطقه خلیج فارس به‌ویژه کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان است. وی در گفت‌وگو با ایرج اعتمادی می‌گوید: «طبق آخرین تحقیقات، در حال حاضر در خلیج فارس 33 گونه کوسه‌ماهی شناسایی شده‌اند که با توجه به غنای بالای زیستگاه دریایی جزیره قشم می‌توان گفت بیش از نیمی از گونه‌های کوسه خلیج فارس را در اطراف قشم داریم. از این 33 گونه که در خلیج فارس حضور دارند، البته نمیشود گفت که همه در معرض خطر انقراض هستند، ولی جمعیت‌شان آنقدر آسیب دیده که حالا با آموزش هم نمیشود انتظار بهبودی اوضاع را داشت. طبعا سال‌ها زمان می‌برد تا آسیب‌هایی که به آن‌ها وارد شده، جبران شود.»
.jpg)
موزه ژئوپارک جهانی قشم در یک نگاه
قشم با عضویت در شبکه جهانی ژئوپارک‌های یونسکو، امروز تنها ژئوپارک کشور و ژئوپارک جهانی خاورمیانه است. در دل این زیست‌بوم، موزه‌ای با ویژگی‌های منحصربه‌فرد احداث شده که علیرضا امری کاظمی؛ مدیر ژئوپارک جهانی قشم، به معرفی آن پرداخت: «موزه ژئوپارک قشم، یکی از موزه‌های منحصر به‌فرد کشور است، به این دلیل که ما برخلاف روش‌های سنتی و کلاسیک موزه‌داری که دور تا دور موزه یک سری ویترین قرار می‌دهند، فضاهای طبیعی قشم را در داخل موزه، بازسازی و شبیه‌سازی کردیم و کسی که از موزه بازدید کند، انگار گردشی در کل جزیره داشته و آشنایی کاملی با سایت‌های جزیره پیدا کرده است.
از نمونه‌های طبیعی، سنگ و کانی گرفته تا نمونه‌های زیستی، همه اینها را سعی کردیم در بستر طبیعی نمایش دهیم، یعنی در همان فضایی که به‌صورت طبیعی وجود دارد. همچنین نمونه‌هایی از سایت‌های شبیه‌سازی‌شده را می‌توان دید و ماکت کاملی از جزیره قشم و جزایر اطراف آن، طراحی و اجرا شده که بازدیدکننده میتواند به یک دیدگاه کلی نسبت به وضعیت جغرافیایی و زمین‌شناسی جزیره در یک نگاه دست یابد. این ماکت نقشه کلی جزیره، چگونگی ارتفاعات جزیره، قرارگیری سایت‌ها، روستاها و ... را به بازدیدکننده نشان می‌دهد.»
نخستین چاپ کتاب «جعبه سیاه زیست‌بوم خلیج فارس» در 208 صفحه با شمارگان دو هزار و 500 نسخه به بهای 35 هزار تومان از سوی انتشارات فرهنگستان ادب در شیراز راهی بازار نشر شده است.
نظر شما