خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مطهره میرشکاری سلیمانی: اگر تا کنون مترو تهران را برای مسافرت‌های شهری خود انتخاب کرده باشید، حتما با دستفروشانی مواجه شده‌اید که کتاب‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی مناسب کودکان را می‌فروشند. برخی از آن‌ها هم نوع متفاوتی از کتاب‌ها را تبلیغ می‌کنند؛ کتاب‌هایی که باید دوربین موبایل را روی برخی از صفحات آن بگیریم تا کاکتر رنگ‌آمیزی شده، به یک حجم انیمیشنی تبدیل ‌شود و با تکان دادن گوشی، شروع به حرکت ‌کند؛ اتفاقی که اغلب توجه کودکان را به خود جلب می‌کند.

این یک نمونه ساده، بسیار ابتدایی و قابل لمس از یک کتاب واقعیت‌افزوده، همین کتابچه‌هایی است که در مترو به‌فروش می‌رسد. در نمونه‌های پیشرفته‌تر، واقعیت‌افزوده در کتاب‌های پزشکی، آموزشی و همین حوزه کودک (با استفاده از صوت، مجموعه تصاویر، فیلم، انیمیشن و موسیقی) هم به کمک کتاب کاغذی می‌آیند. البته این کمک فقط در جذب مخاطب و تشویق به مطالعه نیست؛ بلکه آن دست از مطالب و محتوایی هم که به علت محدودیت‌ها در کتاب ارائه نشده است را به کتاب اضافه می‌کند.

با توجه به خدمات کتاب واقعیت‌افزوده و فروش کتابچه‌های مترویی، شاید این‌طور تصور شود که این نوع کتاب‌ها در بازار نشر پذیرفته شده و وارد چرخه تولید شده‌اند؛ اما تعداد محدود ناشرانی که به این حوزه وارد شده‌اند؛ خلاف این تصور را نشان می‌دهد. 

درواقع ناشران ایرانی برخلاف ناشران کشورهای معتبر و پیشرفته در حوزه نشر که گام‌های بلندی در تولیدکتاب واقعیت‌افزوده برداشته‌اند، استقبال چندانی از تولید کتاب واقعیت‌افزوده نکرده‌اند و حتی به‌گفته مدیران برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان، ارائه‌دهنده فناوری واقعیت‌افزوده برای ورود به این حوزه، مقاومت بالایی دارند. البته مقاومت ناشر کتاب کاغذی در مقابل فناوری‌های نوین، چیز جدیدی نیست؛ آن‌چنان‌که شاهد همین مقاومت در فرایند تولید کتاب صوتی و نشر الکترونیک هم بوده و هستیم.
 
 ناشر کتاب کاغذی از سر عادت یا دلبستگی به نشر سنتی و البته بیشتر به‌خاطر ترس خارج شدن کتاب کاغذی از بازار نشر، در مقابل ورود هرنوع فناوری و تکنولوژی جدید در حوزه کتاب، مقاومت نشان می‌دهد؛ اما آیا این دلایل برای ورود نکردن به حوزه واقعیت‌‌افزوده کافی است؟

باید توجه داشت که کتاب واقعیت‌ افزوده، با انواع دیگر کتاب مبتنی بر فناوری‌های نوین، مانند کتاب‌های صوتی و الکترونیک، یک تفاوت اساسی دارد؛ آن هم وابستگی این فناوری به کتاب کاغذی است. درواقع کتاب واقعیت‌افزوده مبتنی بر فناوری‌ای است که جلوه‌های سمعی و بصری را -از طریق یک اپلیکیشن موبایلی- در خدمت کتاب کاغذی می‌گیرد. ای نوع نشر؛ درواقع پلی بین کتاب کاغذی و فناوری‌های نوین است و از این‌رو؛ می‌تواند برای مخاطبان، جنبه تشویق برای مطالعه و خواندن کتاب‌های کاغذی را داشته باشد.

به‌نظر می‌رسد وابستگی کتاب‌واقعیت افزوده به کتاب کاغذی، واقعیت مهمی است که از دید بسیاری از ناشران مغفول مانده و همین غفلت سبب شده تا از تولید این نوع کتاب استقبال چندانی نشود؛ چراکه سنجش معایب و مزایای این نوع کتاب، هر ناشری را برای ورود به این نوع نشر ترغیب می‌کند. 

مساله مهم دیگری که درباره کتاب واقعیت‌افزوده از چشم ناشران مغفول مانده، توانایی ارائه محتواهای عدیده‌ای است که به‌علت محدودیت جا یا کاغذ، امکان طرح در کتاب کاغذی را پیدا نمی‌کنند.

گرانی رو‌به‌رشد کاغذ، کمبود جا برای ارائه همه عکس‌های مرتبط با یک موضوع در کتاب؛ هزینه بالای چاپ عکس‌های رنگی و... از مسائل هرروزه و مهم پیش روی ناشر کتاب کاغذی است و همین مسائل به ظاهر ساده، بسیاری مواقع بازار نشر را تحت تاثیر قرار داده است و فرازو نشیب‌هایی را در آن ایجاد کرده است.
 
فناوری واقعیت‌افزوده می‌تواند به کمک نشر کاغذی بیاید؛ به این صورت که اگر قرار است ناشر یک کتاب 100 صفحه‌ای منتشر کند، فناوری واقعیت‌افزوده این امکان را به او می‌دهد تا به‌جای آن، یک کتاب 60 یا 50 صفحه‌ای چاپ کند و باقی محتوا را به‌صورت محتوای صوتی، تصویری و... و از طریق یک اپلیکیشن موبایلی روی کتاب بارگذاری کند.
 
کمک دیگری که فناوری واقعیت افزوده به ناشر می‌کند، این است که محدودیت بارگذاری عکس و محتوا در یک صفحه یا یک کتاب را از بین می‌برد؛ همچنین عکس‌های سیاه و سفید چاپ شده در کتاب، می‌تواند به‌صورت رنگی ارائه شود.
 
چنان که گفته شد، کتاب واقعیت افزوده با اتکا بر دو ستون فناوری‌ اپلیکیشنی و کتاب کاغذی؛ این دو را به هم پیوند داده است؛ اتفاقی که می‌تواند مخاطب امروز (با تمام وابستگی و عادتش به موبایل و اپلیکیشن‌های رایانه‌ای) را به مطالعه کتاب کاغذی سوق دهد و از یک ضرر، نفع تولید کند.
 
البته تولید کتاب واقعیت‌افزوده، مشکلات خاص خود را هم دارد اما چنان‌که ظاهر امر نشان می‌هد، این نوع کتاب، هرآنچه را که یک ناشر کتاب کاغذی برای بقا احتیاج دارد، در اختیار او قرار می‌دهد. همین امر می‌تواند دلیل کافی برای ورود ناشر کاغذی به حوزه کتاب واقعیت باشد. طبیعتا زمانی که تعداد ناشران فعال در این زمینه بیشتر شود، حل مشکلات پیش روی این نوع نشر آسان‌تر خواهد بود.