خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، افشین شحنه‌تبار، مدیر آژانس ادبی «شمع و مه» با ارسال یادداشت به ایبنا درباره تاثیرگذاری بحران کرونا بر وضعیت نشر، بازار جهانی کتاب و تبادلات کپی‌رایت میان کشورها سخن گفت.

متن یادداشت به شرح زیر است:

فروش آنلاین لطمه وارده بر صنعت نشر را جبران نمی‌کند
«واقعیت این است که بازار جهانی نشر در این چندماهی که از شیوع بحران کرونا در جهان می‌گذرد، بسیار تحت ‌تاثیر قرار گرفته‌ و اولین لطمه‌ای که از این بحران خورده، لغو بسیاری از نمایشگاه‌های معتبر کتاب؛ همچون نمایشگاه کتاب پاریس، لندن، لهستان و ... در جهان بوده‌است. لغو نمایشگاه‌ها که همیشه به‌عنوان رویدادی تاثیرگذار در تبادلات حق‌رایت کتاب‌ها و حضور فیزیکی افراد برای گفت‌وگو و مذاکره درباره تبادل آثار میان کشورها، شناخته‌شده و حائز اهمیت بوده‌اند، تاثیر بسیاری در بازار جهانی نشر گذاشت.
 
تاثیر بحران کرونا صرفا در لغو تبادلات کشورها برای حق رایت کتاب‌ها نبود؛ بلکه از این بحران جمع بسیاری از نویسندگان، مترجمان، ویراستاران، لیتوگراف‌ها و حتی کتاب‌فروشی‌ها لطمه دیدند؛ چراکه به‌صورت زنجیره‌وار به‌ یکدیگر متصل هستند و تمامی عوامل خانواده صنعت نشر در تمام دنیا از این جریان متضرر شدند. آمارها نیز به‌روشنی این مسأله را تصدیق می‌کند.
 
باید به‌یاد داشته‌باشیم که صنعت نشر در تمام دنیا، حتی قبل از کرونا نیز شرایط خوبی نداشت و نمود آن را می‌توان در تعطیلی بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها در جهان دید. پیش‌زمینه این ضعف و شرایط نامساعد در خانواده صنعت نشر پیش از کرونا نیز وجود داشت؛ اما ضربه نهایی با شیوع ویروس کرونا و کسادی کسب‌وکارها زده‌شد.
 
این بحث صرفا هم منحصر به ایران نیست؛ بلکه در بسیاری از کشورهای اروپایی با چنین وضعیتی مواجه هستیم. افزایش فروشی هم که مدتی‌ است در بحث فروش آنلاین و اینترنتی کتاب‌ها که رخ داده، نمی‌تواند فروش کتاب و تعاملات نمایشگاه‌های معتبر کتاب را جبران کند؛ یعنی فروش اینترنتی در ایام کرونا با فروش نمایشگاهی قابل مقایسه نیست و این لطمه تا زمانی که شرایط دنیا به‌حالت عادی بازنگردد، قابل جبران نیست. البته با توجه به شرایط پیش‌رو، نمی‌توان پیش‌بینی‌ روشنی از عادی‌شدن شرایط دنیا در دوران پس از کرونا نیست.
 
در شرایط ایجاد شده، بسیاری از قراردادهایی که میان ناشران و نویسندگان منعقد شده بود، معلق مانده است، بسیاری از برنامه‌های کتاب‌محور از بین‌رفت و موجب شد تا خلائی در حوزه کتاب به‌وجود بیاید که به‌راحتی قابل جبران نباشد. شاید یک نشست ادبی در حالت عادی تاثیر چندانی بر توسعه حوزه کتاب و کتاب‌خوانی نداشته‌باشد، اما در این شرایط، تمام فعالیت‌ها در تعلیق و کما فرو رفته‌است.
 
موضوع بعدی این است که دنیا برای جلوگیری از این بحران در قرنطینه رفت و این مسأله موجب شد تا فروش فیزیکی آثار نیز کاهش پیدا کند و برخی از فروشگاه‌های کتاب تعطیل شوند. به‌طور مثال؛ در انگلستان، شعبه‌های فروشگاه کتاب water stone تعطیل شد و لطمه‌ بسیاری به فروش نسخه‌های چاپی این فروشگاه وارد شد و برخلاف اینکه بسیاری معتقدند فروش آنلاین کتاب‌ها خیلی زیاد افزایش پیدا کرده؛ اما آمارها نشان می‌دهد که هیچ‌وقت فروش آنلاین در برخی از سایت‌ها چون آمازون نتوانسته جایگزین فروش کتاب‌های چاپی شود و این، لطمه‌ای اساسی به صنعت چاپ کتاب بود.
 
درخصوص بحث تبادل حق‌رایت نیز باید گفت، به‌دلیل حضور نداشتن ایران در کنوانسیون برن، ارتباط ناقصی میان صنعت نشر ایران با دیگر کشورها شکل گرفته بود و این مساله، موجب شد تا در جریان کرونا، آسیب کمی ببینیم.

یکی از اصلی‌ترین لطمه‌های نشر ایران در بحران کرونا، این بود که ترکیه امسال مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران بود. ترکیه این اواخر ارتباط خوبی در بحث تبادلات فرهنگی و ادبی با ایران داشت و آثار ادبی بسیاری از ایران به ترکی-استانبولی ترجمه شد. بنابراین برگزاری نمایشگاه کتاب تهران می‌توانست جان تازه‌ای در بحث روابط بین‌الملل به ایران بدهد اما با این بحران به تعویق افتاد.
 
باید بدانیم که این دوران، دوران گذار است و می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم تا در فعالیت‌های فرهنگی و ادبی‌مان بازنگری داشته باشیم. به‌زودی دوباره وارد عرصه و میدان‌های بین‌المللی نشر می‌شویم و برای موفقیت در این عرصه باید آرشیو بسیار قوی از آثار ترجمه‌شده تهیه کنیم تا محصولات آماده‌ای برای عرضه در مجامع بین‌المللی داشته‌باشیم.»