اکو در پایان جستار نخست این کتاب یادآور میشود که فاشیسم ابدی همین دور و بر ماست. تشخیص بازگشت فاشیسم ابدی آسان بود اگر مثلاً یک نفر رو به جهانیان میایستاد و میگفت «میخوام آشوویتس رو بازگشایی کنم و دلم میخواد ببینم سیاهجامهها یه بار دیگه دارن توی خیابونهای ایتالیا رژه میرن» اما به این سادگیها نیست. فاشیسم ابدی همیشه در مراجعه است آن هم در معصومانهترین کسوتها.
«فاشیست تمامعیار» ، نه تنها داستان زندگی یک مرد است، بلکه سندی است از سقوطی جمعی؛ سقوط نسلی که چشمبسته به وعدههای نجاتبخشی ایمان آورد و بهای سنگینی پرداخت.
