حميد ابريشمي، صحاف پيشكسوت صنعت چاپ و نشر: هنر صحافي بي‌گمان با آغاز نگارش و حكاكي روي لوحه‌هاي گلي و كتيبه‌هاي گوناگون در جهان آغاز شد، پوشش‌هاي محافظتي از اين الواح در طول اين سه هزار سال امروزه تبديل به جلدسازي براي محافظت از اوراق چاپي شده است. چنان چه در ميان آثار مكشوفه دوره ساسانيان هم به جلدهاي چرمي و زري مي‌رسيم كه زري‌بافي از هنرهاي ممتاز و بي‌بديل آن زمان محسوب مي‌شد. بعد از اسلام نيز حفظ و صيانت از كتاب‌هاي مقدس در ميان ملل مختلف رواج داشت و در زمان صفوي تزئينات جلد به نام اسلوب صفوي مشهور بود.
هنر صحافي و نگاهداري از نوشته‌ها به قدمت خود نوشتن بستگي دارد. هنرمندان، عنصري مهم در تاريخ اين حرفه بوده و خدمات ايرانيان به طور مشخص از اهميت زيادي برخوردار است. به طور حتم اين صحافان ايراني بودند که انديشه‌هاي مبتکرانه مختلفي را، هم از نظر فني و هم از نظر هنري معرفي كردند و اين امر بر هنر جلدسازي کتاب پس از خود، در طول دوران عثماني و مغول تأثير عميقي گذاشت.
در دوران اوليه توليد کتاب در دنياي اسلام و مخصوصا در طول دوره حيات هنري مملوکيان، عموما جلد کتاب‌ها به سبکي بي‌روح و ساده تزيين مي‌شد. با اين حال بسياري نمايانگر نقوش هنري هستند که اغلب مي‌توان آن‌ها را با نقوش مشابهي در ديگر اشکال هنري همچون چوب‌کاري يا فلزکاري در ارتباط دانست. گه‌گاه رنگ طلايي يا نقوش ابزارکاري طلايي براي برجسته كردن طرح‌ها يا اشکال خاصي اضافه مي‌شد.
هنر صحافي در دوره تيموريان بسيار ترقي كرد و ساخت جلد كتاب با چرم در عهد تيموريان رواج يافت. در اين عهد هر جلد كتاب و قطعه اضافه كه براي حفظ لبه‌هاي كتاب به كار مي‌رفت به طرز هنرمندانه نقاشي مي‌شد. داخل جلد نيز تزييناتي شامل نقش حيوانات مختلف را در بر مي‌گرفت. براي تزيين سطح خارجي جلد اين گونه كتاب‌ها پر پيچ و خم‌ترين طريقه‌هاي فني به كار مي‌رفت.
صحنه‌هاي طبيعي و اشكال حيوانات به وسيله مهره‌هاي قالبي فلزي و زير فشار به‌وجود مي‌آمد و تزيينات بدون تصوير به وسيله بكار بردن قالب‌هاي كوچك زيادي عملي مي‌شد، مطلا ساختن و به كار بردن رشته‌هاي طلا و برجسته‌كاري نيز معمول بود. اين طريق صحافي و جلدسازي تأثير فراواني در توسعه اين فن در اروپا داشت و روش‌هاي فني اين صنعت بعدها توسط اروپاييان به كار گرفته شد.
در جلد سازي ايراني چهار گرايش جلد سازي فارسي (ايراني)، جلد سازي اسلامي عربي جلد سازي عثماني و جلد سازي شبه قاره هند و پاكستان وجود دارد. صحافان در تمدن ايراني داراي مقام معتبري بودند. صحافي هميشه پيشه‌اي محترم و از زمره مشاغل فرهنگي محسوب مي‌شد. در زمان‌هاي قديم معمولا دكان صحافان مركز خريد و فروش نسخه‌هاي خطي و كاغذهاي خوب و مركب ممتاز بود. در آن دوران بهترين ماده تجليد «چرم» بود. بعدها با اضافه شدن مقوا و در نهايت اتصال عطف و شيرازه‌بندي تنوع و زيبايي به آن افزوده شد.
با اختراع حروف چاپ توسط گوتنبرگ در جهان، بازار هنر صحافي گرم شد و در نتيجه در اوايل قرن نوزدهم ميلادي صحافي ماشيني پديد آمد اما استحكام و زيبايي صحافي سنتي به مراتب بيشتر از صحافي ماشيني بود.
------------------------------------------------------------------------------ «حميد فرش‌باف ابريشمي»، زاده 1312 خورشيدي در محله سنگلج تهران است و تقريباً حدود سال 1327 خورشيدي بود كه كار صحافي را آغاز كرد. پسر بزرگش به آلمان مهاجرت كرده و به تكميل دوره‌هاي چاپ مشغول است؛ پسر ديگرش ناشر است و كتاب‌هاي مختلف در زمينه تهران قديم، تاريخي و هنري منتشر مي‌كند. پسر ديگرش در تكميل كار صحافي مشغول ساخت قاب‌هاي نفيس براي شاهنامه و ديوان حافظ است و يك پسرش به تازگي مهندسي عمران را به پايان رسانده است، تنها دامادش هم قاب‌هاي نفيس در‌دار (چرمي) درست مي‌كند و مي‌توان گفت كه خانوادگي در كار نشر و صحافي‌اند.
دوشنبه ۱۶ آذر ۱۳۸۸ - ۰۸:۰۰
نظر شما