سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «ادیپ؛ میل آتشین کودک» نوشته خوان داوید نازیو و ترجمه علی حسنزاده، اثری تحلیلی و عمیق درباره نظریه بنیادین «عقده ادیپ» در روانکاوی است. انتشار این کتاب توسط نشر لگا، پاسخی به موجهای جدیدی در روانشناسی معاصر است که اهمیت مفاهیم کلاسیک را زیر سوال بردهاند.
نازیو، از چهرههای شاخص مکتب لاکان در فرانسه، در این اثر به مخالفت با رویکردهای دستکمگیرانه نسبت به ادیپ میپردازد و تأکید میکند که «عقده ادیپ» تنها یک بحث تاریخی یا افسانهای نیست، بلکه هسته مرکزی تمام فهمهای روانکاوانه انسان درباره هویت، میل جنسی و رنج است. او صراحتاً اعلام میکند که عناصری چون سرکوب، انقیاد، میل و حتی اضطراب اختگی، همگی حول محور «خواست کودک نسبت به والدین» سازمان مییابند.
از این منظر، کتاب «ادیپ؛ میل آتشین کودک» بازخوانی fresh و با رویکردی تحلیلی نسبت به موضوعی است که بسیاری آن را از مد افتاده میپندارند. نازیو نشان میدهد که بازگشت و فوران امیال ادیپی، اتفاقی محدود به دوران کودکی نیست؛ بلکه در هر بحران و تنش عاطفی بزرگسالی نیز فعال میشود و به اشکال مختلف در روابط انسانی خود را نشان میدهد.
ساختار و اهمیت کتاب:
تمرکز اصلی این کتاب روی تفاوتها و شباهتهای عقده ادیپ در پسرها و دخترهاست و نشان میدهد که این تجربهها چه تأثیر مهم و ماندگاری بر هویت و مشکلات روحی انسان میگذارند. ساختار کتاب به صورت مرحلهبهمرحله و منظم نوشته شده و هر بخش به یک موضوع اساسی میپردازد.
در ابتدای کتاب، نویسنده درباره کشش و میل شدید کودک به والدین صحبت میکند و بعد توضیح میدهد که این روند برای پسرها و دخترها چگونه متفاوت است. برای هرکدام، مثالهایی آورده و توضیح داده که بچهها چه احساسات پیچیدهای نسبت به والدینشان دارند. بخشهایی مثل “سه میل پنهان”، “سه خیالپردازی درباره لذت یا ترس” و “پایان یافتن دوران ادیپ” کمک میکند تا خواننده بهتر بفهمد که در ذهن کودک چه میگذرد.
در بخش دیگری از کتاب، نویسنده به این میپردازد که چرا و چطور تفاوت جنسیتی و نقش پدر یا مادر میتواند روی شکلگیری هویت جنسی و احساسات فرد تاثیر بگذارد، بهویژه در مورد دختران. او با استفاده از نظریههای فروید و لاکان، این موضوعات پیچیده را به زبان سادهتر توضیح میدهد.
سپس در فصلهای پرسش و پاسخ، نازیو توضیح میدهد که چگونه مشکلات زمان کودکی، مثل همان عقده ادیپ، میتوانند باعث بروز مشکلات روانی در بزرگسالی شوند. او همچنین درباره فرق مشکلات عادی و بیماریهای جدی روانی صحبت میکند. در انتهای کتاب، گزیدههایی از نوشتههای اصلی فروید و لاکان آورده شده تا خواننده بتواند به سراغ منابع اصلی برود و بیشتر با ریشههای این نظریهها آشنا شود.
در کل، نازیو با این کتاب سعی دارد به زبانی روشن و طبقهبندیشده توضیح دهد که هویت و مشکلات روانی هر آدمی، چقدر وابسته به تجربههای اصلی دوران کودکی اوست و تفاوتهای بین دختر و پسر در این زمینه چیست.
کتاب با ارائه مثالها، تحلیل مکانیزمهای ذهنی کودک و بزرگسال، و تأکید بر اهمیت تشخیص و شناسایی امیال سرکوبشده دوران کودکی، منبعی معتبر نهتنها برای روانکاوان که برای پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی بهشمار میرود. توصیه مولف و مترجم برای مطالعه مخاطبان تخصصی و علاقمند به روانشناسی و روانکاوی نشاندهنده جامعیت و عمق اثر در پرداختن به مباحث بنیادین روان انسان است.
نویسنده و مترجم؛ زندگی و جایگاه علمی
خوان داوید نازیو، روانکاو برجسته فرانسوی و از شاگردان شناختهشده ژاک لاکان است. نازیو با بهرهگیری از آموزههای فروید و لاکان، جایگاهی ویژه در روانکاوی معاصر یافته و در آثار خود همواره به روزآمدسازی مفاهیم روانکاوی کلاسیک پرداخته است. دغدغه اصلی وی، بازتعریف مفاهیم کهن در قالبی کاربردی برای مسائل روانی امروز بشر است و همین رویکرد او را به یکی از منابع معتبر در مباحث هویتی و رواننژندی تبدیل کرده است.
مترجم اثر، علی حسنزاده، با نگاهی تخصصی به متون روانکاوی و سابقه ترجمه آثار دانشگاهی، در برگردان این کتاب نیز امانتداری علمی و وفاداری به لحن نویسنده را رعایت کرده است. وی با آگاهی از حساسیتهای اصطلاحات کلیدی در این حوزه، متن را به گونهای ترجمه کرده که برای علاقمندان و پژوهشگران ایرانی روانکاوی، قابل استفاده و استناد باشد.
برخلاف تأثیر همهجانبه نظریه ادیپ در قرن بیستم، امروزه گاه این نظریه در ایران و جهان، بیش از یک روایت افسانهای تلقی میشود. با این حال، کتاب «ادیپ؛ میل آتشین کودک» با تحلیل روشمند و رویکرد تطبیقی میان فروید و لاکان، بار دیگر تأکید میکند که این نظریه همچنان پاسخگوی بسیاری از پرسشهای بنیادین روان بشر است؛ از مسأله هویت جنسی گرفته تا واکاوی ریشههای تنشها و رواننژندیهای عادی و آسیبزای فرد.
نظر شما