به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «استارتاپ‌های حوزه کتاب در ایران چالش‌ها و راهبردها»، چهارشنبه (۲۶ اردیبهشت‌ماه) با حضور داریوش مطلبی، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی و فعال حوزه نشر و مهدی علیپور حافظی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در سالن گوشه نقد برگزار شد.
علیپور حافظی در این نشست با بیان اینکه نوآوربودن، کوچک بودن و در یک حیطه مشخص کار کردن ازویژگی‌های استارت‌آپ‌هاست، گفت: از این استارت‌آپ‌ها تعدادی منحل و تعدادی دیگر نیز به شرکت‌های بزرگ تبدیل می‌شود. این استارت‌آپ‌ها نقش مهمی در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های مهم کشور می‌توانند داشته باشند. قرار است در این نشست، مبحث استارت‌آپ‌های کتابی و نقش و تاثیر آن‌ها را در صنعت نشر بررسی می‌شود.
وی با بیان اینکه استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های نوآور و کوچکی هستند که ویژگی اصلی آن‌ها نوآور بودن و کوچک بودن است، گفت: چند سال پیش درباره استارت‌آپ‌های حوزه کتاب و اینکه این شرکت‌ها چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند، تحقیقی با همکاری پژوهشگاه سازمان فرهنگ و ارتباطات انجام شد و نتایج این تحقیقات نخستین‌بار در نمایشگاه کتاب ارائه می‌شود. در این پروژه تحقیقاتی مشخص شد که استارت‌آپ‌های کتابی چیست؟ چه کاری برای حوزه کتاب می‌کنند و چه مزیت‌هایی دارند؟
استارت‌آپ‌ها یک زیست‌بوم کلانی دارند
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در استارت‌آپ‌ها یک تعداد کارآفرین دور هم جمع می‌شوند و با اندکی سرمایه فعالیت خود را آغاز می‌کنند. اظهار کرد: در این زیست‌بوم، شرکت‌های بزرگ تا کوچک حضور دارند. دانشگاه‌ها برای کمک به استارت‌آپ‌ها پشتیبان مهمی هستند، سازمان‌های پژوهشی و ارائه‌دهندگان و شرکت‌کنندگان خدمات که می‌توانند خدمات این زیست‌بوم‌های استارت‌آپی را ارائه کنند، نقش مهمی در بخش پشتیبانی استارت‌آپ‌ها دارند. استارت‌آپ‌ها یک زیست‌بوم کلانی دارند که جامعه بزرگی را درگیر می‌کنند.
حافظی با اشاره به دوره گذار استارت‌آپ‌ها گفت: استارت‌آپ‌ها فعالیت خود را از جمع دوستانه شروع می‌کنند و به تشکیل شرکت‌های بزرگ می‌رسند، از حدود ۱۰۰ استارت‌آپی که شکل می‌گیرد، معمولاً فقط ۳ تا ۴ استارت‌آپ می‌توانند باقی بمانند و خودشان را در جامعه ثابت کنند. دلیل حذف این استارت‌آپ‌ها، خوب معرفی نشدن طرح آن‌ها است یا ایده خوبی نداشته‌اند یا محصول خوبی را ارائه نکرده‌اند اما در صورت پایدار شدن و تبدیل شدن به یک فضای پایدار و شرکت بزرگ، این موسسه‌ها از حالت استارت‌آپی خارج می‌شوند و توسعه پیدا می‌کنند.
وی با بیان اینکه یک شرکت استارت‌آپی تا ابد شرکت استارت‌آپی نمی‌ماند، اظهار کرد: گاهی استارت‌آپ‌های کوچک از سوی شرکت‌های بزرگ خریداری می‌شود، برخی شرکت‌های قدیمی و بزرگ و کارخانه‌هایی که از قدیم استارت‌آپ بودند، امتیاز استارت‌آپ‌های کوچک را خریداری می‌کنند و ممکن است چند استارت‌آپ را زیر پوشش قرار بدهند. بسیاری از استارت‌آپ‌ها نیز در حوزه اجتماعی وارد می‌شوند.
حافظی درباره چالش‌های فعالیت استارت‌آپ‌ها در ایران گفت: ازجمله چالش‌های جاری شرکت‌های استارت‌آپی که به‌ویژه در حوزه کتاب کار می‌کنند؛ مسائل مالی، نیروی انسانی، سازو کارهای پشتیبانی، جذب و نگهداری مشتری، انتظارت غیرواقعی و پژوهش و بازاریابی است. استراتژی نامناسب داشتن در برخورد با رقبا، ضعف در ارائه محصول و خدمت، توجه نداشتن به نیاز مشتری و ضعف در مدیریت استارت‌آپ یا طراحی نامناسب استارت‌آپ از مشکلات و چالش‌های دیگر استارت‌آپ‌هاست.
این عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به استارت‌آپ‌های حوزه کتاب عنوان کرد: عمده استارت‌های کتابی در تهران هستند و در شهرستان کمتر حضور دارند. تعداد محدودی از آن‌ها به قم و شیراز رفته‌اند. بسیاری از استارت‌آپ‌های حوزه کتاب وارد توزیع و فروش کتاب‌های الکترونکی شده‌اند. این استارت‌آپ‌ها در حوزه شبکه اجتماعی و کتاب صوتی نیز فعال هستند. از سال ۹۴ تا ۹۸ عمده استارت‌آپ‌های کتابی در ایران در این دوره شکل گرفتند و بعد از این مدت دوباره استارت‌آپ‌ها ضعیف می‌شوند. این استارت‌آپ‌ها بیشتر در حوزه وب و اپلیکیشن‌ها کار می‌کنند در حوزه سنتی نشر کمتر وارد شدند. این استارت‌آپ‌ها، بیشتر در حوزه وب یا اپلیکیشن در بخش معرفی یا فروش کتاب وارد شدند و به‌عنوان تسهیل‌گر فرآیند نشر به کاهش هزینه‌های انتشار کتاب، دسترسی به کتاب و توسعه صنعت نشر فعالیت می‌کنند. کمتر استارت‌آپی است که در حوزه فرآیند صنعت نشر واردش ود اکثراً بعد از انتشار کتاب و در بخش توزیع و فروش وارد می‌شوند.
سرمایه‌گذاری در صنعت نشر ایران ضعیف است
حافظی با اشاره به اینکه صنعت نشر در ایران ضعیف و کوچک و به لحاظ سرمایه‌گذاری بسیار ضعیف است، گفت: به دلیل کم بازده بودن و دیر بازده بودن نشر، سرمایه‌گذاری در صنعت استارت‌آپی نشر بسیار اندک است. ابن استارت‌هاآپ‌ها، بار چندانی از دوش حوزه نشر بر نمی‌دارند. اعتماد نداشتن صنعت نشر سنتی ایران به نوآوری‌ها، اطمینان نکردن به این شرکت‌ها و دخالت دولت که تاثیری دو وجهی منفی و مثبت بر کارکرد این موسسه‌ها دارد، ممکن است مسیر درست توسعه این موسسه‌ها را از بین ببرد. تغییر قوانین، این شرکت‌ها را از دور، خارج می‌کند. همچنین سطح دانش ضعیف، نیز موجب می‌شود این استارت‌آپ‌ها نتوانند به کار خود ادامه بدهند.
وی با یبان اینکه صنعت نشر در ایران یک حوزه کمتر تغییر یافته‌ای دارد و با نوآوری مخالفت زیادی دارد، عنوان کرد: صنعت نشر در مقابل نوآوری و فناوری مقاومت می‌کند. همین موضوع موجب می‌شود استارت آپ‌ها نتوانند وارد حوزه نشر شوند. در صنعت نشر باید یک روح جدید دمیده شود تا این نوع نوآوری‌ها بتواند خودش را نشان دهند. این استارت‌آپ‌ها می‌توانند وارد صنعت نشر شوند و به این صنعت کمک کنند اما عمده استارت‌آپ‌ها در این حوزه یا از بین رفته‌اند یا نتوانسته‌اند به استارت‌آپ‌های بزرگی تبدیل شوند. در غیر این صورت تحولی در صنعت نشر شکل نمی‌گیرد. عمده استارت آپ‌ها در صنعت نشر یا از بین رفته‌اند یا تبدیل به شرکت‌های بزرگی نشده‌اند.
در ادامه این نشست مطلبی اظهار کرد: تصور عموم این است که استارت‌آپ‌های حوزه کتاب یا به خواندن محتوا مربوط است یا توزیع کتاب اما باید بدانیم این استارت‌آپ‌ها حوزه‌های مختلف تولید کتاب از شکل‌گیری ایده در ذهن نویسنده تا زمانی که در مراکز اطلاع‌رسانی عرضه می‌شود، مرتبط است. این استارت‌آپ‌ها به مدیریت چرخه تولید، ویراستاری و طراحی، بازاریابی، فروش، ارائه خدمات به مشتریان مرتبط می‌شوند.
استارت‌آپ‌های کتابی به مدیریت چرخه تولید
وی با بیان اینکه استارت‌آپ موسسه‌های کسب و کار جدیدی هستند که درباره یک موصوع خاص کار می‌کنند، گفت: کره‌ای‌ها و چینی‌ها درباره مدیریت نشر کار می‌کنند اما ایران در حوزه نشر با همان نگاه و نگرش ۳۰ سال پیش در حوزه نشر فعالیت می‌کند فقط این دیدگاه کمی مدرن شده است. در حوزه نشر و محتوا اگر ناشران و کتابخانه‌ها در حوزه وب فعالیت نکنند محتوایشان دیده نمی‌شود. عموماً در نشر، نوآوری نداریم و هنوز درک درستی از بدنه نشر ما در زمینه محتوا وجود ندارد.
مطلبی با بیان اینکه اکثر استارت‌آپ‌ها خانوادگی است، بیان کرد: اگر استارت‌آپ‌ها بعداً در مرحله آغار سرمایه پیدا نکنیم تعطیل می‌شوند. این موسسه‌ها و فعالیت‌ها، ایده‌محور هستند و ممکن است اگر ارزیابی درستی از ایده نداشته باشیم ممکن است در جذب مخاطب شکست بخوریم؛ بنابراین ابتدا باید ایده شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها بررسی شود. من معتقدم بازار کتاب و بازار محتوا، بازار بسیار بزرگی است و استارت‌آپ‌ها باید دنیای تولید محتوا را بشناسند.
سهم فروش استارتاپ‌های کتاب در دنیا
وی با با ارائه آماری از فروش کتاب در جهان ادامه داد: براساس آمار، سهم استارت‌آپ‌ها از فروش کتاب در سال ۲۰۲۳؛ ۱۳۲ بیلیون دلار بوده. استارت‌آپ‌های حوزه نشر در حال تغییر هستند و دیگر مانند سابق فعالیت نمی‌کنند. صنعت نشر ایران درک درستی از تولید محتوا ندارد. تولید محتوا کمی تغییر کرده است. یک زمانی کتاب‌های آشپزی رزا مرتضوی و ساینا در حوزه آشپزی طرفداران زیادی داشت، اکنون براساس فالوورهای اینستاگرام و تولیدات فضای مجازی و کپشن‌نویسی، آشپزی آموزش داده می‌شود. باید محتوایی تولید شود که مخاطب قابلیت و حوصله خواندش را داشته باشد. ۱۶۰ استارت‌آپ در ایران فعالیت می‌کنند.
مطلبی با بیان اینکه در بخش استارت‌آپ‌های حوزه کتاب، زیرساخت محتوا نداریم، گفت: بخش عظیمی از محتوای تولید شده از سوی ناشران در اختیار خودشان نیست زیرا آن محتوا اصلاً اختصاصی نیست و به خاطر غیرحرفه‌ای بودن ناشران هیچ محتوایی به‌جز پی دی اف ندارند. استارت‌آپ‌های خارجی هر جا مخاطب خسته می‌شود، شروع به خواندن می‌کنند اما استارت‌آپ‌های ایرانی این قابلیت را ندارند و نمی‌توان در این نرم‌افزارها نشانه‌گذاری کرد بلکه باید همه قسمت‌های کتاب را مجدد مرور کرد. هوش مصنوعی امکان خواندن را به استارت‌آپ‌های حوزه کتاب داده است.
ناشران بزرگ ایرانی به استارت‌آپ‌ها اعتماد ندارند
وی با یبان اینکه در ایران با چالش بزرگی به نام نداشتن زیرساخت حقوقی مواجه هستیم، گفت: در ایران ناشران بزرگ به استارت‌آپ‌ها اعتماد ندارند و ناشران کوچک برای دیده شدن کتاب به این شرکت‌ها می‌دهند. ناشران بزرگ کتاب‌های پُرفروش را استارت‌آپ‌ها نمی‌دهند چون ترس از تکثیر کتاب خود را دارند. بدنه نشر ایران همچنان سنتی است، ناشر، پدیدآور ویراستار باید نیاز مخاطب را داشته باشد و بداند کتاب را چرا و برای چه گروه سنی منتشر می‌کند. این کتاب قرار است کجا و چگونه منتشر شود. زیر ساخت دانشی، هنوز آمادگی ورود به صنعت نشر را ندارد. استارت آپ ها هنوز آماده ورود فناوری را ندارند. اگر به زیرساخت های حوزه دانشی توجه نشود، نمی‌توان در حوزه توزیع و فروش کتاب موفق نبود.
مطلبی اظهار کرد: هوش مصنوعی زمینه‌ای را آماده می‌کند تا زیرساخت‌های حوزه صنعت نشر تغییر کند. با وجود هوش مصنوعی نویسندگان باید فکر شان را تغیر بدهند تا موفق شوند. ۹۰ درصد ناشران ایرانی اقتصادی نیستند. اقتصاد نشر هنوز تعریف درستی ندارد. نکته دیگر که باید توجه داشت این است که استارت آپ ایده محور است. بنابراین طرح استارت آپ ها باید طراحی قوی داشته باشد و اینکه جامعه مخاطب کیست؟ مطالعات نشان داده عمده استارت آپ ها یعنی بیش از ۹۰ درصد آن‌ها وارد حوزه توزیع شدند اما صنعت نشر از تولید محتوا از سوی مولف تا زمان مصرف مطرح می‌شود بنابراین اگر اگر ایده کاربر پسند به نویسنده بدهیم این موضوع هم یک استارت آپ است زیرا این نویسنده می‌تواند اثرش را به خوبی منتشر کند.
نظر شما