در سینمای ایران در سال‌های دورتر شاهد خلق اقتباس‌های سینمایی ماندگاری مانند «قصه‌های مجید» ساخته کیومرث پوراحمد، «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، «داش آکل» ساخته مسعود کیمیایی، «مربای شیرین» ساخته مرضیه برومند، «خمره» ساخته ابراهیم فروزش، «چکمه» ساخته محمد علی طالبی، «مهمان مامان» ساخته داریوش مهرجویی، «دیشب بابا تو دیدم آیدا» ساخته رسول صدرعاملی و ... بوده‌ایم که در بهتر دیده شدن کتاب‌ها هم تاثیر داشته‌اند.
هرچند که اقتباس ادبی در سینمای غرب رایج‌تر است و طرفداران بیشتری دارد و فیلمسازان ایرانی هم تا حدی به این سو رفته‌اند و آثاری مانند «جنایت» فیلمی از محمدعلی سجادی با الهام از داستان «جنایت و مکافات» فئودور داستایوفسکی، «ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی با اقتباسی آزاد از رمان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی و «پله آخر» ساخته علی مصفا با اقتباسی آزاد از داستان «مردگان» از مجموعه «دوبلینی‌ها» نوشته جیمز جویس را بر اساس داستان‌های نویسندگان خارجی ساخته‌اند، اما با نگاهی به آمار اقتباس ادبی در ایران، مخصوصا در سینمای کودک و نوجوان می‌بینیم که اقبال فیلمسازان نسبت به این مساله چشمگیر نیست و آثار تالیفی ایرانی ادبیات کودک و نوجوان در این زمینه مغفول مانده‌اند.
همزمان با آغاز سی‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و نوجوان با نگاهی به فیلم‌ها و انیمیشن‌های ایرانی راه‌یافته به این جشنواره، می‌بینیم فیلم سینمایی «بیست و سه نفر» به کارگردانی مهدی جعفری و تهیه‌کنندگی مجتبی فرآورده (سازمان هنری رسانه‌ای اوج)، تنها اثر اقتباسی است که بر اساس کتاب «آن بیست‌وسه نفر» نوشته احمد یوسف‌زاده ساخته شده است و این سوال را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که چه عواملی سبب کمتر دیده شدن آثار ادبی در سینمای ایران و کاهش گرایش فیلمسازان به اقتباس شده است؟
مهدی جعفری، کارگردان فیلم «23 نفر»
اگر همت سینماگران باشد همیشه امکان اقتباس وجود دارد
مهدی جعفری، کارگردان فیلم «23 نفر» در این باره به ایبنا می‌گوید: در دهه شصت و هفتاد میزان آثار اقتباسی در سینمای کودک رونق بیشتری داشت ولی متاسفانه الان سال‌هاست که اقتباس در سینمای ایران به طورکلی و نیز به طور اخص در زمینه فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصلا جدی گرفته نمی‌شود. نمی‌دانم به طور دقیق مشکل از کجاست اما مطمئنم که اگر همت سینماگران باشد همیشه امکان اقتباس وجود دارد.
تمایل بالای مردم به دیدن آثار غنی ادبی و وقایع مستند
او با اشاره به اینکه متاسفانه اغلب سینماگران اعتمادشان را به ادبیات از دست داده‌اند، می‌افزاید: ممکن است عده‌ای بگویند که آثار ادبی داخلی در حوزه کودک و نوجوان از کیفیت و قابلیت لازم برای اقتباس سینمایی برخوردار نیست ولی به گمان من هیچ تلاش خاصی هم در این زمینه از سوی فیلمسازان صورت نمی‌پذیرد. به هرحال با همه سخت‌گیری‌ها از میان انبوه آثار کودک و نوجوان، سالی دو یا سه اقتباس خوب امکان‌پذیر است.
جعفری با اشاره به اینکه همه بر این موضوع واقفند که بیشترین و مهمترین آثار پرهزینه سینمای غرب در همه ژانرها، اغلب فیلم‌های اقتباسی هستند، می‌گوید: اگرچه کسی منکر خلاقیت و قدرت ادبی فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای برای خلق آثار اورژینال در سینما نیست اما سال‌هاست که هنر – صنعت سینما با روی آوردن به اقتباس از هر گونه ریسک اقتصادی هم پرهیز می‌کند. آثار غنی در ادبیات یا وقایع مستند رخ داده در واقعیت همیشه برای بینندگان از ارزش بالایی برای تماشا برخوردار بوده است به شرط آنکه جنبه‌های سینمایی آثار نیز از کیفیت هنری لازم برخوردار باشد. امیدوارم هم در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و هم در حوزه فیلم‌های اقتباسی روز به روز شاهد پیشرفت‌ها و شکوفایی بیشتری در کشورمان باشیم.
«23 نفر» اقتباسی از واقعیت رخ داده در تاریخ معاصر ماست نه الزاما برداشتی از کتاب «آن ۲۳ نفر»
این کارگردان، با تاکید بر اینکه فیلم «23 نفر» در واقع اقتباسی از خود واقعیت رخ داده در تاریخ معاصر ماست و نه الزاما برداشتی از کتاب «آن ۲۳ نفر» نوشته احمد یوسف‌زاده، درباره این فیلم توضیح می‌دهد: ما در «23 نفر» منابع گوناگونی داشتیم که یکی از آنها رمان «آن ۲۳ نفر» است و یکی دیگر هم مجموعه مستندی است که خود من حدود چهارده سال قبل درباره همین موضوع ساخته‌ام و نیز کتاب دیگری از خاطرات ملا صالح قاری و مصاحبه پراکنده با خود افراد گروه ۲۳ نفر. طبعا فیلم ما هم، یک فیلم کاملا اقتباسی به شمار می‌رود و اتفاقا از آن دسته فیلم‌هایی است که با حفظ لحن و ساختار سینمایی تلاش می‌کند تا بیشترین وفاداری را به واقعیت داشته باشد.
جعفری در ادامه درباره پرداختن به ژانر دفاع مقدس در حوزه کودک و نوجوان می‌گوید: به نظر من در حوزه و ژانر دفاع مقدس ما ملزم هستیم که بیشترین آثار اقتباسی را داشته باشیم. ادبیات غنی در این حوزه و نیز وقایع عجیب و شگفت‌انگیزی که در دوران دفاع هشت ساله رخ داده تا سال‌های سال می‌تواند منبع مهمی برای ساخت فیلم‌های خوب و تاثیرگذار در سینمای ایران باشد.
کتاب «آن ۲۳ نفر» نوشته احمد یوسف‌زاده
به اقتباس سینمایی می‌اندیشم
او درباره دلیل ساختن این فیلم نیز بیان می‌کند: به طور قطع اهمیت انعکاس داستان جذاب ۲۳ نفر برای تماشاگران جوان و نوجوان معاصر و نیز آینده این سرزمین یکی از مهمترین دلایل روی آوردن من به این اقتباس سینمایی بود. بعد از آنکه مستند ۲۳ نفر را ساختم، حدود هشت سال تمام، پیگیر آن بودم این فیلم ساخته شود چون می‌دانستم جامعه آماری مخاطبان فیلم‌های سینمایی بسیار فراگیرتر و امکان برقراری ارتباط با نسل جوان نیز در این حوزه بیشتر است.
جعفری در پایان می‌گوید: حتما به اقتباس سینمایی می‌اندیشم. نه اینکه برای فیلمسازی خالی از ذهن و داستان باشم اما معتقدم که داستان‌ها و وقایع مستند از جذابیت و اهمیت بیشتری برای مخاطبان برخوردارند و در آینده نزدیک هم از کمک ادبیات داستانی بهره خواهم برد.
نظر شما