در چنین موقعیتی سوال مهم این است که پشت انتخاب این 50 نفر چه عدالتی وجود دارد و چطور می‌شود به لیست اولیه اعتماد کرد. باید توجه کرد که جوایز بسیار زیادی این کار را انجام داده‌اند؛ اما نه به این شکل. مثلا جایزه معروف بوکر به مناسبت 50سالگی‌اش، انتخاب برگزیده برگزیده‌ها یعنی یکی از 50 نفر را به رای‌گیری اینترنتی گذاشت. بخشی از فرآیند جایزه‌ای که سوئدی‌ها به عنوان نوبل جایگزین راه انداختند هم با رأی‌گیری اینترنتی بود؛ اما باید توجه داشت که چنین شیوه‌ای معمولا برای انتخاب نفر برگزیده انتخاب می‌شود و نه داوری. مثال مشخص آن شاید همین بخش «آتیه داستان ایرانی» جایزه جلال باشد که امسال از همین شیوه برای انتخاب‌های خود استفاده می‌کند. باید توجه داشت که این شیوه مناسبی برای داوری نیست و از این شیوه برای محبوب‌ترین و پرطرفدارترین انتخاب می‌شود. یا مثلا دوستان می‌توانند جایزه‌ای طراحی کنند و بگویند که زیباترین نویسنده کدام است یا حداقل بگویند که کدام نویسنده از نظر ظاهری شبیه‌تر به احمد محمود است؟! یا کدام نویسنده در سال گذشته بیشتر دغدغه‌های احمد محمود را دنبال کرده است. این‌ها پیشنهاد است اما باید قبول کنیم که داوری با این شیوه شدنی نیست. اگر این شیوه داوری درست باشد و دوستان به این شیوه اعتقاد داشته باشند، این نکته مطرح است که دوستان در جایزه‌های دیگری هم که داور هستند به همین شیوه داوری می‌کنند و کار با اثر خوب ندارند؛ یعنی دوستان به کتاب‌هایی که قبلا به هر دلیلی خوانده‌اند، رای می‌دهند و با آثاری که به هر دلیلی شاید از سوی این دوستان خوانده نشده کاری ندارند. اصلا مگر می‌شود که 50 داور به آثاری که خوانده‌اند رای بدهند و با آثاری که نخوانده‌اند کاری نداشته باشند؟ البته شیوه انتخاب و برگزیده شدن بسیاری از جشنواره‌ها این نکته را به ما متذکر می‌شود که واقعا چنین دیدگاهی وجود دارد!
با توجه به این شیوه داوری طبیعتا اثر و مولف ارزش چندانی در مرحله نخست ندارد و همه چیز به ناشر برمی‌گردد. با این فرمول ساده شما در هر نشری که باشید می‌توانید برندگان را از آن خود کنید. حال شاید بپرسید که راهکار چیست؟ من در جواب به شما می‌گویم که اگر شما ناشر هستید و قصد برگزیده شدن در دوره سوم جایزه احمد محمود را دارید، بروید تحقیق کنید و ببینید که کدام نویسندگان در سال 97 اثر تولید نکرده‌اند. لطفا روزنامه‌نگارانی که با نشر دو سه نشر پرمخاطب رابطه دارند، فراموش نشوند. حال هر چه اثر دارید برای این دوستان ارسال کنید و حداقل در لیست اولیه حاضر باشید. البته این گام نخست است و باید منتظر بمانید تا از نظر سه داور نهایی مطلع شوید.
نگاهی به فهرست اولیه نشان می‌دهد که کتاب‌های بسیار زیاد و خوبی در این لیست وجود دارند که تنها به این علت که شاید 50 شخصیت مورد نظر آن را نخوانده‌اند، در لیست 10 نفره حضور ندارند و خبری کتاب‌هایشان نیست!
نکته قابل توجه حضور چند ناشر خاص در میان کاندیدای اولیه است و این نشان می‌دهد که چنین جایزه‌ای ویژگی‌های یک جایزه ملی را ندارد و هر نشری که روابط عمومی قوی‌تری داشته و کتاب‌ها را بیشتر به دست این و آن رسانده باشد، موفق‌تر است. نشر چشمه 10 کاندیدا، نشر نیماژ 2 کاندیدا، نشر مرکز 2 کاندیدا، نشر ثالث 2 کاندیدا و نشرهای نیلوفر، نگاه، هیلا و سده تنها با یک کاندیدا در این جشنواره حضور دارند.
| رتبه | نام نشر | تعداد کاندیدا در بخش رمان | تعداد کاندیدا در بخش مجموعه داستان | مجموع |
|---|---|---|---|---|
| 1 | چشمه | 4 | 6 | 10 |
| 2 | نیماژ | 0 | 2 | 2 |
| 2 | مرکز | 2 | 0 | 2 |
| 2 | ثالث | 0 | 2 | 2 |
| 3 | نیلوفر | 1 | 0 | 1 |
| 3 | نگاه | 1 | 0 | 1 |
| 3 | هیلا | 1 | 0 | 1 |
| 3 | سده | 1 | 0 | 1 |
نکته بسیار جالب در میان اسامی اعلام شده حضور کتابی است که متعلق به گزیده داستان‌های یک نویسنده است و در هیچ جایزه‌ای چنین کتاب‌هایی در لیست نهایی قرار نمی‌گیرد؛ چراکه آثار این کتاب پیش از آن در کتاب‌های دیگر منتشر شده و کتاب جدیدی محسوب نمی‌شود. حال حضور این کتاب در میان لیست می‌تواند حرف نخست ما را تایید کند که هر کتابی که 50 داور اولیه خوانده‌اند در لیست حضور دارد و هر کتابی که نخوانده‌اند در لیست وجود ندارد. طبیعی است که در چنین شرایطی کتابی که گزیده‌ای از چند مجموعه داستان یک نویسنده است، در فهرست نهایی دیده می‌شود.
به هر حال باید گفت که حتی اگر چنین شیوه‌ای در داوری ابتدایی جایزه نوبل ادبیات هم اجرا شود، بازم هم من معتقدم که به آن به دید داوری نمی‌توان نگاه کرد و باید گفت که لیست ابتدایی، لیست بهترین کتاب‌هایی است که آن 50 نفر خواهنده‌اند. طبیعی است که داوری به عملی گفته می‌شود که در آن اثر باید دیده، خوانده یا شنیده شود و بعد عمل مقایسه صورت گیرد و در آخر بگوییم که کدام یک از آثار موجود بهتر است. به هر حال با چنین شیوه‌ای کتاب‌های خوبی که مورد علاقه یا سلیقه 50 داور اولیه نبوده، دیده نشده است و نمی‌توان گفت که ما با داوری آثار در مرحله اول روبه‌رو هستیم.
در پایان لیست آثار اولیه آمده است:
برای مشاهده لیست مجموعه داستان اینجا کلیک کنید.
برای مشاهده لیست رمان اینجا کلیک کنید.
نظر شما