صفحات تاریخ پر از برگ‌هایی است که این واقعه را از زوایای مختلف روایت می‌کنند. در این‌باره کتاب‌های بسیاری نوشته شده که در آن‌ها عمیق‌ترین پیوندها میان عقل و عشق و عاطفه به تصویر کشیده شده است.
به مناسبت فرارسیدن این ماه، برآن شدیم تا گوشه‌هایی از معارف و حقایق این برهه حساس از تاریخ را در قالب کتاب‌هایی از گذشته تا امروز به علاقه‌مندان معرفی کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی کوشا، مجتهد، فقیه، مفسر و مترجم قرآن، قرآن‌پژوه، مدرس سطوح عالی حوزه، عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم و پایه‌گذار آموزش پیشرفته فن ترجمه قرآن در حوزه علمیه است. وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، دو کتاب از آثار قدیم و جدید با موضوع محرم و عاشورا برای مطالعه به علاقه‌مندان این حوزه معرفی کرد که هریک از این دو اثر از جهاتی قابل توجه هستند.
این مفسر و مترجم قرآن کریم، بیان کرد: از نگاه من دو اثر برای جامعه کنونی ما قابل‌توجه و حائز اهمیت، بلکه از ضرورت‌های فرهنگی در ارتباط با قیام امام حسین (ع) به حساب می‌آید. یکی از این کتاب‌ها، «وقعة الطف» اثر لوط بن یحیی الازدی الغامدی الکوفی (ابی مخنف) با تحقیق تاریخ‌شناس آیت‌الله محمدهادی الیوسفی الغروی است که محمدصادق روحانی اخیراً آن‌را به فارسی ترجمه کرده و نشر طه آن‌را روانه بازار نشر کرده است. این کتاب برای کسانی که می‌خواهند درباره واقعه عاشورا، وقایع‌نگاری کنند مفید است.
حجت‌الاسلام والمسلمین کوشا افزود: خیلی از سخنان سُست و ضعیفی که بر زبان مداحان جاری می‌شود و یا مطالب خرافی که در روضه‌ها بیان می‌شود، ناشی از وجود مستندات و منابع ضعیف است. لذا این کتاب می‌تواند برای مداحان و روضه‌خوانان نیز خیلی مفید باشد.
این عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، در ادامه با اشاره به کتاب «شهید جاوید»، گفت: دقیق‌ترین، تحقیقی‌ترین و علمی‌ترین کتاب برای شناخت امام حسین (ع)، کتاب «شهید جاوید» اثر محقق کم‌نظیر مرحوم آیت‌الله صالحی نجفآبادی است. این اثر، بهترین و مناسب‌ترین منبع درباره تاریخ عاشورا و اهداف اصلی قیام امام حسین (ع) است.
وی در این‌باره توضیح داد: در این کتاب، فلسفه قیام امام حسین (ع) به‌صورت تحقیقی تحلیلی مورد بحث قرار گرفته است. شیوه استاد صالحی نجفآبادی در این کتاب، در نوع خود بدیع، عقل‌پسند و بی‌نظیر است. در این اثر، شیوه عقلانی جایگزین شیوه عاطفی در بررسی قیام امام حسین (ع) شده است. ایشان در کتابش، نظر سید مرتضی و شیخ طوسی در کتاب «تلخیص الشافی» را سوژه کار خود قرار داده و به این نتیجه رسیده که هدف قیام امام حسین (ع) نه شهادت، بلکه تشکیل حکومت اسلامی از نوع حکومت پیامبر اکرم (ص) بوده است؛ هرچند شهادت آرزوی آن حضرت بوده، ولی هدف او از این حرکت اصلاحی، تشکیل حکومت اسلامی بر مبنای حکومت رسول خدا و علی مرتضی بوده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین کوشا، تصریح کرد: آیت‌الله صالحی نجفآبادی در این کتاب می‌نویسد که پیروزی نظامی برای امام حسین (ع) مطلوب درجه یک، صلح شرافتمندانه مطلوب درجه دو و شهادت مطلوب درجه سه بوده است. امام حسین (ع) هیچ فعالیتی برای کشته شدن نکرد، بلکه این عُمال حکومت بودند که فرزند پیامبر (ص) را کشتند و چنین خسارت بزرگی را بر جهان اسلام وارد ساختند.
این مدرس سطوح عالی حوزه علمیه در معرفی بخش‌های این کتاب، افزود: کتاب در پنج بخش و یک خاتمه تدوین شده است. «علل قیام»، «ماهیت قیام»، «مراحل قیام»، «هدف قیام» و «نتایج و آثار قیام» عنوان‌های پنج بخش این کتاب است.
نویسنده بیش از ۳۰۰ مدخل و مقاله برای دانشنامه معاصر قرآن در جهان اسلام، گفت: این کتاب تاکنون نزدیک به 20 بار چاپ شده و در چاپ‌های جدید ضمیمه‌ای با عنوان «شهید آگاه» پاسخ به آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی به آن اضافه شده است. در آغاز کتاب نیز تقریظ چند تن از علمای معاصر بر این اثر درج شده که ازجمله آن‌هاست تقریظ آیت‌الله حسینعلی منتظری، آیت‌الله علی مشکینی، آیت‌الله سید ابوالفضل مجتهد زنجانی، علامه محمدتقی جعفری و استاد احمد آرام.
وی در ادامه با اشاره به بازخوردهای کتاب «شهید جاوید» در جامعه علمی، بیان کرد: این کتاب سروصداهای فراوانی را سبب شد و در نقد آن بیش از 13 کتاب نوشته شده است، به‌گونه‌ای که بحث‌انگیزترین و جنجالی‌ترین کتاب در تاریخ معاصر ایران را می‌توان «شهید جاوید» دانست. اما هیچکدام از نقدها نتوانست نویسنده را قانع کند، به این دلیل به عمده آن‌ها جواب داد که کتاب «عصای موسی» و «نگاهی به حماسه حسینی شهید مطهری» از آن‌جمله‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین کوشا ادامه داد: پس از تالیف و نگارش کتاب در سال 1349، بحث‌های همراه با جاروجنجال در حوزه علمیه قم بر سر این کتاب به‌گونه‌ای داغ شد که محافل علمی و مساجد و منابر را تحت‌الشعاع خود قرار داد و ساواک هم برای تضعیف پیروان و حامیان امام خمینی (ره)، به ایجاد اختلاف دامن زد. شرح این ماجرا را صالحی نجفآبادی در کتاب «توطئه شاه بر ضد امام خمینی» با اسناد لازم، یادآور شده‌اند.
این مفسر و مترجم قرآن کریم، همچنین گفت: اخیرا نشر کویر، چهار جلد از آثار چاپ نشده آیت‌الله صالحی نجفآبادی را با تحقیق محمدعلی کوشا منتشر کرده که جلد «نقد و نظر» آن مربوط به کتاب «شهید جاوید» است و در آن نامه‌های شماری از بزرگان که هرکدام به‌گونه‌ای تحقیقی بودن این کتاب را گوشزد کرده‌اند، همراه با دستخط آن‌ها منتشر شده است.
وی افزود: در همین کتاب «نقد و نظر»، بحثی در نقد نظر دکتر علی شریعتی در کتاب «شهادت»، همچنین کتاب «هفت ساله چرا به صدا درآمد» از مرحوم آیت‌الله شیخ علی‌پناه اشتهاردی و همچنین نقد کتاب «دفاع از اسلام و روحانیت» از مرحوم حجت‌الاسلام محمدعلی انصاری قمی به قلم استاد آیت‌الله صالحی نجفآبادی دیده می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین کوشا در پایان اظهار کرد: مطالعه این کتاب به ضمیمه سه کتاب «پژوهشهای قرآنی»، «پژوهشهای فقهی» و «پژوهشهای حدیثی و تاریخی» برای اهل تحقیق امری لازم و ضروری است. در همین کتاب «نقد و نظر» از صفحه 267 تا 388، نامه‌های متعدد تشویقی اهل تحقیق به مرحوم آیت‌الله صالحی نجفآبادی دیده می‌شود.
نظر شما