اگر در جستوجوی زمان از دسترفته را مهمترین و اثرگذارترین رمان قرن بیستم فرانسه بدانیم، به گزاف نرفتهایم. این رمان تأثیر بسیار زیادی بر نویسندگان پس از خود داشته است. تأثیر آن بر مطالعات ادبی خصوصا روایتشناسی، روانشناسی و روانکاوی را نیز نمیتوان نادیده گرفت.
پرسشنامه پروست نیز مانند «مادلن پروست» یا«ارکیدهکاری» (دلدادگی سوآن) به واژگان فرانسه وارد شده است. البته این اصطلاح از مؤلف نیست و مربوط به یک بازی انگلیسی به نام «اعترافات» است. پروست حداقل دوبار این بازی را انجام داده است؛ یکبار در سیزدهسالگی که دفترچه اعترافات آنتوانت فور را پر کرده است (گویا اواخر قرن نوزده داشتن این دفترچه و پرکردن آن توسط دوستان مرسوم بوده است) و بار دیگر در بیستسالگی. سؤالها و جوابها نزدیک به هم هستند، اما کاملاً یکسان نیستند. میتوان هر دو نسخه را در این آدرس مطالعه و با هم مقایسه کرد:
http://www.library.illinois.edu/kolbp/proust/qst.html
خانواده مارسل پروست:
فرانسوا پروست
ویرژین تورشو
ناته ول
آدل برنکستل
آدرین پروست
ژان ول
مارسل پروست
روبر پروست
خانواده پدر مارسل پروست در ایلیه سکونت داشتند و مارسل جوان به آنجا میرفت و تعطیلات را در خانه عمهاش الیزابت آمیو میگذراند. این خانم کتاب در جستوجوی زمان از دست رفته عمهلئونی نام گرفته است و ایلیه الهامبخش کومبره بوده است.
در سال 1971 ایلیه با تغییر نام خود به ایلیه ـ کومبره صدمین سالگرد تولد مارسل پروست را پاس میدارد. و این منطقه از فرانسه تنها منطقهای است که نام خود را از ادبیات وام گرفته است.
مارسل پروست، دهم ژوئیه سال 1871 در محله اوتوی واقع در منطقه شانزده پاریس، خیابان لافونتین، پلاک 95 به دنیا آمد و در پنجاهویک سالگی، هجدهم نوامبر سال 1922 در منطقه شانزده پاریس، خیابان آمِلَن، پلاک 44 دیده از جهان فروبست.
خانوادهای ثروتمند و مرفه داشت. پدرش، آدرین پروست، پزشک مشهوری بود و در پاریس تدریس میکرد و همزمان بازرس سازمان بهداشت جهانی نیز بود. مارسل بسیار زود به محافل اشرافی راه یافت و به زندگی پرزرق و برق محافل اشرافی خود گرفت؛ در این محافل با نویسندگان و هنرمندان بسیاری آشنا شد.
آثار او عبارتند از: مقالهها و مجموعه شعر و مجموعه داستان خوشیها و روزها، مجموعهای از مقالات و اقتباس از بزرگان اقتباسها و کشکولها و ترجمه کتاب جان راسکین کتاب مقدسِ آمیین از انگلیسی. در سال 1895 مشغول نوشتن اولین رمانش ژان سانتوی شد، ولی آن را رها کرد. این کتاب تا سال 1952 منتشر نشد. سپس در سال 1907 نوشتن در جستوجوی زمان از دست رفته را آغاز کرد؛ مجموعهای هفتجلدی که بین سالهای 1913 تا 1927 به چاپ رسیدند:
طرف خانه سوآن (1913)، در سایه دوشیزگان شکوفا، طرف گرمانت، سدوم و عموره، اسیر، آلبرتینِ گمگشته، زمان بازیافته (1927).
اولین جلد، طرف خانه سوآن، خود از سه بخش تشکیل شده است: کومبره، دلدادگی سوآن، نامهای ناحیهها.
دومین جلد در سال 1919 جایزه گنکور را از آن خود میکند و سه جلد آخر پس از مرگ مولف به چاپ میرسند.
تمامِ کتاب در جستوجوی زمان از دست رفته با اول شخص روایت شده است، به جز دلدادگی سوآن که در آن، راوی ماجرایی را پیش از تولد خود در پاریسِ 1880 روایت کرده است.
اگر در جستوجوی زمان از دسترفته را مهمترین و اثرگذارترین رمان قرن بیستم فرانسه بدانیم، به گزاف نرفتهایم. این رمان تأثیر بسیار زیادی بر نویسندگان پس از خود داشته است. تأثیر آن بر مطالعات ادبی خصوصا روایتشناسی، روانشناسی و روانکاوی را نیز نمیتوان نادیده گرفت.
در این رمان سه رأس مثلثِ راوی، نویسنده و شخصیت در یک نقطه جمع شدهاند.
قهرمان اصلی رمان، زمان است که همهجا حتی در روایت داستان حضورش را به رخ میکشد؛ زمان که هیچکس از بند او رها نیست و همه گویی در پی راهی هستند تا بر آن فایق آیند و به بیزمانی و جاودانگی دست یابند.
پروست هنر را تنها راه تفوق بر زمان میداند و خود با نوشتن این رمان درصدد رسیدن به این هدف یعنی پیروزی بر زمان بوده است.
این رمان، بسیار طولانی است و سبک نویسنده بسیار جذاب و خواندنی؛ چونان راهنمایی دست خواننده را میگیرد و از بین جملات طولانیاشت که گاه شبیه به هزارتویی میشود عبور میدهد؛ هزارتویی از جنس شمشاد، باطراوت و خواستنی که حتی اگر ورای این هزارتو به نتیجه خاصی هم نرسیم، نمیتوانیم لذت گذشتن و چرخ خوردن در آن را نادیده بگیریم و از یاد ببریم.
تصویرگر به متن اصلی پروست خدشهای وارد نکرده است و فقط قسمتهایی از آن را انتخاب و سعی کرده توصیفات پروست را در قالب تصویر به خواننده نشان دهد. برای آنها که حجم اثر پروست همیشه دلیلی بوده است که خواندن آن را به تعویق بیندازند، این کتاب بسیار لذتبخش خواهد بود، چهبسا که آنها را به سوی خواندن کل اثر راهنمایی کند.
نظر شما