جمعه ۱۷ مرداد ۱۳۹۳ - ۱۲:۲۳
رهنمودهای قرآنی در اخلاق رسانه‌ای

هرچند رسانه‌هایی چون روزنامه‌ و خبرگزاری‌ مقوله‌ای مدرن هستند، اخلاق موضوعی فرا زمانی محسوب می‌شود؛ از این‌رو به بهانه روز خبرنگار نگاهی می‌اندازیم به ترجمه نکته‌هایی از قرآن کریم که در کار رسانه‌ای می‌تواند و باید به‌عنوان آموزه‌های اخلاقی همواره پیش‌ روی مدیر مسئول، سردبیر، دبیر، خبرنگار، عکاس و... مسلمان باشد.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ سیدعلی‌محمد رفیعی: یک روزنامه‌نگار مسلمان و یک رسانه که به‌ وسیله مسلمانان تأسیس و اداره می‌شود، در کار حرفه‌ای خود باید نخست همان اصول اخلاقی و عقلانی را رعایت کند که در موضوع شرافت حرفه‌ای مطبوعات و رسانه‌ها در سطح جهان مطرح است و کارشناسان علوم ارتباطات و استادان و دست‌اندرکاران اخلاقمدار این حرفه از آن سخن می‌گویند. افزون بر اینها یک مسلمان دست‌اندرکار تولید رسانه‌ای، ملزم به رعایت اصول اخلاقی دیگری است که اسلام بر آنها تإکید می‌ورزد. برای نمونه، حفظ آبرو و حریم خصوصی افراد، پرهیز از افشای خطاهای شخصی مردم، در پی یافتن عیوب مسلمانان نبودن، دوری از درج مطالبی بیهوده که مایه اتلاف وقت شود، گریز از تملق و تشریفات درباره حاکمان و موافقان و بزرگنمایی فعالیت‌های آنها و در مقابل، ندیدن نقاط قوت مخالفان و سوءظن درباره همه فعالیت‌های آنان (توهین، تحقیر و تمسخر مخالفان و از این دست) از جمله آداب و دستورهایی است که در قرآن کریم، احادیث نبوی و کتب اخلاق اسلامی آمده و یک روزنامه‌نگار مسلمان ملزم به رعایت آنهاست.

آن چه در اینجا می‌آید، تنها ترجمه نکته‌هایی قرآنی است که در کار زسانه‌ای می‌تواند و باید همواره پیش‌ روی مدیر مسئول، سردبیر، دبیر، نویسنده، گزارشگر، خبرنگار، عکاس، طراح و تصویرگر مسلمان باشد. برخی از این نکات متناسب با همه فعالیت‌های رسانه‌ای‌اند و برخی بیشتر با تهیه خبر، گزارش، عکس، طرح یا نویسندگی و کار پژوهشی در رسانه‌ها ارتباط می‌یابند. عدد داخل پرانتز پس از آیه‌ها به شماره آیات و پس از نام سوره‌ها به شماره ترتیب سوره‌ها اشاره دارند.

منبع موثق، خبر موثق
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر انسان نادرستی برای شما خبری آورد، نیک بررسی کنید تا مبادا نادانسته به مردمی آسیب رسانید و آن گاه از آن چه کرده‌اید پشیمان شوید. (6)
قرآن کریم، سوره حجرات (49)

پرهیز از نشر مطالب تحقیق‌نشده
و از پی آن چه بدان دانشی [در حد یقین] نداری مرو که از گوش و چشم و دل ــ همه اینها ــ بازخواست خواهد شد. (36)
قرآن کریم، سوره اسراء (17)

حقیقت را تکذیب نکن
پس چه کس ستمکارتر است از آن که بر خدا دروغ بست و [گفتار] راست را که به وی رسید تکذیب کرد. آیا جای کافران در دوزخ نیست؟ (32)
و آن که سخن راست آورد و راستی را تصدیق کرد این گونه انسانها پرهیزکار و پرواپیشه‌اند. (33)
قرآن کریم، سوره زمر (39)

هرگونه حقپوشی ممنوع!
حق را با باطل میامیزید تا حق را پنهان کنید در حالی که می‌دانید [حق کدام و باطل کدام است.] (42)
قرآن کریم، سوره بقره (2)

پرهیز از افشای اسرار فردی
برای آنان که دوست دارند زشتکاری در میان مؤمنان فاش و آشکار شود عذابی دردناک در این جهان و آن جهان است ... (19)
قرآن کریم، سوره نور (24)

حق را بجو، حتی از باطل
ای ایمان آوردگان! همواره برای خداوند [به حقگویی] برپا بوده، گواهان عدل و داد باشید. و دشمنی گروهی، شما را بر آن ندارد که پا از دایره عدالت بیرون گذارید. عدالت را رعایت کنید که به پرهیزگاری و پرواپیشگی نزدیکتر است و خداوند را در نظر داشته باشید که خداوند به آن چه می‌کنید آگاه است. (8)
قرآن کریم، سوره مائده (5)

(این دستورالعمل بیش از هر کس دیگر، خطاب به نویسندگان، روزنامه‌نگاران و دیگر اصحاب مسلمان رسانه‌هاست که برای رد گفته‌های مخالفان مسلمان، لائیک، غیرمذهبی یا اصطلاحاً مساله‌دار خود، شخصیت، سوابق، مسائل اخلاقی و عقاید آنها را پیش می‌کشند. در حالی که اسلام توصیه می‌کند که سخن حق را گرچه از اهل باطل، منافقان یا حتی خارجیان و غیرمسلمانان بپذیریم. در حقیقت حتی نیت نادرست دشمنان ما از گفتن سخن حق، ماهیت حقیقت بودن آن سخنان را تغییر نمی‌دهد. ما باید بهره خود را از سخن حق آنان ببریم، حق بودن آن سخنان را تأیید کنیم و به اصلاح خود بپردازیم اما با روش‌های دیگر مانع تحقق مقاصد شوم آنان شویم ــ اگر به‌راستی، قصد شومی پشت آن گفته‌ها و نوشته‌ها باشد.)

زیبایی، شیوایی و جذابیت محتوا و قالب
... و به مردم نیکو سخن گویید و سخن نیک گویید ... (83)
قرآن کریم، سوره بقره (2)

پژوهش، استدلال، منطق
ای مؤمنان! خدا را در نظر داشته باشید و سخن درست و استوار گویید. (70)
قرآن کریم، سوره احزاب (33)

حکمت، پند، بحث
[مردم را] با حکمت (گفتار درست و استوار) و پند نیکو به راه پروردگارت بخوان و با آنان به شیوه‌ای که نیکوتر است بحث و گفت‌وگو کن ... (125)
قرآن کریم، سوره نحل (16)

مقدمات راست، استنتاج درست
و بگو: پروردگار مرا درآر، درآوردنی راست و نیکو و بیرون آر، بیرون آوردنی راست و نیکو ... (80)
قرآن کریم، سوره اسراء (17)

ارتباط‌افزایی
ای ایمان آوردگان! شکیبایی کنید و همراه با هم پایداری ورزید و ارتباط خود را با یکدیگر مستحکم سازید ... (200)
قرآن کریم، سوره آل عمران (3)

خیرخواهی و اعتمادانگیزی
پیامهای پروردگارم را به شما می‌رسانم و برای شما نیکخواهی امینم. (68)
قرآن کریم، سوره اعراف (7)

سفارش به نیکی‌ها
هر یک از مردان و زنان مؤمن، دوست و یاور یکدیگرند؛ [یکدیگر را] به کار نیک و پسندیده فرمان می‌دهند و از کار زشت و ناپسند باز می‌دارند ... (71)
قرآن کریم، سوره توبه (9)

تبلیغ حقگرایی و پایمردی
انسان‌ها در زیانکاری‌اند. (2) مگر آنان که یکدیگر را به راستی و درستی اندرز می‌دهند و یکدیگر را سفارش به شکیبایی و پایداری می‌کنند. (3)
قرآن کریم، سوره عصر (103)

در نظر گرفتن منافع مردم
... و اما آن چه مردم را سود می‌رساند در زمین می‌ماند... (17)
قرآن کریم، سوره رعد (13)

رسالت الهی، بی‌پروای غیر
آنان که رسالت‌ها و پیام‌های خداوندی را می‌رسانند و از او پروا دارند و از هیچ کس جز خداوند پروا نمی‌کنند ... (39)
قرآن کریم، سوره احزاب (33)

در راه حق بکوش و مرنج
... در راه خدا کوشش و مجاهدت می‌کنند و از سرزنش هیچ سرزنش‌کننده‌ای نمی‌هراسند ... (54)
قرآن کریم، سوره مائده (5)

دوری از ستمگران
و به ستمکاران مگراید و به آنها پشتگرم نشوید که آتش دوزخ به شما [نیز] خواهد رسید ... (113)
قرآن کریم، سوره هود (11)

باور به کرامت انسان‌ها
و ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم ... (70)
قرآن کریم، سوره اسراء (17)

اصلاحگری در میان مردم
در بسیاری از سخنان نهانی مردم خیری نیست مگر آن کس از مردم که به کمک‌های مالی یا به کاری نیک و پسندیده یا اصلاح میان مردم فرمان دهد و توصیه کند. و هر که برای دستیابی به خوشنودی خدا چنین کند او را پاداشی بزرگ خواهیم داد. (114)
قرآن کریم، سوره نساء (4)

آشتی میان مردم
مؤمنان برادر یکدیگرند پس میان برادارانتان آشتی افکنید ... (10)
قرآن کریم، سوره حجرات (49)

وحدت و تشکل
و به ریسمان خداوند چنگ زنید و پراکنده مشوید ... (103)
قرآن کریم، سوره آل عمران (3)

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها