خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در پی برپایی آیین پایانی ششمین دوره جایزه جلال با صفاءالدین تبرائیان، صاحب اثر شایسته تقدیر کتاب «انتفاضه شعبانیه» به گفت‌وگو نشست.

تبرائیان این اثر را نخستین کتاب درباره انتفاضه عراق دانست و گفت: با انتشار کتاب «انتفاضه شعبانیه»، سیاستمداران عراقی به این اثر توجه ویژه‌ای نشان دادند و خواستار برگردان آن به زبان عربی شدند. اکنون نیز مراحل ترجمه آن به پایان رسیده و همزمان با اربعین حسینی راهی بازار کتاب عراق می‌شود. 

لطفا کمی درباره محتوای کتاب «انتفاضه شعبانیه» توضیح دهد.

حدود یکسال و نیم پس از قطعنامه 598، عراق مرتکب جنایت دیگری شد و با حمله به کویت، در عرض سه ساعت آن را تصرف کرد. این تصرف هفت ماه به طول انجامید و صدام همچنان نسبت به پیغام‌ها و قطعنامه‌های بین‌المللی بی‌توجه بود تا این‌که ائتلاف 33 کشور با رهبری  آمریکا نیروهای عراق را پس از هفت ماه اقامت در کویت، از این کشور بیرون راندند. 

در این جریان مردم عراق قیام کردند و انتفاضه‌ای شکل گرفت. جرقه این واقعه در شب نیمه شعبان سال 1411 هجری قمری در مناطق جنوبی کشور عراق زده شد و در مدت چند روز کنترل 14 استان عراق به دست مردم افتاد. نام این کتاب نیز برگرفته از زمان وقوع این قیام مردمی است. 

شیوخ نفتی منطقه از ترس وقوع انقلابی دیگر همچون انقلاب اسلامی ایران عکس العمل نشان دادند. با وجود موقعیت برقراری منطقه پرواز ممنوع در کشور عراق، شیوخ به مناطق تحت کنترل مردم انقلابی عراق حمله کردند و پس از دو هفته کشور را از دست نیروهای مردمی خارج کردند. این رخداد در روزهای پایانی سال 1369 شمسی به وقوع پیوست و تا اوایل سال1372 ادامه داشت.

با توجه به گستردگی واقعه انتفاضه عراق، مضامین کتاب «انتفاضه شعبانیه» به چه ابعاد تاریخ معاصر این کشور می‌پردازد؟

در حقیقت این کتاب در 10 فصل عنوانی چون تاریخ سیاسی معاصر عراق، روی کارآمدن بعثی‌ها، جنایات، دلایل حمله عراق به کویت، وضعیت عراق پس از جنگ با ایران، موضع‌گیری اتحادیه عرب در جنگ با عراق چه کسی برنده جنگ دوم خلیج فارس است؟ و این که عده‌ای می‌خواستند ایران را وارد این جنگ کنند، می پردازد. 

در پی وقوع جنگ در عراق برخی کشورها درصدد بودند تا ایران را در آن داخل کنند زیرا بر این باور بودند که ایران از طریق مرزهای جنوبی و غربی به مردم عراق تسلیحات نظامی می‌دهد. البته این نقشه شوم با درایت مقام معظم رهبری محقق نشد.

مطلب قابل توجه و ویژه این کتاب را در چه موضوعی می‌دانید؟
 در جریان‌های تاریخ معاصر کشور عراق اتفاق‌های ناگواری رخ داده است که از میان آن‌ها می‌توان به شلیک و پرتاب گلوله به حرم مطهر امام حسین(ع) و دستگیری مراجع اعظام تقلید اشاره کرد.

در جریان قیام در عتبات عالیات آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی، مرجع تقلید وقت بیانیه‌ای صادر کرده و هتک حرمت به حرم مطهر ائمه(ع) را به شدت محکوم کرد. همچنین در جریان‌های تاریخی که در سرزمین عراق رخ داد، علمای سرشناس نجف مانند آیت‌الله سیستانی دستگیر شد و قیام‌های استثنایی در کربلا شکل‌ گرفت که همه آن‌ها را طاها آل یاسین رمضان، معاون صدام سرکوب کرد.

در کتاب «انتفاضه شعبانیه» علاوه بر تشریح این وقایع تاریخی، عکس‌هایی منتشر شده است که برای نخستین‌بار در اختیار عموم قرار می‌گیرند. عکس‌هایی از سرکوب انقلابیون و هتک حرمت به حرم‌های علوی و حسینی.

همچنین در این اثر جریان‌های سیاسی و سرکوب قیام در مناطق سنی‌نشین کُرد کشورعراق آسیب‌شناسی شده‌اند. در آخرین فصل این کتاب مباحثی درباره نقش سازمان مجاهدین خلق  در سرکوب کردن قیام‌های مردمی در عملیاتی موسوم به «مروارید» مطرح و واکاوی شده است.

نقطه قوت کتاب «انتفاضه شعبانیه» را در چه موضوعی می‌دانید که سبب برگزیده شدن آن به عنوان اثر شایسته تقدیر در جایزه جلال شد؟

تاکنون در این زمینه کتابی نه به زبان فارسی و نه به زبان عربی نوشته نشده است. این کتاب برای نخستین‌بار انتفاضه عراق را تشریح و بررسی می‌کند. شاید پرداخت مستند به این واقعه تاریخی بکر سبب انتخاب این اثر به عنوان کتاب شایسته تقدیر باشد.

در جمع‌آوری مطالب کتاب «انتفاضه شعبانیه» از چه اسناد و مدارکی بهره بردید؟

تالیف و تدوین کتاب «انتفاضه شعبانیه» حدود چهار ماه به طول انجامید. شاید اگر هر فرد دیگری آن می نوشت بیش از چهار سال باید برای آن زحمت می کشید زیرا برای نگارش این کتاب به کشور عراق سفرهایی داشتم، بیش از 150 منبع در قالب جزوه به زبان عربی را مطالعه کردم و با بیش از 50 تن از مراجع، علما و آسیب‌دیدگان جنگ عراق دیدن کردم. همچنین از نشریات منتشر شده در بیروت، قم و نجف بهره بردم.
تاریخ عراق به شدت با تاریخ کشور ما گره خورده است؛ مشروطه، جنگ‌های جهانی و علمای دینی از جمله اشتراک‌های تاریخی این دو کشور همسایه به شمارمی‌آیند.

چرا عراقی‌ها تاکنون به این موضوع تاریخی کشورشان نپرداخته‌اند؟ 

شاید به دلیل گرفتاری‌های مملکت عراق اهالی این سرزمین از پرداختن به چنین موضوعاتی بازمانده‌اند. وضعیت ناامن عراق سبب شده افراد به تحقیق و پژوهش کمتر توجه کنند، وضعیت دانشگاه‌های عراق به تازگی سامان یافته است. امیدوارم این کتاب گشایشی برای نگارش دایره‌المعارف شعبانیه و تالیف کتابی درباره گورهای دسته‌جمعی جنوب عراق باشد.

ششمین دوره جایزه جلال، دوم آذرماه همزمان با سالروز تولد این نویسنده بزرگ در پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی برگزار شد.