خبرگزاري كتاب ايران ـ‌ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم،بيست و چهارمين نمايشگاه كتاب تهران، نشست «علم‌سنجي و رتبه‌بندي دانشگاه‌ها» عصر ديروز، 15 ارديبهشت با حضور دكتر حميدرضا جمالي، استاد دانشگاه تهران، دكتر عبدالرضا نوروزي چاكلي و دكتر سعيد اسدي، استادان دانشگاه شاهد در سالن كارنامه نشر سراي اهل قلم نمايشگاه كتاب تهران برگزار شد.

دكتر حميدرضا جمالي، استاد دانشگاه تهران با ارايه دلايلي درباره رتبه‌بندي دانشگاه‌ها گفت: پيشينه رتبه‌بندي دانشگاه‌ها به چند دهه پيش از جنگ جهاني دوم باز مي‌گردد. رتبه‌بندي با گسترش دانشگاه‌ها، انبوه‌سازي آموزش عالي، افزايش عرضه و تقاضاي دانشجويان و دانشگاه‌ها و رقابت دانشگاه‌ها براي جذب مشتري ايجاد شده است.

وي با اشاره به اينكه تحقيقات پيمايشي در 30 كشور جهان، كاربردهاي مختلف رتبه‌بندي را مشخص كرده است، توضيح داد: در داخل ايران، نظام رتبه‌بندي مشخصي وجود ندارد؛ اما براي نمونه برخي از مجامع به صورت علمي براي انتخاب دانشگاه برتر در حوزه پزشكي و مهندسي نظام‌هايي تعيين كردند. اكنون چندين نظام رتبه‌بندي علمي بين‌المللي نظير وبومتريكس در اسپانيا، تايمز در انگلستان، آكادميك شانگهاي چين، گلوبال در روسيه فعالند، همچنين رتبه‌بندي‌هاي ملي نيز در برخي كشورها چون امريكا نظير كارنگي انجام مي‌شود.

جمالي، با اشاره به اينكه نظام رتبه‌بندي، امروزه در برخي نهادهاي ايراني مانند وزارت بهداشت و وزارت علوم طرح شده است، يادآور شد: براي نمونه وزارت بهداشت، تيپ يك و دو را در شاخص‌هاي آموزشي 
- پژوهشي تعريف كرده است. رتبه‌بندي‌هاي داخل كشور براساس اسناد ملي و سياست‌گذاري‌هاي دولتي در نقشه جامع علمي كشور تعيين شده اند. يكي از كاربردهاي رتبه‌بندي دانشگاه‌ها، بهينه‌سازي آينده كشور و تربيت نيروهاي متخصص است.

وي با اشاره به اينكه در سال‌هاي اخير، دانشگاه تهران به منظور افزايش رتبه خود، فعاليت‌هايي براي ارتقاي سطح وب سايت دانشگاه صورت داده است، افزود:‌ همين فعاليت، عاملي براي تغيير رتبه اين دانشگاه در سطح جهاني است. بسياري از دانشگاه‌ها حتي از وب سايت خود استفاده نمي‌كنند. اكنون دانشگاه شيراز رتبه بندي داخلي از فعاليت‌هاي خود طراحي كرده است.

دكتر عبدالرضا نوروزي‌چاكلي، درباره روش‌هاي مختلف رتبه‌بندي در دانشگاه‌ها توضيح داد و گفت: روش و نظام‌بندي و توجه به مخاطبان از جمله روش‌هاي رتبه‌بندي اند و روش وبومتريكس به رتبه بندي وب‌سايت‌ها براساس الگوهاي مشخص در اسپانيا، تايمز در انگلستان به رتبه‌بندي براساس اطلاعات مقاله‌اي از پايگاه اسكاپوس و شانگهاي چين نيز بر پايگاه isi تاكيد دارند. بخش ديگر رتبه‌بندي‌ها از سوي سازمان جهاني اقتصاد به جايگاه فناوري ديجيتال پرداخته است.

وي در پاسخ به اين سوال كه آيا واقعا دريافت يك رتبه بالاي دانشگاهي به معناي دستيابي به درجه علمي دانشگاهي است، بيان كرد: حضور در رتبه‌هاي بالاتر نشان دهنده اين نيست كه دانشگاه  يا كشوري از همه لحاظ توسعه يافته است. علت توجه به رتبه‌بندي‌ها، سياست‌گذاري در ابعاد مختلف دانشگاهي است. در نهايت، رتبه‌بندي بالا امكاني براي دريافت منافع اقتصادي، سياسي و اقتصادي براي جوامع فراهم مي‌كند.

نوروزي، حضور استادان بين‌المللي در دانشگاه و دانشجويان بين‌المللي را دو شاخص علمي در آموزش عالي برشمرد و افزود: اين دو شاخص، عامل افزايش رتبه بندي دانشگاهي مي‌شود و افزايش آن‌ها در هر دانشگاهي عامل افزودن سطح علمي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي است. تشويق استادان و نگارش آيين‌نامه‌هاي مناسب به منظور رتبه بندي مناسب در سطح ملي بسياري حايز اهميت است.

سپس دكتر سعيد اسدي، بحث رتبه‌بندي دانشگاه‌ها را نياز جوامع معرفي كرد و گفت: درصورتي كه در رتبه‌بندي دانشگاه‌ها تسهيلات بين‌المللي مبنا قرار گيرند، اين روند در دو دهه اخير گسترش يافته و از دهه 90 ميلادي به سرعت دنيا را دربرگرفته است. بنابراين از اين تاريخ، بحث تحصيل دانشجويان در ديگر كشورها به عنوان يك بخش مهم اقتصادي كه در بودجه‌بندي كشورها نيز مورد توجه قرار مي گيرد، مطرح است.براي نمونه، استراليا در سال 2005 پس از جذب توريسم، دومين منبع درآمد خود را از راه تحصيل دانشجويان خارجي تامين كرده است.

وي با اشاره به اينكه مبحث زبان دانشگاه از معيارهاي مهم در رتبه‌بندي محسوب مي شود، توضيح داد: درصورتي كه يك دانشگاه فقط زبان بومي خود را آموزش دهد، عامل رانده شدن دانشجويان ديگر كشورها مي‌شود و بنابراين زبان آموزش، يكي از عوامل تعيين كننده رتبه دانشگاه است. همچنين مبحث فرهنگ دانشجويان نيز حايز اهميت است، به اين معنا كه هر دانشجو با ورود به كشور ديگري ، فرهنگ و مذهب خود را نيز با خود خواهد برد، بنابراين اينكه چقدر دانشگاه ها در تطبيق مذاهب و فرهنگ‌ها تلاش دارند، خود امتيازي در رتبه بندي محسوب مي‌شود.

اسدي با ارايه چند عامل براي رتبه بندي سنجش وضعيت دانشگاه‌ها در قياس با يكديگر، گفت: يكي از اين عوامل، كنترل كيفي است كه با صورت دادن آن مي‌توان دانشگاه را از يك جنبه با ديگر جوامع مقايسه كرد. براي نمونه حتي وب‌سايت دانشگاه نيز مي‌تواند عاملي جزئي براي رقابت با ديگر دانشگاه‌ها باشد. دانشگاه‌ها به جز بحث آموزشي، يك بنگاه اقتصاديند كه يا خود براي خود درآمد زايي مي‌كنند يا نهادي از آنها حمايت مي‌كند. اكنون دانشگاه آزاد اسلامي، نظامي رتبه‌بندي براساس واحدهاي آموزشي تعبيه كرده است.

وي رويكرد قديمي دانشگاه‌ها را آموزش محور و رويكرد كنوني را پژوهش محور برشمرد و توضيح داد: امروزه اگر دانشگاهي به صورت سنتي فعاليت كند، در نظام رتبه‌بندي ها مورد توجه قرار نمي گيرد. به طور مثال در دانشگاه‌هاي هندوستان فعاليت علمي بسيار قوي است اما هند به لحاظ رويكرد سنتي در نظام رتبه بندي هاي بين‌المللي مورد توجه قرار نگرفته است.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) داير است.