به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در دومین نشست تخصصی واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی مرکز نشر دانشگاهی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی که چهارشنبه 17 آذر 1400 برگزار شد، محمدرضا رضوی عضو هیات علمی پژوهشکده واژه‌گزینی با موضوع «واژه و اصطلاح» سخنرانی کرد. در این جلسه گروهی از استادان زبان‌شناسی، ویراستاران، مترجمان و دانشجویان حضور داشتند. 

رضوی در این نشست، با اشاره به کاربرد برخی واژه‌ها در علوم مختلف، گفت: اصطلاحات (terms) یا به تعبیری شفاف‌تر دانش‌واژهها، واژه‌هایی هستند که برای گفت‌وگو و ارتباط درباره موضوعات علمی و فنی گوناگون، از فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی گرفته تا هنر، نقد ادبی و روانشناسی، نزد گویندگان به‌کار می‌روند. اصطلاحات/ دانش‌واژهها به گروه خاصی از گویش‌وران زبان، مثلاً تنها پزشکان یا اساتید دانشگاه یا صاحبان حرفه‌ها تعلق ندارند. بخش بزرگی از واژه‌های زبان را اصطلاحات علمی و تخصصی تشکیل می‌دهند و هر گویش‌وری به نحوی با آن‌ها سروکار دارد.

وی ادامه داد: هر دانش‌آموز و دانشجویی در روند آموزش ناگزیر با اصطلاحاتی از علوم و فنون آشنا می‌شود.؛واژه‌هایی مانند حاصل ضرب، تابع، انتگرال و مشتق در ریاضی، یا ژن، یاخته، کروموزوم در زیست‌شناسی و بسیاری اصطلاح دیگر در سایر حوزه‌ها.

این پژوهشگر با طرح چند سوال، افزود: پرسش این است که اصطلاحات که بخش بزرگی از واژه‌های هر زبان را تشکیل می‌دهند، چه هستند؟ یعنی آیا تفاوت معناداری با واژه‌ها دارند؟ اصطلاحات و واژه‌های حوزه دانش و گونه علمی زبان، چه خصوصیاتی دارند؟ آیا اصطلاحات را می‌توان از واژه‌های عمومی و آن دسته از واژه‌هایی که در گفت‌وگوهای روزمره زبان به کار می‌بریم متمایز درنظر گرفت؟

وی گفت: اصطلاح‌شناسی (terminology) رشته‌ای علمی و دانشگاهی است که موضوع مطالعه آن، اصطلاحات و دانش‌واژهها و مفاهیم آن‌هاست. این علم در خدمت اهداف کاربردی نظیر تدوین واژهنامه‌ها و فرهنگ‌های تخصصی، آموزش علوم و فنون و نگارش کتاب‌های درسی، ترجمه و معادل‌یابی، واژه‌گزینی و خلق واژه‌های بومی تازه دربرابر واژه‌های قرضی و بسیاری مقاصد دیگر است. 

رضوی خاطرنشان کرد: در یک طبقه‌بندی می‌توان سیزده ویژگی برای رفتار اصطلاحات در زبان برشمرد. ویژگی‌هایی مانند: وجود ساختار مفهومی، بافت تخصصی، کاربران متخصص، تعریف دقیق و تک‌معنا بودن از آن جمله هستند. اصطلاحات/ دانش‌واژهها گرایش‌های متفاوتی را در قیاس با واژه‌ها در این طبقه‌بندی نشان می‌دهند. برای مثال واژه‌ها در بافت عمومی به‌کار می‌روند، کاربر غیرمتخصص و غیرحرف‌های می‌تواند آن‌ها را به‌کار برد، تعریف دقیقی ندارند و گرایش زیادی به چندمعنایی دارند.

عضو هیات علمی پژوهشکده واژه‌گزینی افزود: به‌نظر می‌رسد یک اصطلاح حاوی مشخصه‌ای تخصصی باشد که برآیندی از مجموع این تفاوت‌ها و خصوصیات است؛ مشخصه‌ای که واژه‌های گونه عمومی زبان فاقد آن هستند و درنتیجه غیرتخصصی‌اند.

وی گفت:‌ یادآوری می‌شود وب‌نشست‌های تخصصی اصطلاح‌شناسی و واژه‌گزینی در هشت هفته (هر چهارشنبه ساعت 18) برگزار می‌شود. علاقمندان برای اطلاعات بیشتر دربارۀ این نشست‌ها می‌توانند به سایت مرکز نشر دانشگاهی (www.iup.ac.ir)مراجعه کنند.