به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)،‌ كتاب «نقد تئاتر از نظر تا عمل» شامل هشت فصل نقد ساختارگرا، نقد تفسیری، نقد آرکیتایپال، نقد مضمونی، نقد تکوینی، نقد نشانه‌شناسانه، نقد روان‌شناسانه و نقد توصیفی است.

نويسنده قبل از آغاز و بررسي كتاب نگاهي كوتاه به تاریخ نقد از آغاز تا به امروز دارد و در مطلبي با عنوان «نقد تئاتر از نظر تا به عمل» توضيحات خود را درباره اين بحث ارايه مي‌دهد.

نويسنده براساس اسناد معتبر، «پی زیسترات» سردار معروف آتن را نخستین منتقد جهان و آثار ادبي معرفي مي‌كند و او را نخستين کسی مي‌داند که در صدد تدوین آثار هومر برآمد.

وي معتقد است، سابقه نقد در جهان غرب سابقه‌ای طولانی و قرین 2500 سال دارد. بعد از «پی زیسترات» آریستوفان نخستین نمایشنامه‌نویسی است که با نوشتن نمایشنامه «وزغ‌ها» موضعی انتقادی اتخاذ کرده و به شکلی نمایشی آثار تراژیک را به نقد کشیده است.

ابراهيميان، ارسطو را قدیمی‌ترین واضع اصول نقد ادبی و به ویژه ادبیات دراماتیک مي‌داند و معتقد است، اصولی که در نخستین کتاب نقد جهان (فن شعر) تبلور یافته، نقدی است که به شیوه استقرایی به بررسی صورت و محتوای اثر پرداخته است. پس از ارسطو و پس از سلطه روم بر یونان، منتقدان دیگری نیز مانند سیسرو، هوراسريال دیونیزوس، لونگنیوس و غیره پا به عرصه وجود گذاشتند.

ابراهيميان طي اين هشت فصل،‌ نخست تعريفي از نقدهاي مختلف ارايه مي‌دهد سپس توضيحات مفصلي را از اين مباحث ارايه مي‌كند.

به اعتقاد وي، «نقد ساختارگرا»، بیشتر ناظر بر ساختار اثر هنری است و بر آن است که چگونگی و چرایی و نیز کاربری و ارزش‌های ساختاری آثار را دریافت کرده و به تحلیل آنها بپردازد. در نتیجه ابتدا با رویکردی قیاسی و درون شکافانه از کل به جز حرکت کرده و سپس با نگرشی استقرایی ارتباط ثانویه اجزا و عناصر کلی اثر را مورد بررسی قرار می‌دهد.

ابراهيميان در مورد «نقد تفسیری» مي‌گويد، نخستین بار رولن بارت آن را به طور جدی مطرح کرد، «نقدی است که در پی چیستی بازنمایی‌های عناصر ساختاری متن و نیز اجراست». بنابراین درصدد دریافت و توضیح علت‌های اثر به جهت معنایی و ساختاری است. در حقیقت نقد تفسیری پس زمینه‌های مختلف اثر اعم از پشتوانه‌های تاریخی، سیاسی، روانشناختی و فلسفه را مورد دقت و بررسي قرار مي‌دهد و تاثیر هر یک را بر ساختمان و ساختار اثر به تفسیر می‌کشد. نقد تفسیری بدون آگاهی منتقد از مقولات ذکر شده امکان‌پذیر نیست. 

نويسنده در مورد «نقد آرکتاپیال» توضيح مي‌دهد، «یونگ اعتقاد داشت در رویا، مذهب، اسطوره و هنر انسان‌ها گاه صوری ظاهر می‌شوند که برخلاف نظر ارسطو و پیروانش منبعث از واقعیت عینی نیستند. یا به تعبیر دیگر مابه‌ازای قابل مشاهده و محسوس و ملموس ندارند. مانند اکثر تصاویری که در هنر نقاشی یا رویاهای ما ظاهر می‌شوند و ما غالبا آنها را با صورتی در واقعیت قیاس می‌کنیم. او، این تصاویر را کهن الگو یا سنخ‌های باستانی، نمونه‌های ازلی یا آرکتایپ نامیده است. بدیهی است آثار ادبی، هنری و دراماتیکی که واجد این صور باشند، آثار آرکتایپی و نقد مرتبط با آنها را نیز آرکتایپال می‌نامند.

به اعتقاد ابراهيميان، «نقد مضمونی»، با فرهنگ شرقی و ایرانی ما نزدیکی بسیار دارد و از این رو واجد قابلیت‌هایی است که با واسطه آنها می‌تواند به عنوان یکی از نقدهای رایج در مراکز آکادمیک مورد توجه و تدریس قرار گیرد. 

به زعم نويسنده، این نقد در عین حال یکی از مهمترین و جدیدترین رویکردهای نقد معاصر تلقی می‌شود. نقدی که در فرآیند رشد خود تاثیرات به‌سزایی در تحول و تطور نقد قرن بیستم بر جای گذاشته است. بنابراین به شکل طبیعی و غریزی در تقابل با نقدهای سنتی و پوزیتویستی و حتی در پاره‌ای از موارد نقدهای دوره مدرن قرار می‌گیرد.

وي درباره «نقد تکوینی» توضيح مي‌دهد، «در نقد تکوینی نقطه اتکا اصلی منتقد مربوط مي‌شود به درک و تحلیل اثر با توجه به رویکردی کنشی مولف در جریان خلق و آنچه بدان مربوط است».

ابراهيميان درباره «نقد نشانه‌شناسی» معتقد است، علم نشانه‌شناسی دامنه گسترده‌تری نسبت به شیوه‌های دیگر دارد و ادامه مي‌دهد، نشانه‌شناسی در کنار ساختارگرایی در ده‌های 1960 و 1970 و در محافل دانشگاهی و آکادمیک و بیشتر در فرانسه و ایتالیا رواج پیدا کرده است، انجمن بین‌المللی آن نیز در 1969 پایه‌گذاری شده است.

ابراهيميان مي‌گويد، «لفظ نشانه‌شناسی از واژه یونانی semeion به معنای نشانه گرفته شده است. در مورد تاریخ نشانه‌شناسی باید گفت مطالعات نشانه‌شناختی به نیمه دوم قرن بیستم باز می‌گردد. براساس سنتی فراگیر این دانش را به فردیناد دوسوسور نسبت می‌دهند».

وي درباره «نقد توصیفی» توضيح مي‌دهد، «در حقیقت همان نقد ژونالیستی است نقدی که منتقد بر حسب ضرورت و با توجه به شناخت موقعیت اجتماعی، وضعیت فرهنگی، عقاید شخصی و نیز وظیفه‌ای که در قبال روزنامه یا نشریه خود دارد مبادرت به تحریر آن می‌کند. نقد توصیفی مقدمه نقد تفسیری است. 

كتاب « نقد تئاتر از نظر تا عمل» نوشته فرشيد ابراهيميان در شمارگان 2000 نسخه و با قیمت 6000 تومان از سوي انتشارات نمايش روانه بازار كتاب شده است.