سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): آبشارهای ایران همواره دستمایه نگارش کتاب‌های بسیاری از سوی گردشگران و طبیعت‌گردها شده است. کتاب «آبشارهای ایران» نوشته مجید اسکندی، «آبشارهای ایران و نقش اکوتوریسم آن» نوشته مشترک حمزه خیراللهی و معصومه مرادیان، «آبشارهای ایران و جهان» نوشته مشترک مهدی رفعتی، مهدی شاه‌سنایی و فواد استادپور، «آشنایی با برخی از آبشارهای ایران» و «آبشارهای مهم ایران» نوشته علی مقیم، «سرزمین آبشارها» نوشته حمید نصیری، «آبشار بیشه و توسعه گردشگری لرستان» نوشته حسین صادقی، «جغرافیای گردشگری لرستان: سرزمین مفرغ، بلوط و آبشارهای ایران» نوشته محسن گلپایگانی و… از جمله کتاب‌هایی است که درباره آبشارهای ایران نوشته شده است.
یکی از شهرهایی که به سرزمین آبشارها مشهور است لرستان است و آبشار بیشه، نوژیان، سرکانه، وارک، گلهو، مخمل‌کوه، نای‌انگیز، پیرجد، دره گرم، هنی کلاً، تنگ پیازه، طلایی، آب سفید، برنجه، چکان، شوی، از نادر، آب گرمه، افرینه، دره گرگ، چشمه گوش، کول چپ، غسلگه، داله لان، کبوترلو و… در این شهر چشم هر بیینده‌ای را به خود جذب می‌کند. از این رو جشنواره «رود و ریل» بیانگر تلفیقی از طبیعت و صنعت به عنوان پیش نیاز ثبت جهانی روستای گردشگری بیشه خرم آباد در این منطقه با اجرای موسیقی محلی، آیین باران خواهی، آیین بومی و محلی و اجرای رقص آیینی و سنتی با حضور اقشار مختلف مردم در روستای گردشگری بیشه برگزار شد.
اگر بخواهیم به کهن بودن لرستان نیز اشاره کنیم کتاب مراه‌البلدان گزینه مناسبی در این زمینه خواهد بود. محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، نویسنده کتاب مراه‌البلدان، از این شهر به نام «ازن» یاد کرده می‌گوید: «ازن، قلعه‌ای است در کوه‌های همدان، گویا ازنا و ازناوه هم بنویسند… امروزه ازنا خوانده می‌شود بر کنار خط آن جنوب.» از آنجا که در روزگار باستان همواره فرهنگ‌های بزرگ در کنار رودهای پرخیر و برکت تمرکز می‌یافتند و پیوسته بین فرهنگ‌های نخستین و مساله آب در زمین‌های مساعد وجود داشته است، بعضی بر این باورند که از دیرباز نام برخی از روستاها و شهرها با آب و روش بهره‌برداری از آن، بستگی داشته است. از این رو «ازناو» که اندک اندک «ازنا» شده و از دوباره «از» حرف اضافه است و گفته ابراهیم دهگان با یکی از گویش‌های ایرانی شاید به معنی عدد یا صفت باشد و «ناو» به معنی دره‌ای است که رودی از میان آن بگذرد و یا رودخانه‌ای که از میان دشت یا دوکوه بگذرد تشکیل شده است.
عطا حسن‌پور، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در این جشنواره گفت: این رویداد به لطف دو عنصر مهم و حیاتی رودخانه و آبشار بیشه و همجواری با راه‌آهن سراسری برای ثبت جهانی روستای هدف گردشگری بیشه برگزار شده است. تدوین نهایی پرونده برای ارسال به یونسکو انجام شده است. مسیر راه‌آهن سراسری در کنار این آبشار نیز ثبت جهانی شده که همجواری آبشار و ریل به جاذبه‌های این روستای گردشگری افزوده است.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در ادامه اهالی روستای بیشه را مردمانی سخاوتمند در میان کوه‌های زاگرس دانست و افزود: پرونده ثبت جهانی روستای بیشه در بین ۵۰۰ روستای کشور انتخاب و در میان هشت روستای گردشگری کشور برای ثبت جهانی تدوین شد. در صورت نهایی شدن ثبت جهانی روستای بیشه، به عنوان دومین روستای ایران پس از ماسوله، در فهرست جهانی قرار خواهد گرفت.
سید مصطفی فاطمی، مدیرکل توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کشور گفت: پرونده ثبت جهانی روستای گردشگری بیشه آماده شد و هفته آینده به سازمان جهانگردی و گردشگری ارسال می‌شود. استان لرستان سال جاری با پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد و ثبت جهانی پرونده روستای گردشگری بیشه به سمت جهانی شدن گام برداشته است.
وی افزود: این مهم در وزارت میراث فرهنگی سابقه نداشته و با توجه به ظرفیت‌های گردشگری، تاریخی و توریستی این استان، لرستان با ۲ اثر در مسیر جهانی شدن قرار گرفته است. هفته آینده پرونده ثبت جهانی روستای گردشگری بیشه با تلاش شبانه روزی کارشناسان و همکاری خوب مردم این منطقه برای ثبت جهانی ارسال می‌شود.
فاطمی گفت: روستای بیشه برای دومین سال پس از تکمیل پرونده برای ثبت جهانی ارسال و امیدواریم این مهم برای لرستان و کشور به نتیجه برسد. براساس قابلیت‌های این روستا امتیازی داده و کارشناسان نظر می‌دهند و پرونده این روستا هفته آینده به سازمان جهانگردی و گردشگری ارسال و ۶ ماه زمان برای برطرف کردن نواقص وجود دارد و تلاش خواهیم کرد دومین روستا را جهانی کنیم. دره خرم‌آباد و روستای بیشه لرستان را بیشتر مورد توجه قرار داده است و هشت روستا در کشور وجود دارد و بیشه در میان آنهاست.
روستای هدف گردشگری بیشه در حاشیه راه آهن سراسری تهران به جنوب و در کنار آبشاری زیبا به این نام در ۷۰ کیلومتری خرم آباد قرار گرفته است. در شرق آبشار، تپه‌های کلاه کوه و در شمال آن، کوه ازگن به آبشار مشرف هستند. روستای چشمه پریان در شرق و در ارتفاعات دوردست از کنار آبشار دیده می‌شود. هم‌چنین ارتباط بلافصل روستای بیشه با آبشار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رودخانه خروشان و نهرهای تأمین‌کننده آب آبشار که به رودخانه می‌ریزند و منطقه جنگلی کوهستانی اطراف از دیگر ویژگی‌های جغرافیایی منطقه به‌حساب می‌آیند.
آبشار بیشه به‌عنوان یکی از زیباترین آبشارهای کشور چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند و پوشش جنگلی بلوط از جاذبه‌های گردشگری منطقه به‌شمار می‌آیند. آبشارها در جذب گردشگر اهمیت بسیاری دارد و وجود آبشارها در روستاهای ایران باعث شده تا گردشگران ایرانی و خارجی از آن بهره‌های بسیاری ببرد. از این رو اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان در پیش برنامه‌های ثبت جهانی دهکده هدف گردشگری بیشه جشنواره «رود و ریل» را با اجرای آیین‌های بومی و محلی و اجرای حرکات آیینی و سنتی با حضور اقشار مختلف مردم برگزار کرد. «رود و ریل» نامی برازنده برای این جشنواره بود زیرا نشان‌دهنده رودهای فراوان در این منطقه بکر است و ریل نیز می‌تواند گردشگران را به این منطقه زیبا برساند.
به گفته برخی کارشناسان گردشگری، طبیعت و توریسم دو پدیده تفکیک‌ناپذیرند که امروزه در دنیا از آن به عنوان «اکوتوریسم» و در ایران «طبیعت‌گردی» یاد می‌شود. این دو، سیستم مکملی هستند که در نهایت به بهره‌برداری انسان از طبیعت منجر می‌شود اما کشوری که در ردیف پنج کشور دارای جاذبه‌های اکوتوریستی دنیاست از نظر درآمد اکوتوریستی مقامی غیر از رده‌های آخر ندارد. یکی از جاذبه‌های اکوتوریستی در جهان و ایران آبشارها هستند. کشور ایران با دارا بودن هزاران آبشار کوچک و بزرگ با چشم‌اندازهای بی‌نظیر از این صنعت بی‌پایان و بدون دود هزاره سوم کمترین درآمدزایی را در سطح بین‌المللی و حتی داخلی دارد.
توسعه فعالیت‌های گردشگری و شناساندن بخشی از جاذبه‌های گردشگری کشور به‌ویژه در روستاها می‌تواند به بهبود و ارتقای سطح این فضا کمک شایانی داشته باشد و برای بهسازی و بازسازی کالبد اقتصادی و اجتماعی آن‌ها گام‌های مؤثری بردارد و با توسعه گردشگری روستایی به اقتصاد ملی کمک کند. روند توسعه گردشگری در روستای بیشه آثار و پیامدهای متعددی دارد که از مهم‌ترین آثار مثبت اقتصادی آن، اشتغال‌زایی و افزایش درآمد است، به‌طوری که بین افزایش سطح درآمد، اشتغال جوانان و توسعه گردشگری هم‌بستگی مثبت وجود دارد. از آثار منفی توسعه گردشگری در منطقه نیز می‌توان به بالا رفتن قیمت زمین و ساخت و سازهایی با الگوی غیربومی و کم‌رنگ شدن سنت‌های بومی منطقه اشاره کرد. با توجه به وجود جاذبه‌های طبیعی فراوان در روستا که نشان‌دهنده توانمندی و ظرفیت منطقه در جذب گردشگر است، می‌توان با مدیریت خردمندانه توأم با مشارکت محلی، زمینه‌های پویایی اقتصادی اجتماعی و در نتیجه توسعه پایدار روستا را فراهم کرد.
آبشار بیشه به‌عنوان یک کانون گردشگری طبیعی در منطقه می‌تواند حائز ویژگی‌های مختلف دیگر نیز باشد. با تعریف و توسعه امکانات گردشگری در محدوده‌های منتهی به آبشار می‌توان یک منطقه گردشگری مناسب با استفاده از پتانسیل‌های مختلف موجود به وجود آورد. تنوع جاذبه‌های گردشگری در منطقه، تنوع گردشگری و به تبع آن، تعدد و ازدیاد گردشگر و در نهایت، آوردهای اقتصادی را به همراه خواهد داشت. طبق آمار به‌دست آمده از سازمان گردشگری استان، آبشار بیشه به‌طور متوسط، سالانه پذیرای بسیاری از بازدیدکنندگان است. این تعداد گردشگر که بیشترین میزان گردشگران آبشارهای استان لرستان را شامل می‌شود تحت تأثیر عوامل مختلفی است که معروفیت آبشار اصلی‌ترین آن است. دسترسی بی‌واسطه به آبشار توسط راه‌آهن سراسری تهران جنوب که همه‌ساله مسافران زیادی از طریق آن جابه‌جا می‌شوند، دلیل اصلی مشهور بودن این آبشار در کل ایران و به‌ویژه استان‌ها و شهرهایی است که در مسیر راه‌آهن تهران جنوب واقع شده‌اند. تحت‌تأثیر مستقیم همین عامل، اغلب گردشگران برون‌استانی که به این آبشار مسافرت کرده و می‌کنند، از مناطقی هستند که دسترسی‌شان به آبشار از طریق راه‌آهن تأمین می‌شود. از استان‌های خوزستان در گام نخست و تهران و مرکزی در درجه بعد، گردشگران بسیاری به‌ویژه در ایام تعطیلات نوروز و تابستان به سمت آبشار بیشه و جاذبه‌های اطراف آن جذب می‌شوند.
در مجموع می‌توان گفت خوزستانی‌ها اصلی‌ترین گردشگران برون‌استانی منطقه آبشار بیشه هستند. این گردشگران بیشتر فصل‌های بهار و تابستان را برای سفر خود انتخاب می‌کنند و هدف هشتاد درصد آنان از مراجعه به منطقه، تفریح و نوع گردشگری‌شان، اکوتوریسم است. بنابراین با توجه به وجود چنین منبع درآمدزایی قوی که در روستای بیشه واقع شده است باید با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی از آن برای توسعه روستا و ایجاد اشتغال و درآمد و عاملی برای جذب جوانان روستا و جلوگیری از مهاجرت آنان استفاده کرد. این مهم با مشورت و همکاری مسئولان دولتی منطقه، بخش خصوصی و نیز ساکنان محلی محقق خواهد شد.
استقرار روستای معروف و نسبتاً بزرگ بیشه در مجاورت آبشار و ارتباط بلافصل آن با آبشار و بالطبع با گردشگران مراجعه‌کننده به منطقه، آثار قابل توجهی دارد که در بررسی‌ها نباید از نظر دور بماند؛ آثاری از قبیل این‌که مردم منطقه در بین خود و در ارتباط با گردشگران چه همگرایی‌ها و واگرایی‌هایی دارند. ترکیب قومی و فرهنگی یکپارچه اهالی روستا سبب ایجاد ارتباطی نسبتاً نزدیک با اهالی شهرهای اطراف و مسافرانی شده که از راه‌آهن برای حمل و نقل استفاده می‌کنند و سال‌های متمادی است که در ایستگاه راه‌آهن بیشه رفت‌وآمد و حضور مداوم دارند. اهالی روستا با وجود پایبندی به برخی سنت‌ها در مجموع جامعه‌ای بسته نیستند و دیگران را به راحتی در خود می‌پذیرند، هر چند اطلاع‌رسانی به گردشگران در ارتباط با برخی سنن ارزشمند اهالی و حریم‌ها و حدودهایشان از سویی و مشارکت دادن آن‌ها در طرح‌های عمرانی و توسعه گردشگری می‌تواند این همگرایی میان جامعه میزبان و جامعه میهمان را به حداکثر برساند و اهداف موردنظر برنامه‌ریزان را در کمترین زمان ممکن تحقق بخشد.
انگیزه‌ای که باعث می‌شود فردی به‌عنوان گردشگر فرسنگ‌ها مسافت را بپیماید و برای مدتی کوتاه به روستا یا محیط پیرامون آن سفر کند، بسیار وسیع است. اما مهم‌ترین و اصلی‌ترین جاذبه گردشگری روستایی به‌طور سنتی خود روستاست. جاذبه‌های گردشگری هر مقصد، مهم‌ترین پتانسیل و سرمایه بالقوه آن برای جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران به خود است. روستاهای ایران به لحاظ شرایط اقلیمی مطلوب و داشتن قابلیت‌های انسانی و طبیعی ویژه می‌توانند به‌عنوان جاذبه‌های منحصربه‌فرد مطرح شوند. داشتن فضاهای کالبدی، معماری‌های خاص، شرایط جغرافیایی، فرهنگ و آداب و سنن، فعالیت‌های اقتصادی، صنایع‌دستی، الگوهای معیشت، سکوت و آرامش، مناظر بکر و متنوع، از ویژگی‌های ارزشمندی هستند که کمکی قابل توجه به توسعه گردشگری روستایی در ایران به‌شمار می‌آیند. روستا به‌عنوان حلقه آغازین زنجیره سکونتگاهی با طبیعت ارتباط مستقیم دارد و از این منظر از قابلیت‌های زیادی برای گردشگران برخوردار است. به‌طور کلی، جاذبه‌ها یا عوامل جذب گردشگران به روستاها را می‌توان به این شرح بیان کرد: دریاچه‌های طبیعی، رودخانه‌ها و سدها، چشمه‌های آب معدنی، آبشارها و جاذبه‌های ژئوتوریستی؛ فضاهای جنگلی، کوهستانی، ارتفاعات و غارها با پوشش جنگلی و…؛ مناطق حفاظت‌شده و شکارگاه‌ها، جاذبه‌های تاریخی، مذهبی و فرهنگی.
نظر شما