به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «نوروز و مهرگان؛ پیام آوران زایش و رویش» همانطور که از نام آن پیدا است به موضوع مهمی مثل نوروز که از گذشتگان به ما رسیده، پرداخته است. همه ما کم و بیش راجع به نوروز می‌دانیم و از کودکی قصه‌ها و مستندات تاریخی بسیاری را درباره‌ی آن شنیده و یا خوانده‌ایم اما این کتاب به طور مفصل این مسئله را مورد بررسی قرار داده است. این کتاب در پنج فصل گردآوری شده و مراسم نوروز را از گذشته تا به امروز مورد کندوکاو قرار داده است.
از بخش‌های مهم این کتاب می‌توان به آفرینش نوروز، چگونگی روند عید نوروز در دوران تاریخی-عهد باستان، نوروز پس از اسلام، رویارویی حکومت‌های ترک و مغول با نوروز و نوروز در عهد صفوی اشاره کرد. این کتاب به عناوین جالبی مثل جمشید و عید نوروز، سعدی و نوروز، حافظ شیرازی و نوروز، جشن سده، میر نوروزی و معبد نوبهار هم می‌پردازد که می‌توانند برای خوانندگانش جذاب باشند.
انجام سنت‌ها و مراسمات نوروزی مثل چهارشنبه سوری، چیدن سفره هفت سین، دید و بازدید و شور و شعفی که بهار با خود به همراه می‌آورد از آن موضوعاتی است که برای همه‌ی ما از گذشته تا کنون دلچسب بوده و خواهد بود. بنابراین بهتر است که از جنبه‌ی تاریخی نیز با این عید باستانی همراه شویم و به میراثی که از گذشتگان به ما رسیده، ارج بنهیم. این کتاب به همت دکتر شیرین بیانی نوشته شده که از اساتید بازنشسته رشته تاریخ هستند و تا کنون بیست و هفت جلد کتاب در زمینه تاریخ ایران نگاشته‌اند و جوایزی را نیز در این مسیر کسب کرده‌اند.
نوروز و مهرگان دو جشن مهم ایرانی هستند. شاید امروزه جشن مهرگان برای ما خیلی آشنا نباشد اما روزگاری این جشن به بزرگی و اهمیت نوروز بوده است. کتاب نوروز و مهرگان تلاش می‌کند که هر دوی این دو جشن مهم ایرانی را به ما بشناساند. کتاب در دو بخش به هر یک از این جشن‌ها می‌پردازد. بخش اول که به نوروز اختصاص دارد در پنج فصل از آغاز این جشن تا تغییرات و رسومش را دربرمی‌گیرد. در شرح خاستگاه جشن نوروز به روایت‌های اسطوره‌ای، باستانی و تاریخی اشاره می‌کند و در کنار آن اطلاعاتی درباره شیوه نگاه ایرانیان باستان به جهان، اسطوره‌های ایرانی و اتفاقات تاریخی می‌دهد.
در دوره‌های گوناگون اسلامی که ایران با فراز و نشیب‌های بسیار روبه‌رو بوده؛ از دید ایرانیان عید نوروز هم هدف بوده است و هم وسیله. هدف از این جهت که بزرگترین عید ملی آنان بوده است؛ و می‌بایست در حد توان از آن نگاهبانی نمود؛ و وسیله از این جهت که اندیشمندان ایرانی دست اندرکار در دستگاه‌های حکومتی عرب، ترک و مغول، در این اندیشه بودند تا فرمانروایان و کارگزاران بیگانه را بر آن دارند که با بزرگداشت این عید خود را با ملیت ایرانی آشتی دهند و نزدیک سازند؛ که در بسیاری مواقع توفیق نصیبشان بود.
کتاب‌های مختلف که در راس آنها نوروزنامه خیام و آثار الباقیه ابوریحان بیرونی هستند بخشی از ویژگی‌های نوروز را معلوم می‌کنند. نویسنده با کاوشی در مدارک و آثار باقی مانده شرحی از مراسم و آیین‌های نوروزی می‌دهد، از آنچه که امروز به اسم سفره هفت‌سین می‌شناسیم تا دیگر آیین‌های پیرامونی نوروز که گاه مانند چهارشنبه سوری هنوز با آن آشناییم و گاه مانند میرنوروزی دیگر اثری از آنان نیست.
فراز و فرود جشن نوروز را در روزگار پس از اسلام می‌بینیم و حضور آن را در آثار شاعران و ادیبان اعصار مختلف پی می‌گیریم. تا به فصل پایانی این بخش می‌رسیم که نوروز را ابتدا در عهد صفوی و بعد در روزگار ما می‌گوید زیرا به نظر نویسنده از دوره صفوی به بعد دیگر کمابیش نوروز به همین شکل فعلی برگزار شده است.
بخش دوم کتاب به جشن مهرگان اختصاص دارد. در مقدمه ابتدایی این فصل توضیح داده که درباره این جشن خواسته اول به پدیده کهن آیین متیرایی بپردازد و سپس چگونگی جشن را توضیح دهد. سپس در هشت فصل مطلب را تدوین کرده که چهارفصل اول آن به شرح جامعی از آیین میترایی و گستردگی آن در نقاط مختلف جهان اختصاص دارد.
درباره جشن مهرگان نیز به شیوه نوروز به روایت‌های اسطوره‌ای و باستانی و تاریخی را آورده و شرحی از سنت‌ها و مراسمش و نحوه برگزاری در دوره‌های مختلف داده است. بیانی ردپای ویژگی «اسرار» آیین میترایی را در عرفان اسلامی می‌بیند و در فصل هفتم این بخش با توضیحاتی درباره اخوان‌الصفا و سهروردی و نمونه‌هایی از اشعار مولانا و سعدی و حافظ تاثیر این آیین کهن را نشان می‌دهد.
فصل جشن مهرگان هم تا دوران صفویه شرح داده می‌شود و کتاب با فهرستی از منابع ایرانی و خارجی به پایان می‌رسد. نویسنده در توصیف و تعبیر این دو جشن بزرگ ایرانی، نوروز را جشن زایش و مهرگان را جشن رویش می‌داند و ضمن اشاره به شیوه زندگی وابسته به کشاورزی پیشینیان و تقویم کهن به اهمیت پاسداشت زمین و چرخه کشت می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه و با چه شیوه‌هایی ایرانیان رسوم و جشن‌های خود را از پی قرون مختلف و دوره‌های سخت تاریخی حفظ کرده‌اند.
کتاب نوروز و مهرگان اطلاعات جامع و مفیدی همراه شرح این دو جشن درباره ایران باستان و شیوه زندگانی و جهان‌بینی مردمان این خطه ارائه می‌کند. زبان کتاب روان و گویاست و برای عموم قابل درک و خواندنی است.
شیرین بیانی تاریخ‌نگار و پژوهشگر ایرانی و همسر زنده‌یاد محمدعلی اسلامی ندوشن است. او که در سال ۱۳۱۷ به دنیا آمده نواده ملک‌المتکلمین، خطیب شهیر و شهید مشروطیت ایران و فرزند دکتر خانبابا بیانی استاد ممتاز دانشگاه تهران بنیانگذار دانشگاه تبریز و دانشگاه تربیت معلم و دارای تالیفات متعدد تاریخی بسیار ارزشمندی است. بیانی بعد از کسب مدرک کارشناسی تاریخ از دانشگاه تهران، تحصیلات خود را تا مدرک دکترای تاریخ در دانشگاه سوربن پاریس ادامه داده است. از سال ۱۳۴۳ به عنوان استاد در دانشگاه تهران به تدریس مشغول شده و تقدیرنامه‌های فراوانی از مراکز مهم فرهنگی و دانشگاهی دریافت کرده است.
آثار وی عبارتند از تالیف بیست و هفت جلد کتاب در زمینه تاریخ ایران – به ویژه دوره مغول و مغول شناسی، حدود چهل مقاله و حدود همین مقدار سخنرانی در محافل دانشگاهی معتبر داخل و خارج دکتر شیرین بیانی همچنین موفق به دریافت جایزه به مناسبت تدوین بهترین کتاب «سال و اخذ لوح تقدیر ویژه» آراسته به نشان زرین انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران در سال ۱۳۸۲ شدند. اما عنوان کتاب حاضر نمایانگر محتوای آن است که از هزاره های دور پدید آمده‌اند تا عهد صفوی و اینکه چگونه این دو بزرگترین عید ایرانی توسط ایرانیان پروانیده شده و به دست ما رسیده‌اند.
کتاب «نوروز و مهرگان؛ پیام‌آوران زایش و رویش» نوشته شیرین بیانی در ۲۸۰ صفحه و قیمت ۲۵۰ هزار تومان از سوی انتشارات جامی منتشر شده است.
نظر شما