به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سیدسلمان صفوی در نشست ادبی «فلک‌خوان» که شامگاه ۱۸ اسفند به یاد خواننده فقید تاجیکستان، دولتمند خالف به همت گروه بین‌المللی هندیران و با حضور شاعران ایرانی و خارجی برگزار شد، عنوان کرد: دولتمند خالف نقش بی‌نظیری در تداوم پیوند موسیقی و ادبیات عرفانی فارسی داشت. او موسیقی سنتی تاجیکیرا در دوره تجدد احیا کرد و آن را به شهرت جهانی رساند. تصنیف‌های مرحوم دولتمند خالف حالت صوفیانه دارند و برخی از آنها بر اساس اشعار حضرت مولانا جلال الدین بلخی تنظیم شده‌اند.

این فیلسوف نوصدرایی با بیان اینکه تجربه استاد خالف اثبات کرد موسیقی سنتی ایران بزرگ فرهنگی، نقش مهمی در تثبیت هویت فرهنگی ما و مبارزه با تهاجم فرهنگ غربی دارد، افزود: دولتمند علاوه بر خواندن اشعار عرفانی از خوانندگان اشعار آیینی معاصر فارسی بود. دو اثر موسیقیایی او در سنت تلفیق شعر آیینی فارسی و موسیقی سنتی، تصنیف «پناه» در مدح امام رضا (ع)، و شعر زیبای علیرضا قزوه «هنگام محرم شد» در رثای حضرت سیدالشهدا (ع) است که این دو اثر در ایران مورد استقبال بسیار قرار گرفت.«هنگام محرّم شد و هنگام عزا، های / برخیز و بخوان مرثیت کرب‌وبلا، های»

همچنین در این نشست علیرضا قزوه، شاعر و رئیس مرکز شعر و موسیقی سازمان صدا و سیما در طی صحبت‌هایی عنوان کرد: من با مرحوم دولتمند خالف در حدود بیش از ۱۵ سال است که از نزدیک آشنایی دارم و در این مدت به طور تقریبی در حدود ۴۰ قطعه و ترک موسیقی با هم کار کردیم. بعضی از این ترک‌ها راجع به محرم است و بعضی دیگر هم مثل قطعه «قیامت در زمین کربلا شد» در رابطه با محرم در بین مردم عوام تاجیکستان است. بعضی از این آثار از شعرهای محمدعلی عجمی بوده و بعضی دیگر مثل قصیده «های» از اشعار خود من بوده و این قطعات موسیقی اکنون به عنوان گنجینه‌ای در آرشیو صدا و سیما موجود است.

قزوه ادامه داد: دولتمند خالف به حق یکی از بزرگان موسیقی تاجیکستان است. جایگاهی که شجریان در موسیقی ایران دارد را دولتمند خالف در موسیقی تاجیکستان دارد، به‌خصوص در موسیقی فلک‌خوانی که یک نوع موسیقی پهلوانی است. فلک‌خوانی گاهی فلک کوهی است که از یک کوه به کوه دیگر باید صدا برسد و با نوای «هی» شروع می‌شود. یادم هست در یک سفرش که به ایران آمده بود سرطانش اوج هم گرفته بود، پیش پزشک هم که رفتیم سفارش این بود که باید استراحت کند ولی دولتمند به دلیل تعهدی که داشت با وجود وخامت حالش در استدیو حاضر شد و به اجرای برنامه پرداخت. در برنامه خندوانه و در برنامه‌های نوروزی تلویزیون هم شرکت کرد و همان آواز شش دانگ خودش را خواند و ما واقعاً مانده بودیم که با این بیماری و با این احساس درد چگونه به اجرای برنامه می‌پردازد. دولتمند زمان اجرای موسیقی فقط در فضای موسیقی غرق بود و انگار اصلاً متوجه امور دیگر نبود.

رئیس مرکز شعر و موسیقی و سرود صداوسیما با تأکید بر اینکه مرحوم دولتمند با سفر به کشورهای مختلف جهان موسیقی فلک را به مردم دنیا معرفی کرد و خدمات این چهره برجسته موسیقی که از مردم شورآباد کولاب بود به شعر و موسیقی و حفظ نگهداشتن زبان فارسی در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، ایران وحتی در شبه قاره بسیار زیاد است، عنوان کرد: دولتمند خالف مردی بسیار مهربان و آدم بی‌ادعایی بود که بخشی از درآمدهای خودش را همواره به مردم نیازمند اختصاص می‌داد. از استاد خالف فرزندی به یادگار مانده به نام لایق شاه خالف که زیبایی و شکوه و جلال صدای دولتمند را با خودش همراه دارد و لیاقت این را دارد که یادگار بزرگ استاد دولتمند خالف و ادامه‌دهنده راه او باشد.

رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر ادبی کشورمان نیز در سخنانی گفت: دولتمند خالف، فلک‌خوان بزرگ تاجیکستان و از مفاخر موسیقی شرق و شعر پارسی، ردای خاکی را وانهاد و به دیار باقی شتافت. هنرمندی اصیل و مردمی با حنجره‌ای معنوی و لحن و لهجه‌ای آسمانی چنان که خود در مصاحبه‌ای گفته بود «بله من فلک سراییده‌ام، همان دوبیتی‌های همراه با ایمان و معرفت که به زبان عشق دل ببندند و در موی انسانیت خاری نخلد.» مردم هنردوست ایران دولتمند خالف را با آثار ماندگاری چون «بهار آمد»، «شاه پناهم بده»، «دور مشو» و «حیلت رها کن عاشقا» می‌شناسند؛ آثار موسیقایی فاخری که با صدای استاد دولتمند رنگ جاودانگی گرفته است.

اسماعیلی در انتها تاکید کرد: سخن گفتن از ظرایف و دقایق هنری و سبک موسیقایی دولتمند را باید به بزرگان موسیقی واگذار کرد.

عمر تیمور، خواننده تاجیکستان دیگر سخنران این مراسم یادبود گفت: دولتمند خالف با صدایی گیرا و دیاپازونی وسیع در موسیقی تاجیکستان جایگاه رفیعی دارد و خدمات و تلاش‌های ارزنده و بسیاری برای موسیقی سنتی تاجیک و معرفی موسیقی محلی فلک در سطح جهانی انجام داده است. جایگاه مرحوم دولتمند خالف در سطح بین‌الملل به گونه‌ای بود که همیشه در فستیوال‌های بین‌المللی دعوت بودن و مشارکت جدی و غالبی داشت.

وی تصریح کرد: مرحوم دولتمند جوایز خیلی زیادی را هم در این سطح کسب کرد و خصوصاً با کشور همزبان و دوست ما ایران همواره همکاری‌های فراوان و متعددی در مقوله موسیقی داشت و سفرهای بسیاری به ایران داشت.

سیدمسعود علوی‌تبار، شاعر و تهیه‌کننده موسیقی نیز در سخنانی گفت: دولتمند خالف به‌حق از ستارگان درخشان موسیقی مشرق زمین است که با بهره‌گیری از اشعار عرفانی و ممتاز شاعران کلاسیک و متأخر پارسی‌زبان در تاجیکستان و ایران همانند مولانا، سعدی، لایق شیرعلی، علیرضا قزوه، گلرخسار، به‌خوبی توانسته است در گسترش و معرفی موسیقی اصیل تاجیکستان و شعر و ادب پارسی گام‌های بزرگی را در سطح بین‌الملل بردارد.

علوی‌تبار تصریح کرد: به گفته خود مرحوم دولتمند خالف، تصنیف «دور مشو، دور مشو» با شعری از مولانا، سمبل و شناسنامه سبک موسیقی او که معروف به سبک فلک‌خوانی است محسوب می‌شود. آخرین آلبومی را که روانشاد دولتمند خالف در ایران ارائه کرد آلبوم «جان شیدا» با اشعاری از لایق شیرعلی، گلرخسار، صفرمحمد ایوبی بود که در تیر ماه ۱۴۰۱ در سالن کوثر صدا و سیما با حضور جمعی از اهالی شعر و موسبقی از آن رونمایی شد. این فلک‌خوان نامی و برجسته تاجیکستان سرانجام در شامگاه ۲۹ بهمن ماه ۱۴۰۲ به رحمت خدا رفت و پیکر او در ظهر ۳۰ بهمن ماه در قبرستان لوچاب شهر دوشنبه و در یک روز برفی به خاک سپرده شد.

همچنین شاه منصور شاه میرزا، شاعر تاجیکستانی بیان کرد: دولتمند خالف از چهره‌های سرشناس موسیقی در تاجیکستان بود. نقش او در رشد و معرفی فلک، موسیقی سنتی تاجیکی برجسته است و با تلاش‌های او این موسیقی در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید. دولتمند فلک را در خارج از تاجیکستان نیز به نحو احسن معرفی کرد و جوایز ارزنده‌ای را کسب کرد. او شاگردان زیادی را تربیت کرد و به کمال رساند که اکثر آنها امروز به مرتبه استادی رسیده‌اند.

وی با بیان اینکه دولتمند در انتخاب شعر و ترانه نهایت ذوق و سلیقه را به خرج می‌داد و بیشتر اشعارش از آثار بزرگان ادب فارسی تاجیکی، از جمله مولانا، حافظ، صائب، لایق شیرعلی، گلرخسار و علیرضا قزوه برگرفته شده‌اند، افزود: خود او این موضوع را بارها تاکید کرده بود و می‌گفت باید این دردانه‌ها وارد موسیقی شوند و به این وسیله به بطن جامعه راه پیدا کنند. او در این عرصه موفق بود و توانست غزل‌های زیاد این بزرگان را در قلب‌های خاص و عام جای دهد.

حسین کشتکار، خواننده بوشهری هم گفت: زنده‌نام استاد خالف، صدایی منحصربه‌فرد و بسیار محزون با تحریرهایی بسیار زیبا و مختص صدای مخملی خودش داشت که به دلیل لهجه زیبا و سبک کاری که در تاجیکستان متداول است در هنگام اجرا و خواندن خیلی مناسب و بجا استفاده می‌کرده و رنگ و طنینی زیبا به کارش می‌داد.

این خواننده و مرثیه‌خوان بوشهری در ادامه تصریح کرد: خالف از بزرگان شرق در موسیقی است و در مرثیه‌سرایی می‌توان گفت مؤذن‌زاده تاجیکستان بود چراکه همان‌طور که زینب زینب مؤذن زاده تا ابد همراه دوستداران اهل بیت (ع) است تصنیف «شاه پناهم بده» استاد خالف هم همگام با قلب دوستداران اهل بیت تا گنبد طلای امام غریب همراه زائران است که شاه پناهم بده.

در برنامه ادبی «فلک‌خوان» که با بداهه‌نویسی اساتید خوشنویسی ایران و هند نظیر محسن شعبانی، مسعود ربانی و محمد آرمان حبیب همراه بود سه تصنیف از مرحوم دولتمند خالف با غزلیات علیرضا قزوه با نام‌های «لیلی گذشت و مجنون حالی خراب دارد»، «ای نگاهت از شب ِ باغ ِ نظر، شیرازتر» و «دلم را چون اناری کاش یک شب دانه می‌کردم» رونمایی شد.

در این محفل شاعران و هنرمندانی نظیر علیرضا قزوه، سیدسلمان صفوی، رضا اسماعیلی، قنبری، عمر تیمور، سیدمسعود علوی‌تبار، شاه منصور شاه میرزا، حسین کشتکار، علیرضا حکمتی، سیدحکیم بینش، احمد رفیعی وردنجانی، شعبان کرمدخت، سیدمهدی بنی‌هاشمی، رسول شریفی، نغمه مستشارنظامی، فرزانه قربانی، فاطمه ناظری، فاطمه نانی‌زاد، مریم فروزان‌کیا، خدیجه دیلمی، زهره یوسفی، مهسا ایمانی، سارا رمضانی، زیبا جواهریان، فاطمه‌سادات طباطبایی، کبری قالینی‌نژاد، صبا فیروزی و شهلا کلبعلی حضور داشتند.

برخی از اشعاری را که به مرحوم دولتمند خالف تقدیم شد با هم مرور می کنیم:

شعر نغمه مستشارنظامی

صدای ساز می‌آید، صدای ساز تو از دور

بخوان! چه سوز غریبی! غمی که حل شده در شور

غمی که حل شده در شور و شور حل شده در عشق

که شور هم قدم عشق پا گذاشت به ماهور

بخوان به نغمه تاجیکی و ترانه شرقی

بخوان ز صبح دوشنبه بخوان ز شام نشابور

خجند و مشهد و شیراز و اصفهان و دوشنبه

برادران عزیزند تا همیشه و از دور

برادرند کمال و حزین و بیدل و سعدی

یگانه‌اند دوتار و رباب و قیچک و سنتور

بخوان که ساز تو و لحن آشنای تو آورد

قناریان غزل را به یک ترانه در این تور

بخوان دوباره بخوان های داغ خون خدا را

بخوان دوباره بخوان های تا زبانه کشد نور

به وقت صبح قیامت بخوان ز شاه خراسان

که زائران به پناهش شوند دلشده محشور

پناه داده تو را در پناه مهر خودش ماه

بخوان و شعله بزن بر ترانه! سعی تو مشکور!

شعر شعبان کرمدخت

نغمه‌پرداز دل تاجیک، دولتمند رفت

تلخ شد کام سخن تا آن صدای قند رفت

یک دوشنبه اشک می‌ریزم به یاد روی او

آنکه عمری داشت با شعر و غزل پیوند رفت

آنکه عمری با صدای مهربان و جاری‌اش

شور و حالی در دل ما عاشقان افکند، رفت

نسبتی با شانه پامیر دارد شانه‌اش

آنکه بالای بلندی داشت چون الوند رفت

آنکه از متن صدایش عشق می‌ریزد هنوز

آنکه بیرون بود از تفسیر چون و چند رفت

آریایی مردی از جنس زبان فارسی

آنکه با فردوسی ما بود هم‌سوگند رفت

شمس جان را دید و دست‌افشان به شوق مولوی

از جهان و هرچه در آن ناگهان دل کند، رفت

شور سعدی، شعر حافظ همچنان میراث اوست

نغمه‌پرداز دل تاجیک، دولتمند رفت

شعر فاطمه ناظری

یخ، بسته ام، شوری بیاندازید در جانم

در طور چشمانت همین امشب بسوزانم

خورشید را چون دف بگیر و هی بزن، هی هی

دستی بیافشان و سماعی کن، بچرخانم

بنویس بر ابر نگاهم: صاعقه، باران

بغض گلوگیر مرا بشکن، بگریانم

سرکش بشو آن سان که دریا می‌کند طوفان

چنگی بزن بر ساحلم جانم، بشورانم

فریاد کن، چرخی بزن بر گرد من چون باد

من بید مجنون توام، امشب پریشانم

برخیز مولانای من با مثنوی‌هایت

شوری به پا کن، آتش افکن در نیستانم

برخیز مولانای من، وقت سماع توست

وقتش شده تا لرزه اندازی بر ایمانم

تا کافر قلبم شود جذب سماع تو

تا تو کنی با مثنوی‌خوانی مسلمانم