سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب‌ایران(ایبنا): کتاب «فرهنگ توصیفی اگزیستانسیالیسم(صد و یک مفهوم کلیدی)» اثری است از جورج میرسون به ترجمه فرزان صدیقی که از سوی انتشارات پیله به چاپ رسیده است.
کتاب پیش رو یک جلد از مجموعه‌ای است که به شکلی دلپذیر و آسان، نگاهی اجمالی به طیف گسترده‌ای از موضوعات می‌اندازد و با توجه به موضوع مورد بحث هر جلد، 101 شرح کوتاه از مفاهیم کلیدی و اصطلاحات بنیادین مربوطه مطرح می‌سازد. کتاب‌های این مجموعه آمیزه‌ای از یک متن آموزشی و یک واژه نامه هستند و اطلاعاتی مختصر و در عین حال جامع را از مفاهیم و اصطلاحات مباحث مورد نظر در اختیار می‌گذارند.
کتاب حاضر درباره مکتب فلسفی اگزیستانسالیسم گردآوری شده و مقوله‌های گوناگون این مکتب را به شکل جستارهای کوتاه و فشرده مطرح ساخته است. به علاوه اندیشمندان، مشاهیر، فلاسفه و هنرمندان اگزیستانسیالیستی قرن‌های 19 و 20 را معرفی کرده و آثار شاخص و اندیشه‌های محوری برخی بزرگان این مکتب چون کیرکگور، هایدگر، نیچه، سارتر و… را به اختصار مطرح کرده است. اثر پیش رو خواننده را به جهان اگزیستانسیالیسم فرا می‌خواند و او را برای درک بهتر‌این مکتب همراهی می‌کند. با فرزان صدیقی مترجم کتاب «فرهنگ توصیفی اگزیستانسیالیسم» درباره این اثر گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
این مجموعه در راستای تدوین فرهنگ‌های توصیفی در حوزه‌های مختلف شکل گرفته است. اساسا چنین فرهنگ نامه‌هایی تا چه میزان به درک و ساده سازی مفاهیم اندیشه کمک می‌کند؟
فرهنگ‌های توصیفی بر خلاف فرهنگ‌های قاموسی به معادل‌های واژگانی اکتفا نمی‌کنند و رویکرد آنها بر‌این پایه است که با توضیحی موجز کلیات مقوله مورد بحث را طرح و شرح کنند. اساساً این فرهنگ‌ها نکات اساسی مقولاتی را که چه بسا برای درک هر یک نیاز به مطالعه چندین و چند کتاب باشد، به صورتی ساده و قابل فهم در اختیار مخاطب قرار می‌دهند. مسامحتاً می‌توان برای این فرهنگ‌ها، یا به طور مشخص کتاب فرهنگ توصیفی اگزیستانسیالیسم، سه دسته مخاطب لحاظ کرد.
نخست کسانی هستند که با موضوعات فلسفی آشنایی چندانی ندارند. چنین فرهنگ‌هایی ضمن‌ایجاد بستری برای آشنایی با مفاهیم موضوع، می‌توانند در ذهن‌این مخاطبان‌ایجاد پرسش کنند و آنان را به سوی مطالعه منابع تفصیلی‌تر سوق دهند. دسته دوم مخاطبان آشنا به فلسفه هستند که می‌توانند با مراجعه به‌این فرهنگ‌ها کلیات مفاهیم را دریافت کنند، تا به نوعی آموخته‌های پیشین خود را انسجام بخشند. اما دسته سوم اهالی فلسفه هستند که در مورد‌این مخاطبان نیز‌این فرهنگ‌ها با ارائه عصاره‌ای از مقولات مورد بحث، می‌توانند ابهام‌های موجود در ذهن آنان را مرتفع کنند و آنان را در جهت مطالعات و پژوهش‌هایشان یاری رسانند.
کتاب به مکتب اگزیستانسیالیسم می‌پردازد. اهمیت پرداختن به‌این مکتب از چه رو است؟ چرا نیاز داریم این مکتب را بدانیم؟
برای پاسخ به‌این پرسش لازم است تا نخست بدانیم که دغدغه اگزیستانسالیسم چیست. اگزیستانسیالیسم که در قرن نوزدهم شکل گرفت و در قرن بیستم گسترشی فوق‌العاده یافت اساساً اعتراضی بود به اندیشه‌هایی که با پرداختن به عالم و آدم به مثابهی مفاهیمی‌کلی به نوعی فردیت انسان را به حاشیه راندند. اگزیستانسیالیسم با معرفی فرد انسانی به عنوان موجودی آزاد، او را مسئول زندگی و تصمیمات خویش می‌سازد و نمودهای انضمامی روان انسان مدرن را ناشی از همین می‌داند.
در همین راستا فیلسوفان اگزیستانسیالیست مقولاتی چون اضطراب، عاطفه، روزمرگی و دیگر مؤلفه‌های وجودی فردی بشر را که پیشتر در مباحثات فلسفی جایگاه خاصی نداشتند، واجد نوعی اصالت دانسته و به آنها پرداخته‌اند.
اگزیستانسیالیسم با واکاوی این مولفه‌ها در می‌یابد که ریشه تعارضات درونی انسان مدرن در فروپاشی ارزش‌ها و در نتیجه پوچی زندگی است.این مکتب با پذیرش حدوث این فروپاشی و پوچی، تمام هم خود را بر‌این می‌گذارد تا با تأکید بر آزادی وجودی انسان، او را به موجودی ارزش‌آفرین بدل کند.
مهم ترین مفاهیم و عناوین موضوعی که در‌این کتاب به آن پرداخته شده چیست؟
این کتاب هم شامل مقولات اگزیستانسیالیستی است و هم به معرفی برخی از بزرگان‌این مکتب پرداخته است. مهم‌ترین مفاهیمی‌که به آنها پرداخته شده عبارتند از آزادی، اضطراب، انتخاب، تصمیم، پرسش، پوچی، تراژدی، دلهره، روان‌درمانی، روزمرگی، سقوط، معنا، مسئولیت، هستی و البته مقولات دیگری که برای جلوگیری از اطناب از ذکر آنها خودداری می‌کنم.
دیدگاه‌های چه اندیشمندانی در‌این کتاب مورد بررسی قرار گرفته شده است؟
از آنجایی که اگزیستانسیالیسم به مسائل وجودی انضمامی انسان می‌پردازد بسیاری از اندیشمندان‌این حوزه تفکرات خود را در قالب آثار هنری نظیر داستان، نمایشنامه و شعر نشر داده‌اند. در‌این کتاب زندگی و آراء بسیاری از‌این بزرگان و دیگرانی که از رهگذر متون فلسفی به نشر افکار خویش پرداخته‌اند، معرفی شده است. بزرگانی چون سارتر، کامو، دوبووار، بکت، مرداک و داستایوسکی که بیشتر افکار خود را در قالب آثار هنری ارائه کرده‌اند و البته اندیشمندانی چون کیرکگور، نیچه،هایدگر، یاسپرس، مارسل و دریدا که قاطبه آثارشان متونی فلسفی هستند. البته آراء اندیشمندان دیگری نیز در‌این کتاب مطرح شده است که مجدداً به سبب جلوگیری از زیاده‌گویی از ذکر آنها خودداری می‌کنم.
جایگاه مکتب اگزیستانسیالیسم در زندگی مدرن امروزی کجاست؟ چه نقدهایی به آن وارد است؟
اگر اجازه دهید در ابتدا به نقد اگزیستانسیالیسم بپردازیم و سپس جایگاه آن را در جهان حاضر بررسی کنیم. شاید بنیادین‌ترین نقدی که به اگزیستانسیالیسم وارد می‌شود، تأکید مفرط آن بر فردگرایی باشد. به بیان دیگر اگزیستانسیالیسم که منتقد به حاشیه راندن فردیت انسان بود خود از آن سوی بام فروافتاده است و با اطلاق فردیت، عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را به حاشیه رانده است و همین امر موجب بروز نوعی واقعیت‌گریزی و سانتیمانتالیسم در میان متفکران اگزیستانسیالیست است.
با‌این همه مدافعان اگزیستانسیالیسم، این اندیشه را در جهان مدرن امروز واجد جایگاه بخصوصی می‌دانند. به اعتقاد آنان اگزیستانسیالیسم تلاش دارد تا با عدم انکار جایگاه اجتماعی فرد، وجود او را به سوی اصیل بودن سوق دهد. اگزیستانسیالیسم انسان را محکوم به آزادی می‌داند و بر همین اساس او را به عنوان سازنده خویش معرفی می‌کند. اگزیستانسیالیسم با اصالت‌بخشی به عواطف و احساسات انسانی، او را از حالت ابژه‌بودگی خارج می‌سازد و با تأکید بر مقولاتی چون مسئولیت و خلاقیت، انسان را در جهت ارزش‌آفرینی و معنابخشی به زندگی خود یاری می‌رساند.
اگزیستانسیالیسم همچنین واجد جایگاهی درخورتوجه در بحث سلامت روان است و با توسعه مفهوم روان‌درمانی وجودی، کمک شایانی به علم روانشناسی و روانپزشکی روا داشته است. در واقع می‌توان گفت که اگزیستانسیالیسم با درک و پذیرش مقدرات هستی و نیز پرتاب‌شدگی انسان به درون جهان، اصالت را ازآن کسی می‌داند که به زندگی آری بگوید.
شنبه ۳ تیر ۱۴۰۲ - ۰۸:۳۳
نظر شما