سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): دکتر محمد بهشتی، مدرس دانشگاه و مورخ ایرانی درباره تازه‌ترین کتابش گفت: کتاب «ایران کجاست ایرانی کیست» تازه‌ترین اثر من است که با همراهی الناز نجفی و بهنام ابوترابیان تالیف شده و از سوی انتشارات روزنه به چاپ رسیده است. 

وی در شرح این کتاب بیان کرد: اهلیت چیزی نیست که بر اثر اراده و خواست فردی و گروهی به صور فرمایشی ایجاد شود یا از بین برود، اهلیت منوط به این است که جامعه در محیطی روزگارانی را سپری می‌کند و به میزان قدمت این همنشینی، دانایی غنا می‌یابد و به میزان این غنا، آحاد آن جامعه «کسی» می‌شوند، ممتاز از دیگران و سرزمینشان «جایی» می‌شود ممتاز از جاهای دیگر. طبیعی است که سرزمین‌های جوان و روزگار نادیده از غنای دانایی برخوردار نباشند و اهلیت در آنان ریشه نداونده باشد. در سرزمین‌هایی که حیات در این سرزمین‌ها سابقه چندانی ندارد و به یمن فناوری‌های مدرن ممکن شده است هر قدر هم قدرتمند و مرفه باشند، اهلیت مصداق ندارد و بیش از آن باید از شهروندی یا تابعیت سخن گفت.

بهشتی افزود: ایران از جمله سرزمین‌هایی است که سابقه طولانی و متداوم حیات در آن دانایی ویژه‌ای را پدید آورده و اهلش بنا به برخورداری از این دانایی هویتی مشخص و معلوم یافته‌اند. ایران سرزمینی خشک و کم‌جاذبه است؛ نه منابع نقد وافری دارد و نه اقلیم همواری مشابه همین شرایط در نواحی دیگر این کره خاکی سبب شده آن صفحات خالی از سکنه باقی بماند. دانایی در مقیاس جامعه و سرزمین همچون ژنوم در مقیاس سلولی، علی‌رغم وجوه اشتراک فراوان، موجبات تفاوت‌های چشمگیر را فراهم ساخته است.

بسیاری از صاحب‌نظران که قائل به بُعد دیگری ورای موجودیت زیست‌شناختی یا مادون موجودیت الهی انسان و جامعه نیستند، تفاوت‌های میان آدمیان را مهم نمی‌شمارند؛ لیکن موضوع این کتاب تامل در همین مباحث است و بنا را بر آن گذاشته‌ایم که تفاوت‌های محیط نه تنها تفاوت‌های زیستی آدمیان را رقم زده بلکه بنا به ایجاد کیفیت‌های متفاوت دانایی عوالم متفاوتی ایجاد کرده است. جوامع به اعتبار همین تفاوت نه فقط مسیری اختصاصی را در تاریخ طی می‌کنند، بلکه وجوه افتراقشان بر وجوه اشتراکشان در هر زمینه‌ای سایه می‌اندازد.



وی به عنوان پیشنهاد برای خرید به علاقه‌مندان حوزه تاریخ و جغرافیا در نمایشگاه کتاب 1402 گفت: پیشنهاد می‌کنم علاقه‌مندان به این حوزه کتاب «اسلحه، میکرب و فولاد» نوشته جرد دایموند با ترجمه حسن مرتضوی را تهیه کنند. این کتاب به سرنوشت جوامع انسانی می‌پردازد. در این کتاب از تاثیر عوامل جغرافیایی و زیست‌محیطی در شکل‌گیری جهان امروز می‌خوانیم. این کتاب در مدت کوتاهی به ۲۵ زبان ترجمه شده‌ است و در سال ۱۹۹۸ جایزه پولیتزر و جایزه Aventis برای بهترین کتاب علمی را از آن خود کرد. این کتاب اولین بار در سال ۱۹۹۷ منتشر شد اما در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ با دو ویرایش جدید و اضافه شدن مطالبی دوباره منتشر شد.

بهشتی افزود: دایموند در این کتاب تحسین شده، به کمک استدلال‌های علمی از تأثیر عوامل جغرافیایی و زیست‌محیطی در شکل‌دهی به جهان امروز بحث می‌کند. اگر نگاهی به تاریخ جهان بیندازیم درمی‌یابیم جوامعی که از نظر تولید غذا، بهتر از سایرین عمل کردند، توانستند از مرحله اجتماع‌های «شکارچی - گردآورنده» بگذرند. آن جوامع اختراعات و ابداعات زیادی از جمله نوشتن، فناوری، دولت، دین و البته میکروب‌ها و سلاح‌های جنگی قدرتمند داشتند. این جوامع، در دریا و خشکی به ماجراجویی پرداختند تا فرهنگ‌های توسعه‌نیافته را تحت سلطه خود درآورند.
 
وی در ادامه گفت: جرد دایموند در این کتاب در تلاش است تا به این پرسش هم پاسخ بدهد: چرا تمدن‌های اوراسیا (به همراه شمال آفریقا) موفق به تسخیر یا مقاومت در برابر دیگر تمدن‌ها شده‌اند؟ به نظر می‌رسد که تمام دستاوردهای بشری (علمی، هنری، معماری، سیاسی و غیره) در قاره اوراسیا رخ داده ‌است. او در عین حال در تلاش است تا این اعتقاد را که سلطه اورآسیا را به برتری اروپایی‌ها و آسیایی‌ها از لحاظ اخلاقی، ذاتی، ژنتیکی یا فکری نسبت می‌دهد، رد کند. جرد دایموند در کتاب اسلحه، میکرب و فولاد به مخاطبان کمک می‌کند تا به درکی جدید از جوامع انسانی برسند. او شیوه شکل‌گیری جهان مدرن را شرح می‌دهد و تاثیر عوامل زیست محیطی را بر آنچه امروز به عنوان جهان می‌خوانیم، بیان می‌کند. خواندن کتاب اسلحه، میکرب و فولاد برای تمام دوست‌داران کتاب‌های علمی و تمام علاقه‌مندان به تاریخ جهان جذاب است.  

بهشتی افزود: همچنین علاقه‌مندان به مطالعه پیشنهاد می‌کنم کتاب «حرف‌هایی با دخترم درباره اقتصاد تاریخ مختصر سرمایه‌داری» را از سی‌و‌چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تهیه کنند. در این کتاب کوچک یانیس واروفاکیس اقتصاد‌دان مشهور می‌کوشد به این پرسش که به‌ شکل‌ فریبنده‌‌ای ساده است به دخترش سِنیا پاسخ دهد؛ او از داستان‌های زندگی‌اش و اسطوره‌های مشهورــ از ادیپ و فاوست گرفته تا فرانکشتاین و ماریکس ــ استفاده می‌کند تا توضیح دهد «چرا این‌قدر نابرابری وجود دارد». 

وی بیان کرد: یانیس واروفاکیس، وزیر سابق اقتصاد یونان در این کتاب با استفاده از زبانی واضح و مثال‌هایی مشخص، نامه‌هایی به دختر جوانش می‌نویسد تا در مورد اقتصاد به او توضیح دهد و بگوید اقتصاد چگونه عمل می‌کند، از کجا آمده و چگونه در خدمت منافع برخی و درصدد تضعیف برخی دیگر برمی‌آید. او در کتاب «صحبتی با دخترم درباره اقتصاد؛ یا سرمایه‌داری چگونه کار می‌کند و چگونه شکست می‌خورد» پای بانک‌داران و سیاست‌مداران را به بحث باز می‌کند تا در مورد منشا تاریخی نابرابری در بین ملت‌ها توضیح دهد.

او همچنین می‌خواهد در کتابش این عقیده فراگیر که «هر چیزی قیمتی دارد» را زیر سوال ببرد و نشان دهد که چرا بی‌ثباتی اقتصادی می‌تواند یک خطر مزمن قلمداد شود. نهایتا واروفاکیس توضیح می‌دهد که چگونه سیاست‌های بازارمحور در پرداختن به سلامتِ رو به زوال سیاره‌ای که نسل دخترش وارث آن هستند، کاملا ناتوان بوده و خواهد بود. ویژگی منحصر به فرد این کتاب این است که نویسنده در آن می‌کوشد مانند پدری بنویسد که می‌خواهد به سوال‌های اساسی دخترش در مورد عصر حاضر پاسخ دهد؛ پاسخ‌هایی که دختر جوان بتواند با بصیرت موجود آنها در برابر شکست‌ها و تاریکی سیستم کنونی مجهز شده و راهی به سمت بدیل‌های دموکراتیک‌تر پیدا کند.