به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ایلام، نشر «زانا» تازه‌ترین مجموعه شعر «ایرج خالصی» شاعر پیشکسوت ایلامی را با عنوان (خش که‌ی ده سایه‌ی خوه‌ی) (رم می‌کند از سایه خودش) که مشتمل است بر 120 شعر‌ هایکو به زبان‌های کردی و فارسی، در 68 صفحه به قیمت 20 هزار تومان منتشر کرده است.
 
شاعر در مقدمه‌ای کوتاه بر این اثر نوشته است:
«...شعر فارسی و یا کردی را به هیچ وجه نمی‌توان‌هایکو نامید. ولی چون تاکنون برای‌هایکو برابر نهادی که مورد پذیرش همگان باشد، وضع نشده و همین نام‌هایکو در میان شاعران فارسی زبان و کردزبان کاربرد دارد، در عنوان این دفتر نیز همان واژه ی‌هایکو به کار رفته است.»
 
هایکو را کوتاه‌ترین شعر جهان می‌دانند که خاستگاهش کشور ژاپن، در قرن 16 میلادی است و اغلب به طبیعت و جنبه‌های آن می‌پردازد. در کشورمان «احمد شاملو» شاعر بزرگ معاصر با ترجمه کتاب «هایکو از آغاز تا امروز» و «ع.پاشایی» با ترجمه کتاب «صد‌ هایکوی مشهور» اثر «دانیل سی‌ بیوکانن»، نخستین افرادی هستند که به معرفی این سبک شعر پرداختند و مهم‌ترین سرایندگان‌ هایکوی ژاپنی را به جامعه ادبی ایران معرفی کردند. ضمن آنکه «سیروس نوذری» یکی دیگر از سرایندگان‌ هایکوی معاصر است و تالیف و ترجمه قابل تحسینی از جمله کتاب‌ هایکو نویسی و درباره‌ی‌ هایکو از خود بر جا گذاشته است.
 
در زبان کردی در قالب «هایکو» کردی حرکتی جریان‌ساز و قابل توجه شکل نگرفته است. در استان کرمانشاه «کوروش همه‌خانی»، «سیدقاسم ارژنگ صحنه»، «علیرضا زرین»، «فریاد شیری» و... تلاش‌هایی مکتوب در زبان‌های فارسی و کردی و لکی داشته‌اند و در استان کردستان هم «لیلا رضایی» و «اسماعیل عظمی» و زنده‌یادان «جلال ملکشاه» و «معروف آقایی» با انتشار آثار و کتاب‌هایی در این حوزه زبانی، گام‌هایی برداشته‌اند. ضمن آنکه شاعرانی از کردستان عراق هم تلاش‌هایی در این زمینه انجام داده‌اند.

در استان ایلام، تجربه‌هایی از «مصطفی بیگی» در کتاب «نادیارا» و برخی دیگر از شاعران همچون: «جلیل صفربیگی»، «حبیب‌الله بخشوده»، «محمدعلی قاسمی»، «حسین شکربیگی»، «سالم پوراحمد»، «محمدمرادی نصاری» و... تجاربی در حوزه شعر کوتاه و طرح و‌ هایکو دارند که منتشر شده است.
 
«ایرج خالصی» با پشتوانه تجربی و استوار سرودن شعر در دو زبان فارسی و کردی، با انتشار این کتاب، گامی نو در معرفی قالب‌ هایکو برداشته است. چون شاعر به زبان کُردی مسلط است، به راحتی توانسته شعرها را به خوبی ترجمه کند. او در این کتاب، گاه رنگ و بویی اقلیمی به شعرهایش داده است:
ده‌لیایگه خوه‌شبوو
له‌فاله‌ف ده گول
تووه‌ی ئه‌رغه‌وان

دریایی است خوشبو
لبالب از گل
دره ارغوان) (دره‌ای پر از درخت ارغوان در شهر ایلام) ص 61
 
در استان ایلام شاعرانی هستند که در قالب‌های معمول و اغلب (مثنوی و غزل و...) به وصف طبیعت پرداخته‌ و مورد استقبال هم قرار گرفته‌اند. از معروف‌ترین شاعران کلاسیک و معاصر استان ایلام که اشعاری در وصف طبیعت به زبان کردی سروده‌اند، می‌توان‌ به «غلامرضا خان‌ ارکوازی»، «غلامعلی‌ باوانه»، «میر نوروز»، «علی‌اصغر عباسی» و «حشمت منصوری جمشیدی» اشاره کرد.
 
«ظاهر سارایی» شاعر و مترجم ایلامی مجموعه کامل اشعار کردی «علی‌اصغر عباسی‌آرام» را با عنوان (دیوان آرام) در سال 95 و شرح و تصحیح «دیوان غلامرضاخان ارکوازی» در سال 91 و «محمدجلیل بهادری» شعرهای کردی «حشمت منصوری‌ جمشیدی» را با عنوان «دلیل و دلبر» در سال 98 تدوین و منتشر کرده‌اند. تصحیح دیوان «میر نوروز» توسط «ایرج کاظمی» در سال 84 منتشر شده است.
 
«ایرج خالصی» به جغرافیای استان زادگاهش تعلق خاطر دارد و در آثاری همچون «شه‌له‌م» و... دغدغه‌های اجتماعی و طبیعت محورش را به زبان شعر نشان داده است. کتاب «شه‌‌له‌م» یکی از مهمترین کتاب‌های شاعر است که در آن به بخش‌هایی به طبیعت و جغرافیای استانش پرداخته است.
 
شعرهای مجموعه‌ی (خش که‌ی ده سایه‌ی خوه‌ی) (رم می‌کند از سایه خودش) با محوریت و تمرکز بر طبیعت در قالب «هایکو» سروده شده و اندیشه‌هایش را به این قالب شعری با مخاطب به اشتراک خوانش گذاشته است.
 
او در این مجموعه، طبیعت و اقلیم استان زادگاهش را در برخی از شعرهایش جاری کرده است:
میشت زه‌مینه
وه‌ ره‌و ئاسمان
قلاقیران

مشت زمین است
بر آسمان
قلاقیران) (کوهی در غرب شهر ایلام)    ص56
 
و گاه از نقشه جغرافیایی ایلام بیرون می‌رود:
خوه‌راوا
ده ده‌‌لیای خه‌زه‌ر غه‌رقه‌و بی
خوه‌ر
غروب
در دریای خزر غرق شد
خورشید       ص 21
 
و گاه شاعر مسیر نگاهش را از مرزهای ایران خارج می‌کند و می‌سراید:
 
تا ه‌م کار که‌ی لانه‌یل ره‌نگاره‌نگ
ده هه‌ر لانه‌ی که‌مووته‌ری-
ده‌لیای مدیته‌رانه

تا بی‌کران لانه‌های رنگارنگ
در هر لانه کبوتر
دریای مدیترانه   ص 34
 
او با بهره‌گیری از دانش تجربی و درک عمیق محتوایی نگاهی تازه به دنیای پیرامونش داشته و اندیشه‌های فردی و اجتماعی را در لابه‌لای شعرهایش جا داده است.
 
شاعر در پانویس درخصوص برخی کلمات و اصطلاحات کردی توضیح داده تا ابهامی برای خواننده باقی نماند. خالصی در صفحه پایانی کتاب (راهنمای تشریحی رسم الخط کردی به زبان ساده) آورده تا مخاطبان مشتاق با زبان و رسم الخط کردی؛ آشنایی مقدور و کوتاهی پیدا کنند و بهتر و عمیق‌تر شعرهای این مجموعه را درک کنند و بفمهند.
 
این کتاب که توسط نشر زانا به مدیریت ظاهر سارایی شاعر و محقق و پژوهشگر ایلامی در کیفیتی مناسب منتشر شده، می‌بایست با نگاهی عمیق تر و جدی‌تر مطالعه کرد و منتظر بود تا منتقدان شعر‌ هایکو، نظرات، دیدگاه‌ها و برداشت‌های خود را از این کتاب اعلام و منتشر کنند.
 
چند شعر از این کتاب:
 
قه‌تار شه‌نگ دارشاننه
داره‌یل به‌رو
پاییز

(قطار فشنگ بر زمین ریخته اند
درختان بلوط
پاییز)
 
چو که‌مووته‌ر نامه‌وه‌ر
مانگ گرته ده‌نووک و برد
له‌که‌ی ئه‌وری

(همانند کبوتر نامه بر
ماه را به نوک گرفت و برد
لکه‌ای ابر)
 
خش که‌ی
ده ساگه‌ی خوه‌ی
ئاهوو

(رم می‌کند
از سایه خودش
آهو)
 
وای وه‌هار
شانگ که‌یک گیس سه‌وزی
کیشت گه‌‌نم

(باد بهاری
شانه می‌زند گیسوان سبزش را
گندمزار)
 
 
یادآوری می‌شود، «ایرج خالصی» متولد ۱۳۲۶ در شهر ایلام و از شاعران پیشکسوت در این استان است. او شاعری توانا و ادیبی سخنور است و سال‌هاست که شعر و فرهنگ و ادب ایلام را با زبان و قلم رسا و شیرین خود مزین کرده است. خالصی به زبان فارسی و کردی ایلامی شعر می‌سراید و بیشتر اشعارش در قالب مثنوی و مضمون اشعارش عشق و عرفان وصف طبیعت و مسائل اجتماعی و... است. دکتر خالصی اکنون در تهران به شغل وکالت می‌پردازد. شعر خالصی روان، ساده و دارای آهنگ و موسیقی خاص است.
 
نخستین مجموعه‌ی شاعر با عنوان «در آستانه‌ی باور» که حاوی شعرهای سنتی‏، نیمایی و سپید بود در سال ۱۳۵۶ به علت داشتن محتوای اجتماعی ضد رژیم حاکم وقت در برخی از اشعار آن مجموعه، ممنوع‌الانتشار اعلام شد. اشعار کردی وی به زبان کردی ایلامی از سال ۱۳۷۰ در ماهنامه‌ی (ئاوینه)، هفته‌نامه پیک ‏ایلام و سپس در مطبوعات کشوری با استقبال مخاطبان مواجه شده است.
 
ایرج خالصی، وکیل پایه یک دادگستری، دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی و دارای مدرک فوق تخصص در حقوق تطبیقی بین‌المللی است.
 
تعدادی از آثار این شاعر ایلامی به شرح زیر است:‏
‏گولی و تووپ قلقلی و بادباده‌ک/ مجموعه شعر کودک/نشر زانا1399
بازوان برهنه باران/نشر ثالث/1385
ترانه‌های کوتاه زمینی/ نشر ثالث/1385
ذهن آبی نیلوفر/ نشر ثالث/1385
یاس زرد نگاه/ نشر ثالث/1385
گفتگو و وه‌رد شای کو‌ه‌یل شه‌له‌م/نشر زانا /1391
هه‌وای به‌رز کوه‌سان/زانا 1389
خاتون شعر‌ه‌یل عاشقانه‌ی من و عشق ئه‌به‌دی/زانا 1390