به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين همايش دو روزه از سوي دانشگاه آزاد اسلامي واحد رودهن در روزهاي 30 آبان و اول آذرماه در مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامي برپا شد. پنجمين نشست اين همايش با ارايه گزارشي از روند نشست‌هاي چهارگانه نخستين روز در بررسي ابعاد گوناگون شخصيت، احوال و آثار مولانا آغاز شد.

مقالات ارايه شده در اين بخش از برنامه با داوري هياتي متشكل از دكتر محمدعلي اسلامي ندوشن، استاد دانشگاه تهران و مولف حوزه انديشه و ادبيات، پروفسور شريف حسين قاسمي، محقق و مدرس دانشگاه دهلي در هندوستان، ايرج شهبازي، مدرس دانشگاه تهران و از اعضاي موسسه لغتنامه دهخدا و كاووس حسن‌لي، مولف حوزه ادبيات و مدرس دانشگاه شيراز به عنوان دبير نشست، بررسي شدند.

در ابتدا، استاد «چندر شكر» از مدرسان و مولوي‌پژوهان هندوستان درباره كتاب‌ها و شروحي كه از مثنوي معنوي در هندوستان ـ به ويژه در كتابخانه خدابخش اين كشور وجود دارد ـ پرداخت و گفت: مثنوي معنوي در شمار آثار ارزشمند و مرجعي است كه افراد آشنا به مضامين آن احترام و تقدس خاصي برايش قايلند.

وي پس از تشريح اوضاع سياسي و اجتماعي هندوستان در زمان ترويج انديشه‌هاي مولانا به اين سرزمين و تأثيري كه در تأليفات عرفاني و سروده‌هاي مردمان هند برجاي گذاشت، عنوان كرد: مثنوي معنوي موفق به يافتن جايگاه ويژه‌اي در دروس تصوف هند شد و در ميان معتقدان به انديشه «وحدت‌الوجود» اعتبار خاصي به دست آورد؛ به‌گونه‌اي كه در شمار دروس مذهبي درآمد و از قرن شانزدهم تدريس شد. بيشترين گرايش شارحان هند از مثنوي معنوي در حوزه وحدت، انسان‌دوستي و تصوف است و نگارش شروح بر اين اثر همچنان در هندوستان ادامه دارد.

در ادامه دكتر شيرين بياني، مدرس و مولف حوزه ادب و انديشه، با موضوع «عشق از ديدگاه مولانا» به ارايه مقاله پرداخت و با تكيه بر ديدگاه‌هاي مولانا در آثار گوناگون عنوان داشت: وي معتقد بود تمامي ذرات زنده‌اند و ادراك دارند. بر اين اساس زماني شادماني به انسان دست مي‌دهد كه با كل عالم درآميزد و بسازد. نظرات عرفاني ـ فلسفي مولانا بر اصل وحدت وجود استوارند و اركاني نظير عشق، جمع و تفريق، تضاد و انسان كامل در آن جاي دارند.

وي مهمترين كار مولانا را تبيين عرفان و كائنات‌شناسي توصيف كرد و گفت: مولانا عشق را خميرمايه همه پيشرفت‌ها مي‌دانست و از اين طريق در پي ايجار طرحي نو بود. از ديدگاه او عشق، عاشق و معشوق، هرسه يكي‌اند. او عشق را نيروي محرك كائنات مي‌داند و فناناپذيري را در آن مي‌جويد. عشقي كه او مدنظر دارد، آمدني و نه آموختني است. مولانا؛ زشتي، تاريكي و جهل را از موانع عشق معرفي مي‌كند و عنصر عشق را دواي تمامي دردها و عاشق را مبرا از هرگونه آلودگي و بيماري مي‌شناسد.

استاد اصغر دادبه، سومين سخنران اين بخش، با موضوع «نگاه دگرگونه مولانا به مساله جبر و اختيار» طرح مساله خود را با بيان اين كه همواره نگران «مسووليت خود» يا «محدودشدن قدرت خداونديم» عنوان داشت: اگر در بررسي جبر و اختيار با مباني عقلي پيش برويم، به جبر مي‌رسيم. اين مساله‌اي است كه همواره متكلمان و فلاسفه درصدد يافتن راه ميانه‌اي براي آنند تا محدوده مسووليت و قلمروي قدرت خداوند در انجام افعال مشخص شود.

وي مباحث فلسفي اين حوزه را جدلي‌الطرفين خواند و گفت: اثبات حق هر دو طرف نيز در اين جدل‌ها امكان‌پذير است. اين موضوع خوب و از نشانه‌هاي تحول فكر و حركت بشري است. ما تا هستيم در راهيم، سخن مي‌گوييم و تمام آنچه بر زبان مي‌آوريم، به طور نسبي درست و به همان شكل ناقص است، اما اشتباه نيست. اصالت در اين پرسش‌هاست، اينها مهم‌اند و حركت بشر را شكل مي‌دهند، اين خصلت قصه فلسفي است كه تا حشر بشر پيش مي‌رود و اگر اين‌گونه نباشد، توقف بشر را مي‌رساند.

دادبه با استناد به ديدگاه‌ها «ابن‌عربي» تصريح كرد: جبر، اقتضاي ذاتي انسان است و او را به همان جايي مي‌برد كه بايد ببرد. اگر بخواهيم در اين راستا هرگونه قدرتي را براي انسان تعبير كنيم، سخن بي‌بنيادي است چراكه از نظر منطق، مسووليت به عبد تعلق دارد نه به رب. اگر با نگاهي كثرت‌گرايانه به هستي بنگريم، غير ممكن است به جبر نرسيم. مولانا با نگاه وحدت‌گرا معتقد است وقتي «دو تا» مطرح نباشد، مشكلي ايجاد نمي‌شود. عشق ملازم وحدت است و هيچ چيز در عالم نيست مگر آن كه به درد بشر بخورد. صور گوناگون جبر نيز همين‌گونه‌اند، بايد آنها را بشناسيم و در جايگاه مناسبشان به كار گيريم. 

همچنين پروفسور شريف قاسمي(از كشور هندوستان) و عضو هيات داوران اين نشست، در معرفي دكتر يونس جعفري گفت: وي از استادان و مدرسان زبان و ادبيات فارسي هندوستان است كه سابقه بيش از 40 سال فعاليت در دانشكده ادبيات دهلي دارد. او تحصيلات تكميلي دوره دكتراي خود را در دانشگاه تهران سپري كرد و تأليفات متعددي در اين زمينه دارد.

سپس دكتر يونس جعفري به زبان انگليسي به ارايه مقاله‌ خود با نام «عشق در آثار مولانا» پرداخت و در هر بخش با خواندن اشعاري مرتبط از اين اثر جاودانه مولانا، به تشريح مطالبش ‌پرداخت. 

دومين روز از همایش بین‌المللی بزرگداشت اندیشه‌های جهانی مولانا جلال‌الدین بلخی امروز(اول آذر ماه) با حضور جمعي از كارشناسان، استادان، صاحب‌نظران اين حوزه و گروهي از دانشجويان مقاطع مختلف تحصيلات تكميلي از رشته‌هاي مرتبط در مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامي برگزار شد.

گزارش تكميلي متعاقبا ارسال خواهد شد.