به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، احمد پوری و علی عبداللهی عصر دیروز، سه‌شنبه، در نشست نقد مجموعه شعر طنز «فقط محض جروبحث» از ویژگی‌های شعر طنز انگلیسی و امکان ترجمه آن به زبان فارسی سخن گفتند.

احمد پوری در ابتدای این نشست، درباره ترجمه شعر طنز چنین گفت: شعر خوب اگر با ترجمه موفق هم همراه باشد می‌تواند در زبان مقصد مخاطبان خود را به دست بیاورد. راجر مگاف، اشعار طنز مطرحی در سطح جهانی دارد و مخاطبان بسیاری می‌توانند با آثارش ارتباط برقرار کنند. وی اغلب آثارش را در قالب «طنز کلامی» بیان کرده و همین موضوع ترجمه آن‌ها را دشوار می‌کند. آرزوی ترجمه برخی از اشعار مگاف به دلم مانده ولی مشکل این‌جاست که اغلب اشعارش، به دلیل مشکل در انتقال طنز زبانی، قابل ترجمه نیستند.

مترجم مجموعه شعر «هوا را از من بگیر، خنده ات را نه» با بیان این‌که بازی‌های زبانی باید به حلاوت شعر کمک کنند و در جهت ایجاد معنا باشند گفت: در آثار مگاف، خیلی کم دیدم که وی بازی‌های زبانی بی‌دلیل انجام دهد. هرچند گاهی احساس می‌شود که به طور مصنوعی با کلمات بازی کرده و کلام طنز آفریده اما در مجموع او را شاعری تحسین‌برانگیز می‌دانم که متاسفانه این شانس را ندارد که در زبان‌های دیگر به خوبی شناخته شود.

این مترجم با سابقه کشورمان که خودش نیز اشعاری از مگاف را به فارسی ترجمه کرده است، درباره پیشینه مگاف و شکل‌گیری آثارش چنین گفت: شعر طنز با آثار «مگاف» و «اسپایک میلیگان» ‌وارد ادبیات انگلیسی شد. مگاف یکی از شاعران پس از جنگ جهانی دوم و یکی از اعضای جبش اعتراضی بود. برخی از این اعتراض‌ها در قالب طنز بیان شدند که نمونه آن را در آثار مگاف می‌توان دید. به نظرم سیلوراستاین هم از این دو شاعر الهام گرفته و به شهرت رسیده است. به هر حال مگاف یکی از محبوب‌ترین شاعران انگلیسی است و بسیاری از مردم انگلیسی‌زبان اشعار طنز مگاف را از حفظ می‌خوانند.

عبداللهی، مترجم آثار آلمانی، آشنایی خود را با مگاف محدود به کتاب «فقط محض جروبحث» دانست و اظهار کرد: در حوزه طنز مسایل زیادی هستند که ما را می‌خندانند اما مساله اصلی اینجاست که هر فرهنگی در طنز، نگاه و پیشینه‌ای متفاوت دارد و آن‌چه مخاطب فارسی زبان را به شدت می‌خنداند ممکن است برای انگلیسی‌ها جالب نباشد. در شعر طنز، شاعر با تداعی معانی و برداشت مفهومی بازی می‌کند و می‌کوشد موضوعی عادی را به کلام طنز تبدیل کند اما در بسیاری از مواقع ترجمه شعر یا نثر طنز ممکن است طنز محسوب نشود.

پوری در پاسخ به این سوال که «آیا در ترجمه می‌توان برخی عبارات را کاملا ایرانی کرد؟» گفت: اگر در بخشی از متن بشود به مقتضای جمله اصطلاحی بومی را به کار برد که مفهوم و حس نویسنده را به خوبی منتقل کند استفاده از این عبارات اشکالی ندارد ولی این بومی‌سازی نباید بیش از حد پیش برود و حواس مخاطبی که متن ترجمه شده را می‌خواند پرت کند. در واقع ترجمه لفظ به لفظ و بیش از حد بومی شده مخاطب را از فضایی که نویسنده روایت کرده دور می‌کند. من معتقدم بومی‌سازی در این کتاب خوب صورت گرفته و به انتقال بهتر طنزها کمک کرده است.

عبداللهی نیز نظرات خود را درباره بومی‌سازی عبارات و اصطلاح‌ها در ترجمه چنین بیان کرد: معتقدم مترجمان مجموعه «فقط محض جروبحث» می‌توانستند بیشتر از چنین امکانی بهره ببرند. مترجم شعر طنز، باید موقعیت کلی طنزآمیز را منتقل کند و این انتقال، گاه با استفاده از طعنه و برخورد خاص با زبان ممکن می‌شود. در شعر مگاف حالت رمانتیک و متافیزیک شعر و ادبیات سنتی انگلیس دیده نمی‌شود و وی از مسایل ملموس، امروزی و متنوع بهره برده است که می‌تواند برای شاعران ما آموزنده باشد.

شاعر مجموعه شعر طنز «بادها شناسنامه مرا بردند» به مقایسه طنز در ادبیات آلمان و انگلیس پرداخت و چنین گفت: یکی از شاعران طنزپرداز آلمانی «کورت توخولسکی» است که در ایران کتاب «خرده فرمایش‌های جناب پتر پانتر» و «بعضی‌ها هیچوقت نمی‌فهمن!» از وی به فارسی ترجمه شده است. البته طنزهای توخولسکی به مراتب تلخ‌تر از آثار مگاف است و بجز وی چندین شاعر غیر مطرح دیگر هم در این حوزه فعالیت دارند.

رعایت تقطیع مصرع‌های شعر در هنگام ترجمه آن موضوع دیگر بحث شده در این نشست بود. پوری با بیان این‌که در ترجمه شعر، کمترین وفاداری باید متوجه تقطیع شعر باشد گفت: در ترجمه نمی‌توان مبنا را بر ساختار زبان مبدا گذاشت زیرا خواننده اثر قرار است مخاطبی در زبان مقصد باشد. باید دید در زبان مقصد چه می‌شود کرد تا استفاده بهتری از امکانات زبانی داشت و شعر را بهتر منتقل کرد. 

این مجموعه دربرگیرنده 76 قطعه شعر کوتاه و بلند از این شاعر بریتانیایی است. شاعر اغلب مسایل اجتماعی و زندگی روزمره انسان‌ها را در این شعرها دستمایه سرایش قرار داده و گاهی به مسایل عاطفی اما باز هم با رگه‌هایی از طنز پرداخته است و طنز او به نوعی طنز تلخ است.

مگاف متولد 9 نوامبر 1937 است. او سرودن شعر را از دوران تحصیل در دانشگاه آغاز کرده است، اما پس از پیوستن به آدریان هنری و برایان پتن و انتشار دو مجموعه شعر مشترک با آنان، به شهرت بسیاری دست می‌یابد. مگاف از مشهورترین شاعران طنزپرداز ادبیات انگلیسی‌زبان است. وی جایزه ادبی کالماندلی (1983) و دکترای افتخاری دانشگاه «رائه همپتون» و «لیورپول» را به خود اختصاص داده است.