به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مصر تا کنون دو بار میزبان گردهمایی اعضای جنبش عدم تعهد بوده است. دومین دوره این اجلاس در تاریخ 5 تا 10 اکتبر 1964 در قاهره و دوره پانزدهم آن در تاریخ 11 تا 16 جولای 2009 در شرم الشیخ، ریاست این جنبش را برای دو دوره به دولت مصر سپرد. امسال و در اجلاس شانزدهم، ریاست جنبش عدم تعهد از مصر به ایران منتقل خواهد شد.

این اتفاق فرصت مناسبی برای نگاهی دوباره به مصر و این‌بار از دریچه کتاب و محورهای وابسته به آن است. ما این محورها را در کتابخانه‌ها، نویسندگان، نمایشگاه‌های کتاب و جوایز ادبی خلاصه می‌کنیم:

. کتابخانه‌ها
نزدیک به 30 کتابخانه عمومی و تخصصی مهم در مصر وجود دارد. این کتابخانه‌ها شامل کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های وابسته به مراکز مختلف فرهنگی و دانشگاه‌ها می‌شوند. در زیر به نمونه‌هایی از این کتابخانه‌ها اشاره می‌کنیم:

کتابخانه «دیر سانت کاترین»
این کتابخانه، کتابخانه‌ای باستانی و ارزشمند در منطقه «سیناء» در شرق مصر است که تاریخ آن به قرن ششم میلادی بازمی‌گردد. این کتابخانه مجموعه منحصر به فردی از اسناد و نسخه‌های تاریخی و دینی را در خود جای داده است.

کتابخانه و مرکز اسناد ملی
این کتابخانه در واقع مرکزی برای حفظ آثار خطی و اسناد ملی مصر است که شعبه‌های مختلفی را از جمله «کتابخانه ملی مصر»، «مرکز اسناد» و «آرشیو ملی مصر» در برمی‌گیرد. این کتابخانه نزدیک به 57 هزار نسخه خطی و سند رسمی را در خود جای داده و بزرگترین کتابخانه مصر است که پس از آن کتابخانه‌های الازهر و اسکندریه قرار می‌گیرند. 

کتابخانه عمومی مصر
این کتابخانه یکی از بزرگترین و بهترین کتابخانه‌های عمومی مصر است و نتیجه اجرای یکی از برجسته‌ترين طرح‌های فرهنگی در مصر با همکاری آلمان محسوب می‌شود. این کتابخانه جدید در مارس 1995 افتتاح شد و از آن تاریخ تا کنون خدمات کتابخانه‌ای گسترده‌ای را در اختیار قشر وسیعی از مردم مصر قرار داده است.

کتابخانه الازهر
این کتابخانه در سال 1897 میلادی با راهنمایی «شیخ محمد عبده» تأسیس شد. هسته مرکزی آن از مجموعه کتاب‌های موجود در رواق‌های الأزهر و کتابخانه‌های برخی مساجد دیگر شکل گرفت. از هفت هزار و 703 کتاب اولیه این کتابخانه 6 هزار و 617 کتاب اهدایی و 1086 کتاب خریداری شده بود. در حال حاضر این کتابخانه نزدیک به 100 هزار کتاب و نسخه‌های قدیمی را در حوزه‌های مختلف دینی و زبان و ادبیات در خود جای داده است.

کتابخانه اسکندریه
این کتابخانه که با عناوین کتابخانه پادشاهی اسکندریه و کتابخانه بزرگ هم شناخته می‌شد به دستور بطلمیوس اول ساخته شد. برخی بنای آن را به 2300 سال قبل و به اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند و برخی دیگر تاریخ آن را اوایل قرن سوم قبل از میلاد و دوران بطلمیوس دوم می‌دانند. کتابخانه جدید اسکندریه که نسخه به روز شده همان کتابخانه باستانی است با حضور برخی روسای جمهور، پادشاهان و هیات‌های بین‌المللی افتتاح شد تا «مناره فرهنگی مصر و دریچه مصر به سوی جهان و دریچه جهان به سوی مصر» باشد. وجود بیش از 6 ملیون کتاب، 6 کتابخانه تخصصی، سه هفت مرکز پژوهشی، دو نمایشگاه دایمی، 6 نمایشگاه هنری متنوع و يك مرکز کنفرانس، از ویژگی‌های کتابخانه اسکندریه جدید است.

. نویسندگان و اندیشمندان
مصر خاستگاه نویسندگان و اندیشمندان بزرگی است که هریک تأثیر آشکاری در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی گذاشته‌اند. نام برخی آن‌ها را همچون «قاسم امین» در زمره روشنفکران قرن نوزدهم مصر می‌بینیم و از برخی دیگر همچون «علاء الأسوانی» رمان‌هایی را می‌خوانیم که ما را به درون جامعه معاصر مصر می‌برند. از میان نویسندگان بزرگ معاصر مصر می‌توان از چهره‌های زیر نام برد: طه حسين، نجيب محفوظ، رفاعه الطهطاوى، قاسم امين، مصطفى المنفلوطى ،اسامه انور عكاشه، بهاء طاهر، جمال الغيطانى، عمرو الشوبكى، محمد حسنين هيكل، نصر حامد ابو زيد، فاطمه ناعوت، نوال السعداوى، فؤاد زكريا، يوسف ادريس، علاء الأسواني، ناصر عراق و عبدالوهاب المسیري.

. نمایشگاه‌های کتاب
دو نمایشگاه کتاب بین‌المللی مهم در مصر به طور سالیانه برگزار می‌شود که عبارتند:

نمایشگاه بین‌المللی کتاب قاهره
این نمایشگاه یکی‌ از بزرگترین نمایشگاه‌های کتاب در خاورمیانه است که برای نخستین بار در سال 1969 آغاز به کار کرد. این نمایشگاه به طور معمول در اواخر ژانویه هر سال در مرکز نمایشگاه‌ها در قاهره برگزار می‌شود و 12 روز به طول می‌انجامد که این مدت بعضاً با توجه به استقبال مردمی تا 15 روز تمدید می‌شود. نمایشگاه قاهره مهم‌ترین نمایشگاه کتاب در جهان عرب محسوب می‌شود که تعطیلی آن در سال 2011 خسارت‌های زیادی را به ناشران عرب وارد کرد. چهل و چهارمین دوره این نمایشگاه از تاریخ 23 ژانویه تا 4 فوریه 2013 (4 تا 16 بهمن) برگزار خواهد شد.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب اسکندریه
این نمایشگاه را کتابخانه اسکندریه برگزار می‌کند و هرسال ناشرانی از مصر، کشورهای عربی و اروپا در آن شرکت می‌کنند. نمایشگاه اسکندریه دومین نمایشگاه مهم بین‌المللی کتاب در مصر بعد از نمایشگاه قاهره است. از زمان وقوع انقلاب در مصر روند فعالیت سالانه این نمایشگاه متوقف شده و قرار است این نمایشگاه دوباره با همکاری اتحادیه ناشران مصر برگزار شود. نهمین دوره این نمایشگاه از 20 مارس تا 3 آوریل 2013 برگزار خواهد شد.

. جوایز ادبی
جوایز مختلفی که در مصر به نویسندگان اهدا می‌شود بیشتر در حوزه ادبیات است. علاوه بر اعلام 10 کتاب برتر نمایشگاه بین‌المللی قاهره، می‌توان از جوایز زیر به عنوان مهم‌ترین جوایز ادبی مصر نام برد:

جایزه تقدیری دولت در حوزه ادبیات
این جایزه در سال 1958 راه‌ اندازی شد و در نخستین گام به «طه حسین» اعطا شد. دولت مصر تا سال 2009 با اعطای این جایزه از ادبای برجسته این کشور قدردانی کرد.

جایزه نجیب محفوظ
جایزه نجیب محفوظ جایزه‌ای ادبی است که در 11 دسامبر هرسال و همزمان با سالروز تولد «نجیب محفوظ» به نویسنده یکی از برترین رمان‌های جدید اعطا می‌شود. ارزش مادی این جایزه هزار دلار آمریکاست و علاوه بر آن، رمان برگزیده به انگلیسی ترجمه و منتشر می‌شود.

جایزه موسسه ساویرس برای ادبیات مصر
این جایزه به طور سالیانه از سوی «موسسه توسعه اجتماعی ساویرس» در حوزه ادبیات مصر و در شاخه‌های رمان، مجموعه داستان، داستان کوتاه و سناریو اعطا می‌شود. دسامبر 2005 نخستین گام اعطای این جایزه بود. فعال‌سازی حرکت ادبی در مصر، تشویق نویسندگان جوان به ابتکار ادبی و بهبود فرصت ظهور استعدادهای جدید در هر یک از شاخه‌های مذکور، هدف راه‌اندازی این جایزه عنوان شده است.

جایزه «ادبیات کودکان» مصر
جایزه ادبیات کودکان مصر یکی از مهم‌ترین جوایزی است که به آثار ابتکاری در زمینه کتاب کودک، نقاشی و نرم‌افزارهای کودکانه اعطا می‌شود. این جایزه، هم به حرفه‌ای‌ها و هم به تازه‌کارها اهدا می‌شود. نام این جایزه در ابتدا «جایزه سوزان مبارک» بود که بعد از انقلاب ژانویه 2011، به نام جدید تغییر یافت.