به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، هدف اين اثر، شناسايي خوردني‌ها و نوشيدني‌ها از منظر قرآن و روايات است و اين كه استفاده از آنها چه پيامدهايي در پي خواهد داشت. براي يافتن اين موضوعات، از آيات پرنور قرآن كريم، روايات گرانقدر ائمه معصومين(ع) و سپس كتبي مانند كتاب‌هاي فقهي، پزشكي، اخلاقي كه بزرگان در اين زمينه به رشته تحرير درآورده‌اند استفاده شده است.
خداي بزرگ را سپاسگزاريم كه به ما نعمت حيات و عقل بخشيد و الطاف بي‌كرانش را براي هدايت ما فرو فرستاد، از آنجايي كه انسان ملزم و مكلف به اجراي اوامر الهي است ،بايد مجموعه‌اي از بايدها و نبايدها را رعايت كند و استفاده از طعام حلال و حرام هم يكي از اين بايدها و نبايدها است كه اگر مورد بي‌توجهي قرار بگيرد، پيامدها و خسارات جبران‌ناپذيري به همراه دارد. لذا بخشي از آيات قرآن كريم و بخش قابل توجهي از روايات، اختصاص به آن پيدا كرده است.
موضوع حلال و حرام، در بين ملت‌هاي مختلف از قديم‌الايام وجود داشته است، هرچند آنها در نوع، ميزان و علت محرمات با هم اختلاف نظر داشته‌اند و اكثر موارد حرام را به معتقدات، افسانه‌ها و خرافات انسان‌هاي ابتدايي ارتباط مي‌دادند. اديان بزرگ آسماني دستورات و نصايح ارزنده‌اي درباره حلال و حرام با خود به ارمغان آورد و انسان را از مرحله پست خرافات و افسانه‌پرستي به مرتبه والاي انسان دانا و شرافتمند ارتقا داد. اديان آسماني با توجه به اوضاع و احوال و پيشرفت جامعه انساني و بر اساس سير تكاملي جامعه‌ها، بعضي از حلال و حرام‌ها را تغيير داد.
موضوع حلال و حرام هم جزء مسائلي بود كه اهل جاهليت درباره آن در گمراهي و سرگشتگي عجيبي گرفتار بودند، به طوري كه آنان اشياء حرام و ناپاك را حلال مي‌كردند و چيزهاي پاكيزه و حلال را حرام مي‌دانستند. از طرف ديگر، مشركين و اهل كتاب نيز همين باورها را داشته و تبليغ مي‌كردند.
ملت عرب در دوران جاهليت، در بي‌بندوباري و ناديده گرفتن اصول و قوانين مربوط به حلال و حرام، ضرب‌المثل عموم بوده، نوشيدن شراب و رباخواري و ... را حلال مي‌دانستند.
از همه بدتر، فرزندكُشي در نظر برخي از آنان پسنديده جلوه مي‌كرد. جالب اين كه مشركين در حالي فرزندان خود را زنده به‌گور مي‌كردند و آن را حلال مي‌دانستند كه اكثر نعمت‌هاي پاكيزه زراعي و حيواني را بر خود حرام كرده بودند. شگفت‌تر اين كه، اين كار را جزيي از احكام دين به حساب مي‌آوردند و آن را به خدا نسبت مي‌دادند.
در اسلام براي اصلاح، اصول و قواعد روشني پايه‌گذاري شد كه مسائل حلال و حرام بر اساس آنها استوار شد و ترازوي حق و عدالت را براي سنجش حلال و حرام برقرار كرد. از اين پس مسلمانان به درستي، حلال و حرام را با توجه به آيات و دستورات رسيده به مرحله اجرا مي‌گذاشتند.
معناي لغوي حلال
در فرهنگ‌هاي واژگاني، معاني و تعابير گوناگوني براي واژه حلال استفاده شده است. راغب اصفهاني چنين مي‌نويسد: اصل آن از حلّ به معناي بازكردن و گشودن گره است و جوهري هم دراين نظر موافق با راغب است.
قرشي در «قاموس قرآن» چنين آورده است: «حلّ به كسره حاء، به معني حلال، استعاره از بازكردن و گشايش چيزي است. حلال آن چيزي است كه از ممنوعيت باز شده است».
معناي اصطلاحي حلال
حلال بنا به فرموده نبي اكرم(ص) آن چيز است كه خداوند در قرآن حلال كرده است (الحلال ما احل‌الله في كتابه) و چيزي كه ممنوعيتي در آن نبوده و مانع انحطاط و خرابي‌ها باشد و بالاخره اين كه حلال مخالف حرام است.
حلال را از اين جهت حلال گفته‌اند كه كلمه (حل) در اصل به معناي بازكردن گره است، هم‌چنان كه در مقابل آن كلمه (عقد) به معناي گره زدن است و گره بازكردن نوعي آزادي است و حلال بودن چيزي براي انسان نيز نوعي آزادي است. حلال آن است كه محظوريتي در آن نيست و انجام دادنش با اجازه خداست.
كاربرد حلال در قرآن
در آيات كريمه قرآن، 48 بار مشتقات مختلفي از واژه «حل» آمده است.
نويسندگان كتاب‌هاي وجوه و نظائر، هفت وجه براي حلال ذكر كرده‌اند كه عبارت است از: وجوب، گشايش، فرود آمدن(نزول كردن)، خروج، اجازه داشتن، آزاد كردن و مال حلال.
معناي لغوي حرام
فيروزآبادي در كتاب «القاموس‌المحيط» مي‌نويسد: «حرم به كسره (الحرم) به معني حرام است و جمع آن حرم مي‌باشد حرم عليه: آنچه كه حلال نيست». و قد حرم عليه الشيء: در لغت به معني حرام است.
ابن‌فارس مي‌نويسد: «حرم ريشه واحدي دارد و آن منع تشديد است. پس حرام ضد حلال است». همچنين در اقرب الموارد آمده است: «اصل تحريم منع است و تحريم ضد تحليل است».
و راغب نيز در كتاب با ارزش «مفردات» گفته است: «حرام به معني ممنوع و ضد حلال است و چيزي كه از آن منع شده باشد و ممنوع بودن از چيزي يا: الف: به تكليف و قدرت الهي است؛ ب: براي منع قهري و جبري كه از نتيچه چيزي حاصل مي‌شود؛ ج: يا از جهت منع عقلي يا شرعي است؛ د: يا از ناحيه كسي است كه فرمانش پذيرفته مي‌شود.
معناي اصطلاحي حرام
بر طبق گفتار ارزشمند حضرت محمد(ص) حرام آن چيزي است كه خداوند حرام كرده است (والحرام ما حرم‌الله في كتابه) و حرام را غير لذيذ مي‌دانند، زيرا شرع از آن نهي مي‌كند.
حرام به معناي ممنوع است، وقتي مي‌گويند فلان كار حرام است، معنايش اين است كه ارتكاب آن ممنوع است. و مالي كه از طريق نامشروع به دست آيد حرام، و استفاده كردن از آن موجب عذاب در روز قيامت است.
حرام، امري است كه خداوند به طور حتم از آن نهي كرده باشد، به نحوي كه اگر كسي خلاف آن عمل كند در قيامت مورد خشم و عقاب او قرار مي‌گيرد و گاهي در دنيا نيز به مجازات شرعي دچار مي‌شود. از اين‌رو مي‌توان گفت حرام، چيزي كه ممنوعيتي در آن وجود داشته و مخالف با امر حلال باشد.
كاربرد حرام در قرآن
حرم در آيات مبارك قرآن، 83 بار با صور گوناگون و اشاره به موضوعات و حوادث مختلفي به كار رفته است كه دراينجا به سه وجه آن اشاره مي‌شود: منع كردن، حرام كردن، مكان و محل تحريم.
پژوهش حاضر به شيوه روش تحقيق كتابخانه‌اي، تهيه و تدوين شده است، به اين معني كه با مطالعه كتاب‌هاي مختلف تفسيري، حديثي، پزشكي، فقهي و اخلاقي و ديگر منابع موجود درباره موضوعات مرتبط با اين پژوهش به جمع‌آوري مطالب و فيش‌برداري و سپس دسته‌بندي و تنظيم آنها اقدام شده است و حتي‌الامكان سعي شده تا از منابع دست اول و كهن استفاده شود.
اين تحقيق شامل سه فصل و سيزده بخش است. در فصل اول به بررسي معناي لغوي و اصطلاحي و كاربرد حلال و حرام، طيبات و خبائث پرداخته شده است و سپس ملاك‌هاي حليت و حرمت بيان مي‌شود. فصل دوم به خوردني‌ها و نوشيدني‌هاي حلال و حرام مي‌پردازد و در فصل سوم به بررسي عوامل و پيامدهاي اين خوراك‌ها پرداخته شده است.
با بررسي مطالب اين اثر، به اين مهم دست مي‌يابيم كه انسان بايد در غذايي كه استفاده مي‌كند، دقت لازم را داشته باشد و اگر خداوند چيزي را حرام كرده، حتما مصلحتي در كار بوده است و اگر از جانب خود آن را حلال بدانيم و استفاده كنيم، اين امر موجب پيامدهايي در دنيا و آخرت براي ما خواهد شد.
چاپ نخست كتاب « خوراكهاي حلال و حرام» در شمارگان 3000 نسخه، 278 صفحه و بهاي 38000 ريال راهي بازار نشر شد.
نظر شما