بررسي حالات قلبي انسان از منظر قرآن كريم در كتاب «رساله محبت به انضمام 9 كلام در باب معارف الهي» نوشته آيتالله استاد محمد شجاعي از سوي انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر شد.\
نويسنده اثر حاضر، ايمان حقيقي را مربوط به دلها دانسته و وصف و شأن آن را از آيات به اثبات رسانده و اين ويژگي را عبادت اصلي مومنان معرفي كرده است.
با استناد به آموزههاي اين كتاب، قرآن كريم در آيات زيادي با الحان و تعابير مختلف و توام با نكتهها و اشارتها، اهتمام خاصي روي «دلها» دارد و براي «دلها» و به تبع آنها براي عقلها، فكرها، چشمها و گوشها حساب ويژهاي قائل شده است كه متاسفانه مانند بسياري از حقايق و معارف قرآني مهجور ماندهاند.
آنچه قرآن در اين زمينه بيان ميكند و اسراري كه در اين آيات نهفته است، چيزي نيست كه بتوان در گفتهها و نوشتهها آورد، زيرا علاوه بر اين كه حقايق نوري و مقاصد عاليه قرآن كريم در اين حوزه مانند زمينههاي ديگر، از ما پوشيده است، آن مقدار هم كه فهميده ميشود، ممكن نيست همه آن به گفته و نوشته بيايد، براي اين كه اين قسمت به افرادي اختصاص دارد كه از مكاشفات و مشاهدات صحيح برخوردارند، يعني يافتني است و گفتني و شنيدني محسوب نميشود. قسمتي هم بسيار دقيق و عميق است و براي اكثر اشخاص قابل فهم و هضم نيست و قسمتي نيز كه ميشود گفت و فهميد، احتياج به شرح و بسط طولاني دارد.
بر اساس مطالب کتاب، قرآن كريم «دل» را «اصل» ميداند، همه چيز را در «دل» خلاصه ميكند و به آن برميگرداند. اگر در آيات قرآن تدبر لازم را به عمل بياوريم و در اشارتها و رموز دقت كنيم، سياق آيات را در نظر بگيريم و قبل از همه در فهم حقايق آيات از خداي متعال استمداد جوييم، به اين حقيقت پي ميبريم كه «اصل» در نظر قرآن (يعني «اصل» در عالم واقعيت) همان «دل» است و همه چيز در آن خلاصه ميشود و به آن بازميگردد.
آيتالله شجاعي در فصل اول كتاب درباره ايمان حقيقي نوشته است: «قرآن كريم، ايمان حقيقي را كه در اصل، ارتباط باطني با خداي متعال، عوالم غيب و حقايق پشت پرده است، مخصوص دل، وصف آن، و شان آن ميداند. مواردي از آيات قرآني در اين باب را در اينجا ميآوريم و براي بازگذاشتن مجال تدبر در آيات شريفه، از ترجمه آياتي كه ميآوريم صرفنظر نموده و فقط به ذكر جملهها و نكتههايي كه دال بر مقصود است اكتفا ميكنيم و به تعمق در تدبر هم توصيه مينماييم.
خداوند در آيه هفت سوره مباركه حجرات ميفرمايد؛ "... ولكن خدا مقام ايمان را محبوب شما گردانيد و در دلهايتان آن را نيكو بياراست و كفر و معصيت را زشت و منفور در نظرتان ساخت (تا سعادتمند شويد)". اين آيه از اين معنا خبر ميدهد كه خداي متعال ايمان را براي مومنين محبوب گردانيد و آن را در دلهاي آنان زيبا و جذاب قرار داد و كفر و فسق و معصيت را براي آنان منفور كرد. پيداست كه چنين ايماني همان ايمان حقيقي است، زيرا وقتي انسان ايمان را دوست داشت و ايمان در دل او چنان جذاب بود كه او را از كشيده شدن به سوي كفر و فسق و معصيت باز داشت، ايمان او ايمان به معني كلمه، يعني ايمان حقيقي خواهد بود.
بنابر اين، جمله "وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ" كه ميگويد خداي متعال ايمان را در دلهاي شما مومنين به صورت زيبا و جذاب قرار داد، به صراحت و به خوبي حكايت از اين ميكند كه ايمان حقيقي به "دل" مربوط است، و وصف آن و شان آن است و آيات ديگر همين سوره مثل آيه 14، به وضوح دلالت بر اين دارد كه ايمان حقيقي، وصف دل است و شان آن.»
به اعتقاد نويسنده اين اثر، قرآن علاوه بر اصل اين ايمان، مراقب بالا و مرتبه عالي آن را هم ويژه دل و شان آن ميداند. مثلاً در آيه 4 سوره فتح ميفرمايد؛ «اوست خدايي كه سكينت و وقار بر دلهاي مومنان آورد تا به يقين و ايمانشان بيفزايد و كاملتر از آن كه بودند، گرداند.» انزال سكينه در دل و بالا رفتن ايمان بر اثر آن، حكايت از اين دارد كه موطن همين ايمان بالا «دل» است و دل، متصف به آن به شمار ميرود.
آيتالله شجاعي در بخشي از كتاب و درباره مرتبه عالي ايمان نيز آورده است: «اختصاص مراتب بالا و مرتبه عالي ايمان حقيقي به دل هم به اين معناست كه مراتب بالا و مرتبه عالي ارتباط با خدا، عوالم غيب و حقایق پشت پرده هم مخصوص دل است. يعني دل است كه ميتواند با حضرت معبود، با عوالم غيب و با حقايق پشت پرده ارتباط كاملتر و نزديكتر داشته باشد و به قرب بالاتر و وصال و به آنچه در وصف نيايد، نائل گردد. همچنين، عوامل غيب و حقايق پشت پرده را از نزديك مشاهده و در آنها سير كند و ببيند و بشنود و بفهمد آنچه را كه جز اهل آن نديده و نشنيده و نفهميده است.»
نويسنده در بخش اول كتاب در شش فصل به تبيين جايگاه دل در ايمان پرداخته است كه از عناوين آن ميتوان «ايمان حقيقي، وصف دل و شأن آن است»، «عبادت اصلي، وصف دل و شأن آن است»، «علم و ادراك در اصل، وصف دل و شأن آن است»، «تحول دل و حالات و آثار و آداب»، «محبت» و «آثار محبت و آداب آن» را نام برد.
بخش دوم اين اثر، حاوي 9 كلام در باب معارف الهي است. از عناوين اين بخش ميتوان به معارف در مخاطره دو عامل، ضرورت تبيين صحيح معارف و بركات اين تبيين، تصوير ناصحيح معارف و تبعات آن، غيب روزه و ضيافت الهي، عبوديت، آيت خواب و آيتهاي موجود در آن، كتاب يا صحيفه عمل انسان، خواب دنيا، و غفلت از عالم عهد، و حذفها و تغييرهاي سوال برانگيز، اشاره كرد.
چاپ اول كتاب «رساله محبت به انضمام 9 كلام در باب معارف الهي» در شمارگان 2000 نسخه، 309 صفحه و بهاي 40000 ريال راهي بازار نشر شده است.
نظر شما