به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دكتر مهدي محبتي در ششمين نشست درس گفتارهاي درباره سعدي كه به «حكايات كوتاه سعدي» اختصاص داشت گفت: شايد تمام ذوق سعدي را در قصه‌هايش مي‌توان ديد كه از نظر ساختار بسيار مهم هستند و خلاقيت اين شاعر بزرگ فارسي زبان را نشان مي‌دهد.

وي كه عصر روز چهارشنبه 14 مردادماه در مركز فرهنگي شهر كتاب سخن مي‌گفت با اشاره به انديشه سعدی افزود: هر هنرمندي همه معنويت را در خلق آثارش ارايه مي‌دهد. خلاقيت، نشان دهنده ميزان انديشه و ذوق هنرمند است. به عنوان نمونه ساختار غزل حافظ نشان مي‌دهد كه حافظ تا كجا به هنر غزل گفتن آشنا است.

استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زنجان خاطرنشان كرد: از دل حكايات كوتاه سعدي مي‌توان سخن‌هاي بلندي را جست‌وجو كرد. عليرغم همه ادعاهايي كه مدرنيته دارد هنوز ما نتوانستيم نوع پرداخت داستان‌هاي مولانا، عطار، سعدي و عرفاي بزرگ را درك كنيم و به اعتقاد زنده ياد فروزانفر بايد 400 ، 500 سال بگذرد كه بتوان تفاوت داستان‌هاي مدرن را از متون كهن درك كرد.

وي به قصه‌هاي كوتاه سعدي اشاره كرد و گفت: سعدي در قصه‌هاي كوتاه بالاترين و برترين انديشه خود را بيان مي‌كند و مي‌دانيم مواردي باعث شده كه در وجود سعدي اين خلاقيت هنري به وجود آيد.

مجبتي در ادامه سخنانش افزود: نخستين زمينه‌ای كه باعث قصه‌گويي سعدي مي‌شود گلستان و بوستان است كه 90 درصد حكايات آن كوتاه است. سعدي به ندرت قصه بلند دارد. قصه كوتاه دو معناي معنوي و مفهومي دارد و قصه‌اي است كه تاثير واحد را در مخاطب به وجود مي‌آورد. در اين قصه‌هاي كوتاه شخصيت‌ها زياد نيستند و يك تاثير آني را در ذهن خواننده مي‌گذارد.

وي قصه‌هاي كوتاه را تمثيلي دانست و گفت: قصه‌هاي كوتاه يك تاثير و مفهوم واحد  را در ذهن خواننده ايجاد مي‌كند. قصه‌هاي كوتاه بايد بيشتر از يك يا دو صفحه نباشد و خواندنش بيشتر از 2 يا 3 ساعت زمان نبرد و هنگامي كه شروع به خواندن داستان كوتاه مي‌كنيم مانعي براي تمام شدن آن وجود نداشته باشد.

اين استاد دانشگاه يادآور شد: زمينه‌هايي كه باعث شكل‌گيري خلاقيت در شاعر و هنرمند مي‌شود زمينه‌هاي اجتماعي و رواني است. نخستين شكل‌گيري خلاقيت در سعدي اين است كه خداوند هنر را در ذات او قرار داده كه از همان آغاز كودكي قصه‌ها را در ذهن خود نگهداري كند تا بتواند از آن‌ها در آينده بهره ببرد. در آثار سعدي به وضوح مي‌توان دريافت كه چه مشكلاتي در كودكي برايش رخ داده است.

وي در ادامه سخنانش افزود: نخستين بستری كه باعث قصه‌گويي در سعدي شد تحصيلات ممتد وي در نظاميه بود. زمينه دوم قصه‌گويي ناب در آثار سعدي، بسترسازي فرهنگي است. سعدي از 20 تا 38 سالگي در نظاميه بغداد شب و روز درس خوانده است. نظاميه، ابعادي را براي سعدي مي‌گشايد و با 7، 8 شخصيت مهم اسلام آشنا مي‌شود. بغداد و نيشابور قلب فرهنگي جهان اسلام است و سعدي به بغداد مهاجرت مي‌كند و با عبدالرحمن جوزي ديدار مي‌كند.

اين استاد دانشگاه يادآور مي‌شود: شخصيت ديگري كه سعدي با وي آشنا مي‌شود شيخ شهاب‌الدين سهروردي صاحب كتاب «عوارف المعارف» است که اعتقاد دارد انسان باید به خود خوش‌بين نبوده و به ديگران بدبين نباشد. اين مساله نخستين مسئله‌ای است كه سعدي در خود مي‌پروراند.

وي به زمان نگارش بوستان و گلستان اشاره كرد و گفت:‌ تاليف دو كتاب بوستان و گلستان بيشتر از 15 ماه طول نكشيده و سعدي در يك سال و نيم گلستان و بوستان را به اتمام مي‌رساند. ولي به روشني نمايان است كه براي پروراندن اين قصه‌هاي كوتاه 40 سال تجربه فرهنگي اندوخته است.

محبتي تصريح كرد: مساله بعدي كه از مهترين پشتوانه‌هاي سعدي به شمار مي‌رود هدف سعدي است كه درس خوانده و واعظ خوبي به‌شمار مي‌رفته و سخن‌هاي نوين جهان اسلام را به مردم انتقال مي‌داده است. 

وي افزود: براي ايرانيان مسايل اخلاقي بسيار مهم است زيرا اين ذهنيت تاريخي ما است و چه پيش از زرتشت و چه بعد از آن و پس از ظهور اسلام مساله اخلاق،  [برای ایرانیان] بسیار مهم است. سعدي معتقد است كه در قلب سخن‌هايش دُرهايي نهفته است كه در هيچ مكاني يافت نمي‌شود.

وي به بستر فرهنگي ديگر در آثار سعدي اشاره كرد و گفت: بستر بعدي كه مانند دريا در اشعار سعدي خروشان است استفاده از قرآن مجید، حديث و حكايات است، سرچشمه‌اي كه اين قصه‌ها مالامال از آن‌هاست. بستر ديگر نیز ادبيات عرب است كه براي آشنايي با قصه‌هاي كوتاه سعدي بايد كتاب‌هاي ادبيات عرب مانند بلاغت، نحو و جنگ‌هاي منصور را خواند. گلستان ادامه مقامات عرب و مقامه نويسي عربي است.

اين استاد دانشگاه يادآور شد: ادبيات فارسي نيز در ذهن سعدي نقش بسته است و شاهنامه فردوسي يكي از بسترهاي آن به‌شمار مي‌رود. در آثار سعدي مي‌‌بينيم كه شاهنامه بر قصه‌هاي سعدي اثر گذاشته است. جاي نظامي و ليلي و مجنون نيز در آثار سعدي خالي نيست. شما مي‌توانيد مشتركات اشعار نظامي، مولانا و سعدي و زيبايي آن‌ها را دريابيد. اين مساله ادبيات تطبيقي را در آثار اين بزرگان به روشني نشان مي‌دهد.

وي افزود: سنايي؛ پدر عرفان شعر فارسي، منبع كار سعدي بوده است و در كل ادبيات ما كسي به‌ اين كوتاهي در قالب حكايت، مثنوي انسان و خدا را مطرح نكرده است. در فرهنگ عرفاني مي‌گويند كه هستي كاملا شعور دارد و سنايي اين مساله را در اشعارش به خواننده انتقال مي‌دهد. سعدي تجربه‌‌هايي را مطرح مي‌كند كه بسيار زيبا است ولي از همه فلسفي‌‌تر ناصر خسرو است كه در قالب قصه‌هاي كوتاه فلسفي سخن مي‌گويد.

استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زنجان به انوري اشاره كرد و گفت:‌ انوري نزديكترين شاعر به سعدي است ولي هوشياري سعدي را ندارد كه بتواند قلمش را به سمت عرفان ببرد. فرخي سيستاني و زهير فاريابي از حيث قصه‌پردازي پيشواي سعدي اند به ويژه از نظر سهل و ممتنع بودن زبان، كه در نهايت سادگي بسيار زيبا است. در ادبيات فارسي ما از زهير فاريابي سخن گفته نشده و اين شاعر بزرگ بسيار مهجور مانده است.

وي در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: زمينه اجتماعي و فرهنگي قصه‌هاي سعدي در فرهنگي شكل مي‌گيرد كه بشر از خواندن حكايات پندآموزش مست مي‌شود.