به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همزمان با دومین سالگرد درگذشت زنده‌یاد آیت‌­الله هاشمی رفسنجانی، مروری کوتاه داشتیم بر تغییرات و برنامه‌ریزی‌های صنعت نشر در دوره هشت ساله ریاست‌‌جمهوری و سردار سازندگی.
 
در گام نخست مرور آمار و ارقام تعداد عناوین کتاب‌ها پس از انقلاب اسلامی در دولت سازندگی نشان می‌دهد که تا پیش از دولت پنجم یعنی تا سال 1367حدود سه هزار و 701عنوان کتاب تولید شده بود اما در انتهای دولت ششم این آمار به 15 هزار و 414عنوان رسید.
 
همچنین این آمار نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های 1357 تا 1367 حدود 38 هزار و 726 عنوان کتاب منتشر می‌شود و در هشت سال ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در فاصله سال‌های‌ 1368 تا 1376 تعداد انتشار کتاب به 91هزار و 663عنوان رسید.
 
مرور این نمودار نشان می‌دهد که تولید عناوین کتاب در پایان دولت پنجم یعنی در سال 1372 به هشت هزار و 199 عنوان رسید و در دولت ششم این رشد طی چهار سال به ترتیب به 10 هزار و 594 عنوان، 11 هزار و 973 عنوان، 14 هزار و 549 عنوان و 15 هزار و 414 عنوان رسید که نشان‌دهنده حدود 88 درصد افزایش بوده است.


تفکیک موضوعی
یکی دیگر از نمودارهای حوزه کتاب در دولت‌های پنجم و ششم به تعداد عناوین کتاب‌ها اختصاص دارد؛ طبق این نمودار موضوع دین با 17 هزار و 149 عنوان کتاب نخستین رتبه را به خود اختصاص داده است که 19 درصد می‌شود و پس از آن ادبیات با 14هزار و 268 عنوان و کودک و نوجوان با 13 هزار و 999 عنوان رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند.
 
رتبه‌های چهارم، پنجم و ششم این نمودار به حوزه‌های علوم عملی با 11 هزار و 32 عنوان، علوم اجتماعی با 6 هزار و 422 عنوان و زبان با 6 هزار و 269 عنوان هستند، همچنین سه رتبه پایانی این جدول به کلیات با 2 هزار و 512 عنوان، کمک درسی با 2 هزار و 706 و فلسفه و روان‌شناسی با 3 هزار و 213 عنوان اختصاص دارد.
 
سه موضوع علوم طبیعی و ریاضیات با 5 هزار و 569 عنوان، تاریخ و جغرافیا با 4 هزار و 860 عنوان و هنر با سه هزار و 664 عنوان رتبه‌های میانی این نمودار را به خود اختصاص داده‌اند.


 
نگاهی به شمارگان کتاب‌ها
سومین بخش این گزارش به شمارگان کل کتاب­‌های پس از انقلاب اسلامی تا پایان دوران سازندگی اختصاص دارد. این نمودار دربردارنده این است که شمارگان کتاب‌ها در مدت هشت سال ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به 517 میلیون و 601 هزار و 200 نسخه رسیده است.

این آمار در حالی ارائه می‌شود که در دهه نخست پیروزی انقلاب اسلامی ایران شمارگان کتاب‌ها 204 میلیون و 11 هزار و 225 عنوان بود و می‌توان گفت که طبق آمار شمارگان کل کتاب‌ها پس از انقلاب اسلامی تا پایان دولت ششم حدود 154 درصد افزایش را تجربه کرده است.
 
این آمار نشان می‌دهد که در ابتدای دولت پنجم شمارگان کتاب‌ها رشد ناگهانی داشته است؛ به طوری که از 24 میلیون و 115 هزار و 275 نسخه در سال 1367 به 55 میلیون و 329 هزار و 499 نسخه در سال 1368 رسید.
 
اما در سال 1370 آمار شمارگان کتاب‌ها با افت چشم‌گیر روبه‌رو شد؛ به‌طوری که شمارگان کتاب‌ها به 36 میلیون و 339 هزار و 538 نسخه رسید و در سال 1371 این افت بیشتر شد و به 33 میلیون و 279 هزار و 392 نسخه رسید که در سال 1372 بار دیگر آمار شمارگان اوج گرفت و به 52 میلیون و 852 هزار و 269 نسخه رسید.
 


میانگین شمارگان
مروری بر میانگین شمارگان کتاب­ها در چهار دهه پیروزی انقلاب اسلامی همواره با فراز و فرودهای بسیار همراه بوده است، در دولت‌های پنجم و ششم نیز این روند ادامه داشته است و نگاهی به نمودار زیر نشان می‌دهد که میانگین شمارگان کتاب‌ها طی هشت سال حدود شش هزار و 200 نسخه بوده و این موضوع در حالی رخ داد که میانگین شمارگان کتاب‌ها در ده سال نخست پیروزی انقلاب اسلامی ایران 6 هزار و 886 نسخه بوده است.
 
نگاهی به آمار میانگین شمارگان کتاب‌ها در دولت پنجم حاکی از این است که در ابتدای این دولت یعنی سال 1368 میانگین شمارگان 7هزار و 350 نسخه بود که طی سه سال بعد به 6 هزار و 937 نسخه، 6 هزار و 703 نسخه و 6 هزار و 518 نسخه رسید.
 
با شروع دولت ششم در سال 1372 نیز این آمار تغییر چندانی نداشت و در این سال میانگین شمارگان کتاب‌ها 6 هزار و 482 نسخه بود که در سال 1376 به 5 هزار و 473 عنوان رسید.



 میانگین قیمت کل
میانگین قیمت کل کتاب­ها پس از انقلاب اسلامی تا پایان دوران سازندگی یکی دیگر از آماری است که به آن می‌پردازیم، قیمت کتاب در  ابتدای دولت پنجم یک هزار و 304 ریال بود که در پایان دولت ششم در سال 1376 این مبلغ به 9 هزار و 549 ریال رسید.
 
رشد 1829 درصدی میانگین قیمت کتاب در طول هشت سال ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از نکات قابل توجه در این زمینه است که البته این افزایش قیمت به دلیل شرایط اقتصادی آن دوره و تورم بالا در دوران پس از جنگ تحمیلی ایران و عراق بود.
 
در نگاهی کلی شاهد هستیم که میانگین قیمت کتاب در دولت‌های اول تا چهارم حدود 487 ریال و در دولت پنجم و ششم 4 هزار و 270 ریال بود که نشان‌دهنده افزایش قیمت‌ها در دوران سازندگی است.



قیمت کل کتاب‌ها
نگاهی به نمودار زیر دربردارنده اطلاعات جالبی از قیمت کل کتاب‌ها در فاصله سال‌های 1368 تا 1376 است، این آمار نشان می‌دهد که مجموع قیمت کل کتاب‌ها در دولت‌های پنجم و ششم یک میلیارد و 729 میلیون و 710 هزار و 237 ریال بوده است.
 
در این نمودار می‌بینیم که در سال 1368، قیمت کل کتاب‌ها 42 میلیارد و 245 میلیون و 753 هزار ریال بوده است که این روند در طول هفت سال بعد در سال 1376 به 518 میلیارد و 432 میلیون و 499 هزار ریال رسید که نشان‌دهنده روند افزایشی در این دوره بوده است که جهش‌های زیادی را نشان می‌دهد.
 
همچنین آمار دولت‌های اول تا چهارم در فاصله سال‌های 1357 تا 1367 نشان می‌دهد که مجموع قیمت کل کتاب‌ها 86 میلیارد و 380 میلیون و 852 هزار ریال بوده است که در دولت‌های پنجم و ششم این روند افزایش یافت که این افزایش در دوره‌های کنونی نیز ادامه دارد.



 صدور پروانه نشر 
نگاهی به نمودار صدور پروانه نشر در فاصله سال‌های 1368 تا 1376 نیز دربردارنده نکته‌های مختلفی است، این نمودار که براساس اطلاعات دریافت شده از ادارۀ کل توسعه کتاب و کتاب‌خوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه شده است. به دلیل این که فرایند قانونی صدور پروانه نشر با دوران سازندگی در سال 1369 شکل گرفت، در این سال 437 ناشر پروانه نشر دریافت کردند.
 
در فاصله سال‌های 1370تا 1371 صدور پروانه نشر برای ناشران با کاهش روبه‌رو بود به طوری که به ترتیب برای 260 و 148 ناشر پروانه نشر صادر شد و در ابتدای دولت ششم در سال 1372بار دیگر روند صدور پروانه نشر اوج گرفت و به 229 پروانه رسید.
 
می‌توان گفت که به‌­طور رسمی و قانونی، پروانه نشری تا پیش از سال 1368 صادر نشده بود این آمار نشان می‌دهد که در سه سال پایانی دولت ششم این پروانه‌ها به 598 عدد رسید.




ناشران فعال در دوران سازندگی
آخرین نموداری که به آن می‌پردازیم تعداد کل ناشران فعال در هشت سال دوران سازندگی است، در دولت‌های اول تا چهارم تعداد کل ناشران فعال حدود یک هزار و 42 است که میانگین ناشران فعال در هر سال 300 ناشر است. مرور این نمودار عنوان می‌کند که در دولت‌های پنجم و ششم کل ناشران فعال 2 هزار و 136 ناشر بودند و میانگین ناشران فعال در هر سال 966 ناشر است.
 
تا قبل از سال 1368 ناشران زیادی در کشور فعالیت داشتند اما صدور پروانه نشر به طور رسمی از سال 1368 آغاز شد، در نمودار زیر می‌بینیم که در دولت‌های پنجم و ششم و تثبیت سازوکارهای قانونی صدور مجوز فعالیت، میانگین تعداد ناشران فعال در هر سال به 966 ناشر رسید و این به معنای 222 درصد افزایش نسبت به دهۀ اول انقلاب است.
 
در بخش دیگری از این نمودار می‌بینیم که تعداد ناشران از 615 ناشر در سال 1368 به یک هزار و 464  ناشر در سال 1376 رسیده است که نشانگر 138 درصد افزایش است.
 
همچنین از دیگر اقداماتی که می‌توان در زمره برنامه‌های فرهنگی دولت پنجم دانست می‌توان به صدور پروانه نشر فعالیت ناشران از سال 1369 یعنی سال دوم فعالیت دوران سازندگی اشاره کرد، همچنین تأسیس موسسه خانه کتاب به عنوان یک نهاد کتابی و مرکز اطلاع‌­رسانی کتاب و عضویت در نظام شابک (1372) نیز در این دوران اتفاق افتاد. در این میان برگزاری سومین دوره نمایشگاه بین‌­المللی کتاب تهران در سال 1368 به عنوان یکی از نوپاترین رویدادهای فرهنگی در کشور در دولت پنجم ادامه پیدا کرد.