ترور شهیرترین چهره بین‌المللی ایرانی در دهه اخیر، توسط دولت ایالات متحده آمریکا، اعلام وقیحانه آن و جبهه مخالفان و موافقان این تصمیم، تحول و تأثر مردم منطقه خصوصاً ایران و عراق و آیین تشییع بی‌سابقه و تاریخ‌ساز پیکر این سرباز محبوب در همه اقشار متنوع جامعه و ... پدیده‌ای عادی در زیست جهان امروز نبود و نیست و نمی‌توان به سادگی از کنار آن رد شد! یادداشت‌ها و مقالات این کتاب که در فاصله چهلمین روز شهادت از سوی اصحاب علوم انسانی و اجتماعی تهیه شده است، نه موضع احساسی و واگویه‌های دل‌های مواجه با سوگ و شور که آن هم در جای خود بروز یافته؛ بلکه بازسازی اندیشه و کنش نظری فعالان دانشگاهی و حوزوی در شرایط و لحظه نامنتظره‌ای است که شاید دیگر و برای بار دوم به تجربه درنیاید.
کتاب «عقل سرخ» با حدود هفتاد یادداشت از حمید پارسانیا، محمد هادی همایون، مهدی حسین‌زاده یزدی، احمد رهدار، حسن یوسف‌زاده، سید مجید امامی، مهدی میرباقری، شمس‌الله مریجی، حسین سوزنچی، عبدالحسین کلانتری، قاسم ابراهمی‌پور، نصرالله آقاجانی، احمد نادری، شهلا باقری، زهرا امین مجد، سیدمحمدحسین هاشمیان، علی اصغر پورعزت، فریبا علاسوند، سعید زاهد زاهدانی، حسن بشیر، فاطمه فلاح نژاد، محمدعلی قمی، عبدالحسین عموری، علیرضا عالمی، سینا کلهر، عزیز نجف پور آقابیگلو، راضیه زارعی، مجتبی نامخواه، محسن صبوریان، محمدرضا قائمی نیک، یداله یزدان‌پناه، مصباح‌الهدی باقری، حبیب‌الله بابائی، علی امینی نژاد، سجاد صفار هرندی، قاسم ابراهیمی‌پور، محمدحسن خانی، محمد وحید سهیلی، آرزو نیکوئیان، مهدی سلطانی، محمودعلی احمدی، حسن خیری، معصومه مؤذن، تینا چهار سوق امین، احمد اولیایی، سید امراله حسینی مؤمن زاده، فاطمه رایقانی، محمدرضا مالکی بروجنی، سید وحید عقیلی، حسن معارفی، سید مهدی ناظمی قره باغ، سید آرش وکیلیان، داوود طالقانی، علی الهی خراسانی، محمدرضا پویافر، حسین پرکان، جعفر رحمانی، محمدرضا ضمیری، محمدباقر ربانی، سید محمد ذوالفقاری، مهران کریمی، محمد حقی، رضا لک‌زایی، اسماعیل رضوانی‌فر، حاجی حیدری، شجاعی زند، علیرضا مقدم، مرتضی اشرافی منتشر شده است.
مضمون مباحث «عقل سرخ»
کنش جمعی و بازساخت هویت تاریخی ما در تعظیم و سوگ او، آثار دیده و نادیده جنبش نوین مقاومت بر منطقه و جهان، امکان ضرورت دیدار علوم اجتماعی با جهان پس از شهادت او و ابعاد و احوال یافت دوباره یک قهرمان و پهلوان در سپهر فرهنگ و سیاست، مضمون اکثر مباحث این کتاب است.
در حکمت تمثیلی و معنوی ایران و اسلام، سرخی، نشانی از پیروزی سپیدی بر سیاهی و زردی نشانه غلبه سیاهی و ناامیدی سپیدی است. عقل سرخ، پیر شهید است که به تیغ عشق، سپیدی عالم را صیانت و ظلم و ظالم را رسوا کرده است. بر همین منوال، فصول کتاب عناوینی استعارین دارند، لذا به طور مشخص، دفتر یکم با عنوان «سیمرغ جان»، به ماهیت‌شناسی اجتماعی‌ترین نمایش حیات و ممات شهیدانه که حقیقت امت، مقاومت و تمدن موعود است، می‌پردازد.
دفتر دوم با عنوان «از کوه قاف»، فرصت‌ها و چالش‌های معرفتی، دانشی و روشی علوم اجتماعی را در مواجهه با ابروقایع اینچنینی مورد بررسی قرار می‌دهد. دفتر سوم با عنوان «تیغ عشق»، به عرفان اجتماعی شهادت و حماسه اختصاص دارد، لکن بی‌شک هیچ منبعی بهتر از اندیشه و گفتار عارفانه و سالکانه خود سردار، نمی‌تواند عرفان مقاومت و حکمت معنوی مندرج در مکتب وی را بشناسد. دفتر چهارم با عنوان «گوهر شب‌افروز»، بازخوانش انسان‌شناختی جهان مرد، اسطوره و جامعه قهرمان‌ساز و پهلوان‌پرور است که در نوع خود فتح باب مطالعات عینی اسطوره و جامعه‌شناسی فتوت در معنویت اسلام و ایران می‌تواند باشد. دفتر پنجم با عنوان «بازی و صیادی»، به بررسی‌های جامعه‌شناختی از جامعه و جهان پس از شهادت سردار می‌پردازد اما دفتر ششم با عنوان «هفت شهر عشق»، به تحلیل‌های بین‌المللی، سیاسی و نظامی اختصاص دارد.
حاج قاسم سلیمانی مصداق تحقق واقعیت «امت و ملت»
«سردار سلیمانی و تکوین امت اسلامی»، عنوان مقاله‌ای از حمید پارسانیا است که اولین گفتار کتاب «عقل سرخ» را به خود اختصاص داده است. نویسنده مقاله معتقد است: اینکه تکوین «ملت و امت اسلامی» در رفتار، کنش و عمل و شهادت شهید سلیمانی مشهود است بدین دلیل است که در اصل «ملت و امت»، در شخصیت و کنش فردی و اجتماعی ایشان به گونه‌ای خود را نشان می‌دهد که نمی‌شود آن را ندید و از این مسئله چشم‌پوشی کرد و یا به راحتی از آن گذشت. به نظر نگارنده، شهادت سلیمانی تحقق واقعیت «امت و ملت» را تنها در یک فرد نشان نمی‌دهد، بلکه با شهادت او، این امر در سطح واقعیت جهان امروز و به عنوان یک قطب اجتماعی فرهنگی و تاریخی بروز و ظهور پیدا می‌کند. شهید سلیمانی در درون خود نیز، این نظام معنایی را «اسلام و توحید» توأمان با هم وجود دارد را محقق کرد و هم با عمل و کنش خود در مسیر ارتقاء «امت و ملت اسلام» تا افق یک قطب تمدنی بی‌بدیل حرکت کرد.
شهید سلیمانی و مکتب امام خمینی(ره)
در بخشی از کتاب «عقل سرخ» با اشاره به مقاله‌ای با عنوان «دو روایت از اسطورگی حاج قاسم» نوشته محمدرضا مالکی بروجنی از شهید سلیمانی به عنوان شخصی که مکتب امام خمینی(ره) او را سلیمانی‌اش کرد، یاد شده است. در این مقاله آمده است: او فرزند خمینی کبیر است که نفس قدسی این پیر جماران، جان و دل قاسم نوجوان و جوان را شکوفا کرد و او را شیفته مرام و مکتب خود کرد. مکتب امام خمینی(ره) از چنان جامعیت و قابلیتی برخوردار است که هر شخص را می‌تواند به عنوان یک مکتب در جهان معرفی کند و آن را الگو برای آزادی خواهان قرار دهد.
تقویت روحیه سلحشوری و مقاومت در منطقه
مقاله «پیامدهای سیاسی ـ اجتماعی شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی»، نوشته علیرضا مقدم که به عنوان هفتادمین یادداشت در کتاب «عقل سرخ» درج شده، به تقویت روحیه سلحشوری و مقاومت در منطقه به عنوان پیامد اجتماعی شهادت سردار سلیمانی اشاره کرده است که نشانه‌های این روند را می‌توان در برداشته شدن گام پنجم کاهش تعهدات ایران در قبال برجام و کنار گذاشتن محدودیت در تعداد سانترفیوژها بلافاصله پس از شهادت سردار سلیمانی مشاهده کرد. بر این اساس ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی مواجه نیست.
در این مقاله آمده است: اگرچه فقدان سرمایه‌ای همچون سردار شهید قاسم سلیمانی، همه نیروهایی را که دل در گرو مقاومت دارند و همه آزادگان جهان را بی‌اندازه متأثر کرد اما بر خلاف آنچه آمریکا و رژیم صهیونیستی تصور می‌کردند، آنچه به عنوان پیامد شهادت سردار سلیمانی دیده می‌شود، از زمان حضور سردار سلیمانی اگر بیشتر نباشد، کمتر هم نیست. این موضوع به این معناست که مقاومت گرچه فرمانده بی‌نظیر خود را با اقدام تروریستی دولت آمریکا از دست داد، اما مقاومت نه بر اساس فرد، بلکه مبتنی بر اندیشه‌ای است که در جان و ذهن بسیاری از ملت‌های منطقه و جهان جا دارد و راه خود را قوی تر از قبل ادامه خواهد داد.
جمع‌بندی
با مطالعه مقالات موجود در این کتاب این نکته به ذهن متبادر می‌شود که جمهوری اسلامی ایران نقش مؤثری در شکل‌دهی به تحولات غرب آسیا، از سوریه و عراق گرفته تا لبنان و یمن، داشته و شاید بیشتر از هرکس دیگری، آمریکایی‌ها متوجه این نقش منطقه‌ای ایران شده‌اند. بسیاری از کارشناسان بین‌المللی نیز معتقدند یک مرد پشت تمام موفقیت‌های منطقه‌ای ایران قرار داشت و آن مرد کسی نبود جز سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی و نیروهای تحت امر ایشان، نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی سردار سپهبد شهید سلیمانی در بحران‌های منطقه‌ای در غرب آسیا عهده دار ایفای نقش اصلی در مدیریت بحران بوده است. جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های اخیر در غرب آسیا، از لبنان و سوریه تا عراق و یمن، قدرت خود را اعمال کرده است. یکی از کلیدهای موفقیت این کشور، اتخاذ یک استراتژی منحصر بفرد مبنی بر تلفیق قدرت شبه نظامی و قدرت دولتی بوده است. همه اذعان دارند که معمار برجسته این سیاست، سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی، فرمانده کهنه کار نیروی قدس سپاه پاسداران ایران بوده است.
کتاب «عقل سرخ» تألیف حمید پارسانیا با همکاری سیدمجید امامی در ۵۴۰ صفحه، شمارگان 1000 نسخه با مشارکت انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران، پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دبیرخانه همایش بین‌المللی طریق الحسین(ع) توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) منتشر شده است.
نظر شما