به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمود بشیری در نشست تخصصی «مباحث میان رشته‌ای علوم انسانی در حوزه نظامی‌پژوهی» که عصر هشتم اسفند در دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، عنوان کرد: مهمترین اثر نظامی در خمسه، هفت پیکر است. عدد هفت ما را به هفت خان و هفت بزم رهنمون می‌کند و در این اثر نظامی نیز منظور از هفت پیکر، افلاک هفتگانه است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بسیاری از واژگان، معنی قابل توجهی در فرهنگ لغات ندارند، حال آنکه این کلمات در شعر، معنادار می‌شوند.
بشیری اضافه کرد: به عنوان نمونه کلمه شنبه در شعر نظامی به معنی فلک است. از این روست که او هفت فلک یا هفت پیکر را مطرح می‌کند. هفتمین فلک در افلاک، جمعه و منسوب به ستاره زهره است که سفیدی و روشنی فراوان دارد.
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی در بحش پایانی سخنان خود تأکید کرد: اگر حکیم فردوسی اساطیر را به بطن جامعه و مردم آورد، حکیم نظامی نیز افسانه‌ها را به زندگی مردم وارد کرد. از این رو همان طور که اساطیر هنوز هم جاری‌اند، افسانه‌های داستانگونه حکیم نظامی نیز هنوز در زندگیِ جوامع جریان دارد.
اگر نظامی نبود، حافظ و سعدی بروز نمی‌کردند
همچنین محسن حبیبی، رئیس دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تقدیر از تلاش‌های مجدانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پاسداشت مقام حکیم نظامی گفت: حکیم نظامی شاعر و متفکر قرن ششم هجری و فردی تأثیرگذار در سپهر فرهنگی، هنری، ادبی و شعری و در تاریخ ایران است. نظامی جایگاه و اهمیت رفیعی دارد؛ چراکه بسیاری از قله‌های زبان و ادب فارسی از او بهره
گرفته‌اند. اگر نظامی نبود، حافظ و سعدی و بزرگان دیگر، ظهور و بروز پیدا نمی‌کردند.
رئیس دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: آثار حکیم نظامی گویای عظمت اوست؛ امروزه مزار این حکیم در آذربایجان واقع شده و این خود گواه آن است که زبان فارسی ریشه در یک سرزمین پهناور دارد که آن سرزمین، ایرانِ بزرگ فرهنگی است.
در ادامه این رویداد کاوه خورابه، معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ایراد سخن پرداخت و گفت: آیین بزرگداشت حکیم نظامی به عنوان یکی از مفاخر ادبی، حکمی و اندیشه‌ای ایران زمین در سه دوره متوالی، فعالیت‌های فراگیر و قابل توجهی را در سطح ملی و بین‌المللی به انجام رسانده و امیدواریم این فعالیت‌ها منجر به نتایجی شود که از رهگذر آن بتوانیم زیستی فرهنگی و مطابق با زمانه اکنون با این حکیم فرزانه داشته باشیم.
وی درادامه با اشاره به مفهوم اکفراسیس و جنبه به بیان آمدن تصویرهای بی‌شمار روایی و داستانی در متن «پنج گنج» مهمترین مفهوم بازسازی شده و در دسترس ما را مفهوم عشق دانست و افزود: تصویرسازی‌های نظامی در «خمسه» بسیار قابل توجه است. ما با شعر و اندیشه نظامی، وارد عرصه حماسه غنایی و عاشقانه می‌شویم، همچنان که با حکیم فردوسی، عرصه حماسه رزمی را گذراندیم، با حکیم نظامی گونه‌ای از حماسه تغزلی، بزمی و عاشقانه را تجربه میکنیم.
خورابه در ادامه به ظرفیت‌های خوانشیِ نو از خمسه نظامی و حضور آن در عرصه‌های مختلف هنر همچون موسیقی، سینما، تاتر و هنرهای تجسمی اشاره کرد که همچون بستری مهم و گویا، مسیر گفت‌وگوی دوباره با حکیم نظامی را بر روی ما می‌گشاید.
پایان بخش سخنان معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی توجه حضار به حضور و درخشش نام و مفهوم ایران در اشعار حکیم نظامی و قدردانی از مشارکت همه نهادهایی بود که در این چند دوره متقبل زحمات فراوان برای برگزاری آیین‌های بزرگداشت این حکیم پارسی‌گو شده بودند.
ساخت مجسمه نظامی، سلسله نشست‌ها، چاپ مجموعه مقالات همایش و ده‌ها فعالیت فرهنگی درباره حکیم نظامی از جمله موضوعاتی بود که معاون پژوهشی انجمن درباره آن به حاضران توضیح داد.
نظامی در میان فردوسی و مولاناست
قاسم پورحسن، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران این نشست بود که گفت: حکمای ایران شروح مختلفی بر کتاب «فن شعر» ارسطو نگاشته‌اند. بین شعر و حکمت پیوند نیرومندی وجود دارد که هنوز هم به آن توجه نمی‌شود. هایدگر نیز معتقد بود که شعر بنیاد تفکر است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: نظامی در «مخزن‌الاسرار» نکات مهمی درباره انسان و جامعه بیان می‌کند که با اندیشه فارابی مشترک است. به عنوان نمونه نظامی از شهر نیکان سخن می‌گوید که به آرای فارابی در مدینه فاضله شباهت دارد. شهر خوب را شهری می‌داند که حاکم آن اهل حکمت است و دانایان و حکیمان در آن ارج و قرب دارند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه سخنان خود گفت: به اعتقاد برخی پژوهشگران، نظامی در میان فردوسی و مولانا واقع شده است؛ بنابراین اندیشه هردوی آنها در او قابل مشاهده است. از این رو ساختار نیرومند مثنوی‌سرایی و قوت داستان‌گویی در نظامی قابل توجه است.
وی تأکید کرد: نظامی در درجه اول متفکری آرمانگراست که البته آرمانگرایی او انتزاعی نیست. او از شعر کمک می‌گیرد که بتواند به وسیله آن، تفکر خود را بیان کند چرا که مهمترین محمل او برای بیان اندیشه و تفکر، شعر است.
در ادامه این نشست، محمدرضا حاجی‌آقابابایی، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی به ایراد سخن پرداخت وگفت: شاعران ما معمولاً به چیستی شعر توجه داشته‌اند. اما از قرن ۶ هجری به بعد نگاه ویژه‌ای شکل می‌گیرد و مباحث فلسفی نیز به حوزه شعر سرایت می‌کند تا جایی که از شاعران حکیم سخن به میان می‌آید.
وی اضافه کرد: در میان شاعرانِ حکیم قرن ششم، نظامی جایگاه ممتازی دارد؛ او نظریه شعر کهن را تبیین می‌کند و در دوره معاصر نیز، نیما یوشیج نظریه شعر جدید را مطرح کرده است. حکیم نظامی به منشأ و ماهیت شعر، ساختار شعر و کارکرد آن در نظریه شعری خود توجه زیادی دارد.
اسماعیل شمس، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست تخصصی طی سخنانی گفت: تاریخ، حکایت انسان در مکان و زمان است و برخلاف آنچه که معرفان می‌گویند، صرفاً حاوی مفاهیم تاریخی نیست. دواوین شاعران، دست اول ترین منبع تاریخی است. شعر فقط تاریخ نیست چرا که حاوی اندیشه و فلسفه نیز هست. تاریخ یک منظومه فکری است که بیشترین عناصر را از شعر و ادبیات دریافت می‌کند. در این مرحله بزرگانی چون فردوسی و حکیم نظامی بسیار مهم و قابل توجه‌اند چراکه شاهنامه و خمسه نظامی از منابع دست اول تاریخی‌اند که مشحون از مبانی حکمی و عرفانی هستند.
نظر شما