سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرضیه یگانه‌فر، مسئول کتابخانه مرکزی پارک شهر: «عدالت اجتماعی در واقع همان حق دسترسی برابر به منافع و امکانات جامعه و همچنین فرصت‌های برابر برای تمامی افراد و گروه‌ها صرف نظر از تفاوت‌های جنسی، سنی، مالی، عقیدتی و فرهنگی است. یکی از ابعاد مهم اجتماع، فرهنگ است؛ دغدغه بسط عدالت در حوزه فرهنگ، در کنار عدالت اقتصادی، عدالت سیاسی و… ما را با ترکیب عدالت فرهنگی روبه‌رو می‌کند به نظر می رسد اگر بخواهیم واژه‌ای دقیق‌تر و مرتبط تر از عدالت اجتماعی برای ارتباط آن با کتابخانه‌های عمومی بیابیم، به عبارت «عدالت فرهنگی» می‌رسیم.
عدالت فرهنگی در دو بعد اساسی قابل طرح و بررسی است: بٌعد مادی فرهنگی، در واقع به عدالت در دسترسی می پردازد و به توزیع عادلانه فضا، زیرساخت‌ها، کالا و خدمات فرهنگی مربوط می‌شود. این رویکرد بر امکان دسترسی و استفاده از کالا و خدمات متمرکز است. بٌعد محتوایی فرهنگ به معنای عدالت در حضور هست و به حضور و مشارکت همگانی در ساختن و بازتولید فرهنگی جامعه مربوط است. از این منظر، در صورتی که آحادی از مردم احساس کنند تبعیض و بی عدالتی فرهنگی بر آنها اعمال شده، با فرهنگ حاکم همراهی نخواهند کرد و در نتیجه کاهش انسجام فرهنگی را شاهد خواهیم بود.
حال نقش کتابخانه‌های عمومی در هر دو بٌعد از عدالت فرهنگی قابل تأمل است: از بٌعد مادی اگر بخواهیم به رویکرد کتابخانه‌های عمومی در حوزه‌ی عدالت فرهنگی بپردازیم باید به شبکه مویرگی کتابخانه‌های عمومی که تحت پوشش نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور فعالیت می‌کنند، اشاره کنیم که قریب به ۳۸۰۰ کتابخانه را در تمامی نقاط جغرافیایی کشور اعم از شهر و روستا را شامل می‌شود و توجه به این نکته که این شبکه بعد از مساجد و مدارس، گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور محسوب می‌شود که با مأموریت رفع نیازهای فرهنگی و اجتماعی با محوریت کتاب، به عنوان عنصر تأثیرگذار فرهنگی در حال فعالیت است. راه اندازی ده‌ها کتابخانه سیار به خصوص برای خدمت به مناطقی که فاقد کتابخانه است، توجه جدی به حوزه عشایر، حضور در مراکزی که کمتر از نظر فرهنگی به آن توجه می‌شود مانند زندان‌ها به طوری که در حال حاضر ۱۲۰ کتابخانه در زندان‌های در سراسر کشور با مشارکت نهاد کتابخانه‌ها در حال فعالیت هستند؛ همه و همه نشان از توجه ی ویژه نهاد کتابخانه‌ها بر عدالت فرهنگی از این بٌعد دارد.
از منظر عدالت در حضور، درحال حاضر شاید اغراق نباشد اگر بگوییم از محدود مکان‌های فرهنگی عمومی که درهایش بدون محدودیت بر روی همگان باز است، کتابخانه‌های عمومی است؛ آنجا محلی است برای نشستن، صحبت‌کردن، کتاب خواندن، یادگرفتن، ارتباط با افراد فرهیخته جامعه، آمیختن با فرهنگ‌های مختلف و درس‌آموزی از تجارب آنها؛ در این مفهوم مشارکت اجتماعی شهروندان در کتابخانه‌ها می‌تواند تجلی عدالت فرهنگی باشد. کتابخانه‌های عمومی در کنار مشارکت دادن افراد در کتابخانه و ایجاد پل ارتباطی بین آنها و افراد دیگر جامعه مأمور برقراری امنیت و حفظ حریم شخصی در حوزه علایق شخصی کاربران نیز هستند.
کتابخانه‌های عمومی برای مراجعه‌ی هیچ گروه سنی، قومی، نژادی و … ممانعتی ندارد و استفاده از خدمات اطلاعاتی، آموزشی و فرهنگی آن برای همه آزاد و تقریباً رایگان است. با توجه به قیمت بالای کتاب، دسترسی به حجم قابل توجهی از انتشارات از طریق امکان امانت آنها در کتابخانه های عمومی (امانت ۱۲۰ هزار نسخه کتاب به صورت روزانه)، برپایی حدود ۶۰ برنامه ی متنوع روزانه، هفتگی و ماهانه در قالب نشست‌ها، محافل ادبی، قرآنی و کتابخوانی، کارگاه‌های آموزشی در بخش‌های کودک و نوجوان، نابینایان، ناشنوایان، اتاق های علم و… نیز از دیگر خدمات کتابخانه‌های عمومی است؛ بنابراین آحاد ملت، از خردسال تا کهنسال، می‌توانند کتابخانه عمومی را محلی امن برای گذراندن اوقات فراغت و دانشگاهی همیشگی برای خود بدانند و از کلیه امکاناتی که برای آنها فراهم شده، در کنار اعضای خانواده و دوستان خود، بهره‌مند شوند. به امید روزی که در هر محله‌ای، کتابخانه‌ای باشد که بٌعد مسافت، مانع از حضور هیچکس برای بهره‌مندی از این فضای دوست داشتنی نشود.»
نظرات