به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «بررسی تجربیات کشورهای موفق در زمینه ترویج کتاب و کتابخوانی» ظهر جمعه (25 اردیبهشت‌ماه) با حضور دکتر صدیقه محمد‌اسماعیل، عضو هیأت علمی گروه علم ارتباطات و دانش‌شناسی واحد علوم تحقیقات، دکتر زهره میرحسینی، عضو هیأت علمی گروه علم ارتباطات و دانش‌شناسی واحد تهران شمال دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر سیامک محبوب، دانشجوی مقطع دکترا رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و مسئول وب‌سایت مطالعات خواندن، دکتر داریوش مطلبی، رئیس دانشگاه چاپ و نشر، دکتر سینا فروزش، استاد‌یار گروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات و دکتر امیر‌رضا اصنافی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی در سرای اهل قلم ناشران دانشگاهی برگزار شد.
نظام آموزشی ما با مطالعه مخالف است
داریوش مطلبی، رئیس دانشگاه چاپ و نشر نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: در بررسی ضروریات مطالعه باید به این پرسش پاسخ دهیم که چرا باید مطالعه کنیم؟ برای ترویج مطالعه نیازمند تغییر اساسی در کشور هستیم. وقتی والدین علاقه‌ای به کتاب ندارند، فرزند هم کتاب نخواهد خواند. نظام آموزشی ما به دلیل عملکرد متمرکز، به شدت با مطالعه مخالف است. عملکرد متمرکز به معنای معلم‌محوری و همه‌چیزدانی معلم است. پدر و مادر‌ها هم باید احساس همه‌چیزدانی را کنار بگذارند.
وی افزود: اگر در خانواده و مدرسه آموزش دهیم که همه چیز در کتاب پیدا می‌شود، میزان مطالعه افزایش پیدا می‌کند.
مطلبی با انتقاد از دیدگاه جامعه نسبت به دانایی ادامه داد: به‌نظر می‌رسد که در جامعه ما بین دانایی و منزلت اجتماعی، رابطه عکس وجود دارد. با وجود این نوع نگاه، بچه چرا باید کتابخوان شوند؟ بنابراین برای مقایسه وضعیت مطالعه در ایران و سایر کشورها باید به نقاط مشترک و افتراق توجه کنیم. آیا معلمان ما از رضایت شغلی برخوردار هستند تا در حوزه ترویج کتابخوانی تلاش کنند؟ به‌نظر می‌رسد که دانایی در کشور ما ارزش نیست. عملکرد نظام آموزشی، نخستین دلیل میزان پایین مطالعه در کشور ما است، چراکه معتقدم خانواده‌ها محصول نظام آموزشی هستند.
آموزش در خانواده، مهمترین مؤلفه در ایجاد فرهنگ کتابخوانی
میرحسینی، مدرس علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، درباره دغدغه کتابخوانی گفت: تعداد کتابخانه، شمارگان کتاب، تعداد اعضاء کتابخانه و تعداد منابع نسبت به جمعیت رفتار اجتماعی مردم، در بررسی نرخ مطالعه مؤثر است.
وی درباره جایگاه کتاب کاغذی در اروپا افزود: کتاب کاغذی، با وجود ظهور ابزار‌های نوین در حوزه کتابخوانی، همچنان وجود دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آموزش در خانواده مهمترین مؤلفه در ایجاد فرهنگ کتابخوانی است.
این مدرس علم اطلاعات با اشاره به جایگاه برخی کشورها در حوزه نظام آموزشی ادامه داد: رتبه‌بندی نظامهای آموزشی در سال 2014 نشان می‌دهد که بعد از کره‌جنوبی، ژاپن، سنگاپور، هنگ‌کنگ، چین، فنلاند، کانادا و ایرلند صاحب برترین نظامهای آموزشی هستند.
در کشور ما شغل کتابدار از چارت سازمانی حذف می‌شود
میرحسینی تصریح کرد: نظامهای آموزشی برتر، نظام تک‌کتابی نیستند و معلمان علاقه‌مند به تحصیل و دانش‌آموز، با تدوین برنامه‌هایی کتابخوانی را ترویج می‌دهند و این در حالی است که در کشور ما شغل کتابدار از چارت سازمانی حذف می‌شود. کتابدار تحصیل‌کرده، ناشر و فضای مجازی در ترویج کتابخوانی مؤثرند.
وی با اشاره به فعالیت‌های ترویجی کشورهای پیشرفته در حوزه کتاب گفت: در کشورهای پیشرفته با کمک نیرو‌های داوطلب، کتابخانههای تراسی، کتابخانههای چرخشی و کتابخانههای سیار، خدمات ارائه می‌کنند؛ فعالیت‌هایی که از سوی سازمان یونسکو برای یادگیری مادام‌العمر تأکید شده است.
اهمیت توجه به مقوله جهانی شدن
دکتر صدیقه محمد‌اسماعیل، عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی واحد علوم تحقیقات نیز در این نشست با اشاره به اهمیت توجه همه نهاد‌ها به مقوله جهانی شدن گفت: با وجود آمار پایین مطالعه، صحبت از شرکت‌های دانش‌بنیان کافی نیست.
وی افزود: زمانی‌که پژوهش واقعی در مدارس و دانشگاه‌های ما صورت نمی‌گیرد و شغل کتابدار را حذف می‌کنیم، چگونه از اقتصاد سیاست و فرهنگ دانش‌بنیان صحبت می‌کنیم.
محمد‌اسماعیل در ادامه با اشاره به معضل کتابسازی در دانشگاه‌ها اظهار کرد: تألیف کتاب در ارتقاء رتبه دانشگاهی استادان 20 امتیاز دارد و این در حالی است که شاهد هیچ نوآوری در این منابع نیستیم.
تبلیغات در حوزه کتاب اندک است
عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی واحد علوم تحقیقات ادامه داد: برای آسیب‌شناسی معضل کتابخوانی در کشور، نیازمند آسیب‌شناسی این حوزه با حضور جمعی از کارشناسانی از شاخه‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی هستیم. تبلیغات در حوزه کتاب اندک است. وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و ورزش و جوانان در این حوزه چه کرده‌ا‌ند؟
وی در ادامه با اشاره به دلایل بی‌توجهی ایرانیان به مطالعه گفت: برای مطالعه احساس نیاز نمی‌کنیم. ذهن باید پرسشگر باشد و از سوی دیگر دچار خودشیفتگی هستیم. احساس می‌کنیم که به قله‌های رفیع دانایی رسیده‌ایم. از شک کردن نسبت به دانسته‌هایمان می‌ترسیم. باید با خودمان صادق باشیم. ذهنی تبدیل شده به تاریکخانه با دارایی‌های خاک‌خورده داریم.
محمد‌اسماعیل تصریح کرد: کتاب نمی‌خوانیم چراکه فکر می‌کنیم کار سختی است؛ دچار تنبلی شده‌ایم. ذهن ما بسیط شده است، یعنی همه مسائل را آسان تصور می‌کنیم و این یعنی جنبش ساده‌سازی. کتاب در معضل کتابخوانی در ردیف نخست متهمان است، چراکه کتاب مسائل را پیچیده می‌کند. کتاب نمی‌خوانیم چراکه هیچ‌چیز برایمان جدی نیست.
نسل کتابخوان در حال نابودی است
امیر‌رضا اصنافی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، به‌عنوان دیگر سخنران این نشست افزود: نسل کتابخوان در حال نابودی است.
وی با اشاره به لزوم تدوین سیاست‌های کلان و خرد در حوزه کتابخوانی گفت: عنصر کتابخانه در فرهنگ کتابدار مغفول مانده است. ترویج تلاش نظام‌مند است، بنابراین باید از نقطه‌ای آغاز کنیم، هرچند که در این آغاز تعداد اندک باشد. ایجاد انگیزه، در افزایش میزان مطالعه بسیار تعیین‌کننده است.
اصنافی، با اشاره به تجارب دیگر کشورها در ترویج کتابخوانی اظهار کرد: ترویج کتابخوانی در کشورهای پیشرفته با برنامه‌هایی مانند کتابخوانی قبل از نمایش فیلم، تشکیل گروه‌‌های کتابخوان، طراحی چیستان‌های کتاب، تولید بسته‌‌های راهنمای استفاده از کتابخانه برای دانش‌آموزان در نخستین روز مدرسه، ترانه‌‌سرایی درباره کتاب و ایجاد کمپین برای تشویق کودکان به کتاب انجام می‌شود.
تجربیات تاریخی خودمان را فراموش کرده‌ایم
سیامک محبوب، دانشجوی مقطع دکترا رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ادامه نشست گفت: استفاده از تجارب دیگر کشورها موجب می‌شود تا دستورات این کشورها را به‌کار ببندیم، اما تجربیات تاریخی خودمان را فراموش کرده‌ایم. به‌عنوان مثال، عباس میرزا دلیل شکست ایران از روسیه را دانش دانست. اعزام دانشجو به اروپا و تأسیس دارالفنون، نتیجه این برداشت بود اما تغییری ایجاد نشد.
وی افزود: عادت داریم در بررسی مسائل، مشکلات را به مدیریت ضعیف نسبت دهیم؛ به‌نظر می‌رسد جای علت و معلول را جابه‌‌جا کرده‌ایم. جامعه اروپایی از مطالعه به پیشرفت نائل نشد، بلکه توجه به کتابخوانی معلول شیوه زندگی جامعه اروپایی است.
اهمیت نیرو‌های مردمی در ترویج کتابخوانی
محبوب با تأکید بر اهمیت نیرو‌های مردمی در ترویج کتابخوانی ادامه داد: در همه امور بر پشتیبانی دولت تأکید داریم و این در حالی است که ترویج کتابخوانی در کشورهای پیشرفته بر پایه فعالیت نیرو‌های مردمی استوار است.
این کارشناس علم اطلاعات با اشاره به بررسی 60 طرح ترویج در حوزه ترویج کتابخوانی گفت: یکی از مهمترین روش‌های ترویج کتابخوانی در این 60 طرح شیوه «بلندخوانی» است. بیمارستان‌ها، مهد‌های کودک و زندان‌ها علاوه بر کتابخانههای عمومی، در ترویج کتابخوانی مؤثر بوده‌اند. افراد بازنشسته و مشهور مانند بازیگران و ورزشکاران در ترویج فرهنگ کتابخوانی مؤثرند.
وی تصریح کرد: تحکیم خانواده، تحریک خلاقیت، آموزش بهداشت عمومی، شناخت محیط زیست و معرفی اهداف تحصیلی از جمله اهداف ترویج کتابخوانی در 60 طرح پژوهشی است. بخش عمده هزینه‌های حرکت ترویجی بر عهده نهاد‌های مردم‌نهاد است.
کتاب برای بیدار شدن است
سینا فروزش، استاد‌یار گروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات نیز در ادامه نشست افزود: به‌نظر می‌رسد با توجه به آمار جمعیت دانشجویی و انتشار 40 تا 60 هزار عنوان کتاب در سال، در زمینه مطالعه کتاب وضعیت نامناسبی نداشته باشیم.
وی گفت: در بررسی بی‌توجهی دانشجویان به کتاب فقط نباید قشر دانشجو را مقصر بدانیم، ما استادان نیز در این حوزه کم‌توجه هستیم.
فروزش ادامه داد: پیش از این مساجد ما کتابخانه داشتند، اما امروز شاهدیم مساجد فقط به مکان‌های عبادی و سیاسی تبدیل شده‌اند. دوران زندگی مشاهیر ما نظام مهندسی وجود نداشت، برای استفاده از منابع کتابخانه ملی باید یک فرایند پیچیده طی شود که موجب دلسردی مخاطب و مراجع می‌شود.
استاد‌یار گروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات اظهار کرد: برای کودکان کتاب می‌خوانیم تا بخوابند، اما کتاب برای بیدار شدن است. امور را مسأله‌محور دنبال نمی‌کنیم.
جمعه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۱۶:۱۲
نظر شما