به گزارش خبرگزای کتاب ایران(ایبنا)،  اختتامیه نهمین همایش دکترین مهدویت، عصر یکشنبه (3 تیرماه) در محل همایش سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با حضور آیت الله اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهبی اسلامی، دکتر علی الحاج حسن، از لبنان و حجت الاسلام و المسلمین ابوترابی، نایب رییس مجلس شورای اسلامی در حال برگزاری است. 

آیت الله اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب، با موضوع «ظهور منجی آخرین از نگاه فلسفه تاریخ اسلامی» به سخنرانی پرداخت. 

وی با بیان این‌که ما از منابع دینی قرآن وسنت به یک فلسفه تاریخی کاملی دست می‌یابیم، گفت: در این فلسفه تاریخ و البته در منابع دینی ما هم پیدایش جوامع، دولت‌ها و تمدن‌ها تفسیر شده است.
 
وی ادامه داد: در این روند جایگزینی تمدن‌ها نسبت به یکدیگر تفسیر شده است. بنابراین، برای آن‌که بتوانیم به جایگاه منجی آخرین در فلسفه تاریخ اسلامی بپردازیم، لازم است که به اصول کلی فلسفه تاریخ اشاره داشته باشیم تا بر مبنای آن بتوانیم ظهور منجی را در چارچوب این نگاه فلسفی تاریخ اسلامی تحلیل کنیم. 

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اظهار کرد: با نگاه کلی می‌توان این چند اصل را به عنوان اصول کلی فلسفه تاریخ از نگاه منابع اسلامی عرضه کرد. نخست آن‌که جامعه بشری در حرکت به سوی جامعه عدل سراسری است و این نقطه غایی حرکت جوامع بشری است. دوم آن‌که جوامع بشری از آغاز به سوی جامعه برتر در حال حرکت بوده‌اند. 

وی ادامه داد: حرکت جوامع بشر از آغاز تا فرجام، حرکتی ارادی است و تحولات جامعه بشر با اراده انسان‌ها به وجود می‌آید. البته بحث جامعه‌شناسی اسلامی در این میان پدید می‌آید و به این مساله می‌پردازد که در جوامع بشری همیشه یک اراده جمعی شکل می‌گیرد و این اراده جمعی است که سرنوشت جوامع را رقم می‌زند.

آیت‌الله اراکی افزود: این حرکت ارادی مبتنی بر اراده جمعی همواره قانون‌مند است و قانون‌مندی آن با ارادی بودنش در تنافی نیست و آن‌چه که در فرهنگ واژگان دینی به عنوان قضا و قدر یاد می‌شود، تعبیری از قانون‌مندی اراده انسانی در بعد فردی و جمعی است. اگرچه جامعه بشری حرکت به سوی فرجام نیک دارد اما ارادی بودن این حرکت به آن معنا نیست که این حرکت بی‌نظم و بی‌قانون و سازمان نیافته است. 

وی عنوان کرد: سنت الهی بر اراده جمعی همواره حاکم است و این مهم هم از اصول کلی فلسفه تاریخ اسلامی است، اما سنت‌هایی بر این حرکت الهی حاکم است که دارای قوانین مشخصی است. به عنوان مثال، سنت ضرورت وجود فرصت عدل در جامعه بشری که قرآن هم بر این سنت تاکید کرده است؛ این‌که در جامعه بشری فرصت تشکیل جامعه با عدل برین باید وجود داشته باشد. 

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ادامه داد: حقایقی در این میان وجود دارد. نخستین حقیقت میزان و شخصیت است، در این میان فردی که امام باشد، دارای ویژگی‌هایی است. معنای امام یعنی این که اراده او حاکم و شاهد باشد، یعنی رفتار او کاملا نشان‌دهنده عقل است. بنابراین، گواه بر عدل هم قلمداد می‌شود. 

وی ادامه داد: عدل را باید از رفتار امام تشخیص داد، یعنی جایی که نمی‌توان شناخت عدل کجاست و مرزهای حق و باطل دچار ابهام می‌شوند، در واقع میزان در تشخیص عدل و وحی از طریق امام تشخیص داده می‌شود که بعد از رسول اکرم(ص) همان‌گونه که کتاب ماندگار شد، میزان هم ماندگار شد.

آیت‌الله اراکی گفت: شاهد هر امتی باید زنده میان امت باشد و در واقع، شهادت معاصرت نیاز دارد. بنابراین، نخستین حوزه در فرصت عدل وجود امامِ شاهدِ میزان است. مساله دوم، وجود امت همراه و همکار است که باید یکی از دوحالت یاد شده را داشته باشد یا این‌که امت، دعوت امام میزان را اجابت کند. 

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اظهار کرد: این جامعه منشا پیدایش نسلی شود که آن نسل همراه امام خواهد شد و از امام پیروی می‌کند و بار برپایی جامعه عدل را بر دوش می‌کشد، اما اگر چنین نشد و جامع‌ای دعوت پیامبران را اجابت نکرد، محکوم به انقراض خواهد شد و فلسفه وجودی خود را در نظام هستی از دست می‌دهد.

وی با بیان این‌که حرکت به سوی جامعه عدل کلان بر مبنای سه مرحله از خلافت الهی است، عنوان کرد: در مرحله نخست خداوند فردی را به عنوان شخص عادل و کامل خلیفه خود می‌کند، در وهله دوم پیدایش خلافت جمعی صغیر است که در آن فرد برتر جامعه نمونه خرد اما عادل و برپاکننده، حکم خدا را برپا می‌کند که امت اسلامی به این خلافت که همراه شهادت هم هست، دست یافت. در مرحله بعد خلافت کبیر که همان حکومت عدل جهانی است ،برگزیده خواهد شد که البته دستیابی به آن جامعه دو سنت دارد که در صورت پذیرش امت و عمل به دو میثاق طاعت و نصرت، امت واحده برخوردار از دو رابطه ولایت عرضی و طولی و جامعه‌ای با بافت اهلی شکل می‌گیرد. 

وی گفت: اگر چنین نشد، این شوکت به امتی دیگر برای آزمایش منتقل می‌شود که در قرآن به عنوان استبدال تعبیر شده است، یعنی اگر جوامعی که به عزت می‌رسند، به شرط نصرت رهبران الهی عمل کنند، این قدرت ادامه می‌یابد و اگر چنین نشود، این تمدن و قدرت از آن‌ها سلب و به دست قوم دیگری سپرده می‌شود تا در نهایت جامعه‌ای وفادار به طاعت و نصرت شکل گیرد.

آیت‌الله اراکی با اشاره به وجه‌های دیگر درباره سنت استبدال اظهار کرد: نحوه تعامل رهبران مردم با رهبران الهی در واقع، اساس حرکت جوامع و دست‌گردانی قدرت است که سوره ابراهیم به تفصیل به این مساله پرداخته است. 

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ادامه داد: بر مبنای تعامل جوامع با رهبران الهی، سنتی با عنوان سنت ظهور شکل می‌گیرد و قرآن رهبران الهی را برای جوامع نعمت کامل عنوان می‌کند. حال اگر جامعه به وظیف خود عمل کند، اتمام نعمت توسط رهبر الهی حاضر و میزان و شاهد در میان آن حضور خواهد یافت. 

آیت‌الله اراکی گفت: اگر چنین اتفاقی در جوامع نیفتد، در جامعه چند نوع غیبت اتفاق خواهد افتاد که نخستین آن‌ها غیبت تعلیق است که بر اساس آن، فرصت تمام رهبری جامعه به او داده نشده است و می‌تواند در بخشی از رهبری جامعه حضور یابد. در چنین جامعه‌ای برخی مسوولیت‌های رهبری تعلیق می‌شود که ائمه به ویژه بعد از سیدالشهدا(ع) چنین وضعیتی را داشتند. 

وی دومین نوع غیبت را غیبت مکانی دانست و شرایط خاص زمان پیامبر اسلام(ص) را از جمله این نوع غیبت دانست که در زمانی حضرت به صورت پنهانی جامعه را به اسلام دعوت می کرد.

آیت‌الله اراکی در ادامه غیبت زمانی را نوع دیگری از غیبت دانست و گفت: در این نوع غیبت که در آن راهبر جامعه از جامعه کلا غیبت می‌کند، رهبر الهی اصلا امکان حضور ندارد، چراکه شرایط اجتماعی این امکان را به او نمی‌دهد. 

گزارش تکمیلی متعاقبا ارسال خواهد شد.