حبیب درخشانی، استاد هنرهای دیداری و تاریخ هنر در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره انتشار کتاب مجموعه آثار هنرمندان هنرهای تجسمی، گفت: چاپ مجموعه آثار هنرمندان کاری مفید و لازم است، چرا که در غیر این صورت آثار در خفا مانده و نادیده و ناشنیده در تاریخ دفن می‌شوند.

وی افزود: همچنین با انتشار اثر هنری نوعی از تعاطی افکار به وجود آمده و بر اساس آن هنرمند می‌تواند از بازتاب نظرات دیگران درباره اثر خود آگاه شود. من معتقدم اگر مجموعه آثار هنرمند منتشر شود، سیر و روند کاری هنرمند را تا مراحل پیشرفته نشان داده و این خود نوعی از نقد است.

این مدرس تاریخ هنر در ادامه با اشاره به این نکته که کتاب مجموعه آثار خود نوعی از نقد ژنتیک است، گفت: به یک تعبیر انتشار مجموعه آثار هنرمندان به نوعی خود نقد تکوینی یا ژنتیک است، چرا که نقد تکوینی هم از آغاز دوران خلق آثار هنری شروع شده و به قول هوسرل به سوی خود چیزها در حرکت است. بنابراین باید برای آثار هنری این فرصت به وجود آید، تا خود را نشان بدهند.

درخشانی در ادامه در پاسخ به این سوال که انتشار مجموعه آثار در کشورهای اروپایی چگونه است، گفت: در همه کشورها انتشار مجموعه آثار هنرمندان به صورت یک سنت فرهنگی مدام انجام می‌شود، البته در ادامه منتقدی هم بر این آثار نقد یا درآمدی نوشته تا کتاب و آثار آن هنرمند خاص بهتر معرفی شود. در کشورهای دیگر یکی از وظایف گالری‌دارها معرفی و شناساندن هنرمندان، به ویژه هنرمندان تازه کار است.

وی افزود: در کشورهای اروپایی معمولا مخاطب را با روش‌های مختلف با کتاب درگیر می‌کنند، به عنوان مثال از هنرمندان مختلف کتاب‌هایی در ابعاد مختلف و متنوع منتشر کرده یا حتی کتاب‌های حکمی و فلسفی مهم را با تصویرسازی‌های جذاب به چاپ می‌رسانند، چرا که مردم عادی ممکن است به دلیل اشتغال زیاد فرصت خواندن کتاب‌های اصلی را پیدا نکنند و این کتاب‌ها به دلیل خوانش راحت‌تر و ساده‌نویسی مطالب جایگزین کتاب‌های قبلی خواهند شد.

درخشانی گفت: در معرفی هنرمند به جامعه الزامی وجود دارد، چرا که معمولا هنرمندها خود اقدامی در جهت معرفی خودشان انجام نمی‌دهند. بسیاری از هنرمندها ماخوذ به حیا هستند و اعتقاد دارند که اگر قرار به معرفی اثر است، خود اثر باید خود را عیان کند تا منتقد و مدیر گالری اقدام به معرفی آن کنند. به نظر من بهترین راه برای انتشار این گونه از کتاب‌ها این است که ناشرانی تخصصی تاسیس شده و اینان با تشکیل یک تیم تخصصی از منتقدان حرفه‌ای و با مطالعه بسیار دست به انتشار این کتاب‌ها بزنند.

این مترجم و زبان‌شناس در ادامه با اشاره به این نکته که آثار هنری به دلیل پیچیدگی و برخورداری از لایه‌های مختلف حتما باید توسط منتقدان تحلیل شوند، گفت: منتقد باید مخاطب را به عمق آثار ببرد، اگر این اتفاق رخ ندهد کتاب، فروش چندانی نخواهد داشت. مخاطبانی در زمان حیات پیکاسو به او گفتند که ما هنر کوبیسم را متوجه نمی‌شویم. پیکاسو در جواب گفت: «من هم شعر انگلیسی را درک نمی‌کنم، چرا که من زبان انگلیسی بلد نیستم و برای درک شعر انگلیسی باید ابتدا زبان انگلیسی را یاد بگیرم.» هنر هم به همین صورت است و زبان خاص خود را دارد. زبان هنرهای تصویری و دیداری هم فرم و همچنین لهجه‌ها و گویش‌های خاص خود را دارد.

درخشانی در ادامه با اشاره به این نکته که کتاب مجموعه آثار حتما باید با کیفیت مناسب منتشر شود، گفت: اگر قرار باشد موسیقی یک موسیقیدان با کیفیت نامناسب منتشر شود، حتی اگر آهنگساز بتهوون هم باشد، مخاطب حاضر به گوش دادن آن نیست. به همین ترتیب نباید آثار هنرهای تجسمی با کیفیت نامناسب از نظر چاپ، منتشر شود. ناشران باید نسبت به انتشار مناسب تعهد داشته باشند. هنرمندان به ویژه نقاشان برای درست کردن رنگ‌ها سختی‌های بسیاری متحمل می‌شوند، مدتها رنگ‌های مختلف را با هم ترکیب کرده تا به هارمونی درست برسند، حال اگر مجموعه آثار با کیفیت نامناسب منتشر شود، تمام زحمات این هنرمندان به هدر می‌رود. به نظر من اگر قرار بر انتشار بی‌دقت است و ناشران قرار نیست، حوصله به خرج دهند و هزینه کنند، کتاب را به صورت سیاه و سفید چاپ کنند، بهتر است.

درخشانی در پاسخ به این سوال که نقش نهادهای فرهنگی دولتی در انتشار مجموعه آثار چیست، گفت: من خودم هیچ توقعی از شخص خاص یا موسسه فرهنگی دولتی برای چاپ کتابم ندارم و ترجیح می‌دهم با شرایط و کیفیتی که تشخیص می‌دهم، کتابم را منتشر کنم. اگر قرار است شخصی یا موسسه‌ای کمکی در راستای انتشار کتاب بکند، بهتر است این کمک صادقانه و به خاطر اعتلای خود هنر باشد و نه چیز دیگری.

وی افزود: این‌گونه درست نیست که یک نهاد دولتی یا ناشری بخواهد با چاپ کتابی از هنرمندان برای خود نامی دست و پا، یا از آن بهره‌برداری سیاسی کند. باید به خاطر نفس هنر کار کرد و اگر مقصود همین باشد و کتاب توسط تیم منتقدان بررسی و چاپ شود، با فروش مناسب و ویژه‌ای روبه‌رو خواهد شد. مطمئن باشید که آثار قوی و حرفه‌ای مخاطبان و خریداران بسیاری دارد.

درخشانی در ادامه به حامیان واقعی هنر در طول تاریخ هنر اشاره کرد و گفت: هنر و هنرمندان در طول تاریخ همیشه حامیانی داشته‌اند. به عنوان مثال اگر شخص «مدیچی» نبود میکل آنژ به هیچ عنوان نمی‌توانست آثار خود را خلق کند. او برای ساختن مجسمه مشقت‌های بسیاری متحمل می‌شد، سنگ مرمر را از شهر فرارا با کشتی از رود تیبر می‌آورد تا بتراشد. به نظر شما چه انگیزه‌ای می‌توانست او را به این کار وادارد؟

درخشانی در پایان به انتشار کتاب زندگینامه هنرمندان اشاره کرد و گفت: کتاب زندگینامه هنرمندان می‌تواند انگیزه‌های بسیاری برای هنرمندان جوان و نوآموزان هنر ایجاد کند. همچنین می‌تواند راه درست و مسیر حرفه‌ای هموار را برای آنان به ارمغان بیاورد، اما به هر حال چاپ این کتاب‌ها هم که معمولا همراه با کتاب مجموعه آثار است، باید با شرایط ویژه‌ای همراه باشد، که این شرایط تقریبا مشابه شرایط انتشار همین کتاب‌های مجموعه آثار است.

حبیب درخشانی دکترای تاریخ هنر دارد و هم‌اکنون استاد فلسفه هنر دانشگاه تهران است. درخشانی در حوزه‌های مختلفی چون ترجمه، زبان‌شناسی و پژوهش هنر فعالیت داشته است.