به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، در اين اثر علامه اميني به كنكاش علمي درباره «آنچه مي‌توان بر آن سجده كرد» و با استناد به مدارك و مآخذ مختلف از كتاب‌هاي مرجع اهل‌سنت، به نقد علمي خشك مغزي‌هاي وهابيت مي‌نشيند.

در بين انديشه شيعي با ساير فرقه‌هاي اسلامي، تفاوت‌هايي در حوزه‌هاي گوناگون اعتقادي، فقهي و احكام شرعي، اجتماعي و... وجود دارد. وجود تفاوت امري طبيعي است، چرا كه اگر در بين اديان، فرقه‌ها و مكاتب تفاوتي نباشد، دليلي براي اختلاف بين آنها وجود ندارد، اما در نهايت يك گروه نجات يافته بر مسير حق است و بقيه بسته به خاستگاه انديشه آنها، در مسيرهاي انحرافي سير مي‌كنند. از سوي ديگر، تمامي انسان‌ها در صددند تا بهترين و صحيح‌ترين راه را براي زندگي خود برگزينند تا سعادت دنيا و آبادي آخرت خويش را رقم بزنند.

گام نخست براي كشف حقيقت، آزادانديشي محسوب مي‌شود. گام بعدي كه برگرفته از گام نخست است، رجوع به افراد عالم و آگاه به مباني انديشه اديان و مذاهب و فرقه‌ها و گفت‌وگو و مناظره دو طرفه آنها براي كشف حقيقت و مسير حق است. اگر عالمان مذاهب و فرقه‌ها با آزادانديشي به گفت‌وگو يا مطالعه بنشينند و بر همين اساس، حقيقت را برگزينند، عموم مردم جامعه نيز به اين سيره آگاه و عامل مي‌شوند. در كمال تاسف مشاهده مي‌شود كه بسياري از مدعيان علم و رسالت روشنگري و هدايت جامعه، به لوازم ياد شده عامل نيستند و در نتيجه با رفتار و گفتار خود، گمراهي جماعت زيادي را رقم مي‌زنند.

وهابيت، يكي از فرقه‌هايي است كه در بين اهل‌سنت، بيشترين جمود فكري و رفتاري را از خود نشان مي‌دهند. اين جمود در نمادهاي مختلف انديشه و رفتار آنان و در جوامعي كه به نوعي در آن نفوذ دارند، به چشم مي‌خورد. در جنبه سياسي، القاعده و طالبان جرياناتي‌اند كه با شكل‌گيري و اقتدار در افغانستان، نكبت و نفرت و عقب‌ماندگي را براي مردم آن سرزمين به همراه آوردند.

شيعيان جهان هر سال در ايام حج شاهد گونه‌هاي ديگري از جمود فكري‌اند، به گونه‌اي كه سفر عبادي و آرزوي ده‌ها ساله آنان براي دقايقي خلوت گزيني در كنار خانه خدا، مزار پيامبر(ص) و امامان مدفون در بقيع و جاي جاي حجاز با برخوردهاي خشك و متعصبانه روبه‌رو مي‌شود. شيعيان در حالي با اين سبك مغزي‌ها روبه‌رويند كه فرقه وهابي، خود را تابع و پذيرنده حكومت وقت مي‌داند و در حالي كه دولت عربستان، شيعيان را به عنوان موحد و براي اعمال عبادي پذيرا شده است، آنها مرتب به شيعيان افتراء شرك مي‌زنند.

يكي از برچسب‌هاي ناچسب وهابيت به تشيع در بحث «سجده» و «آنچه مي‌توان بر آن سجده كرد»، است. عالم محقق حضرت آيت‌الله عبدالحسين اميني(ره) در اين كتاب به كنكاش علمي در اين مهم مي‌پردازد و با استناد به مدارك و مآخذ مختلف از كتاب‌هاي مرجع سني‌ها، به نقد علمي خشك مغزي‌هاي وهابيت مي‌نشيند. جايگاه اين مبحث درون ديني است. اين اثر پيش‌تر به عنوان مبحث آخر كتاب «راه و روش ما، راه و روش پيامبر ما است» از علامه اميني(ره) در سال 1394 هجري قمري منتشر شده و اكنون به صورت مستقل و با ويرايش جديد به مخاطبان آزادانديش عرضه شده است.

در اين ويرايش، بناي ناشر بر نشر كتاب براي مخاطبان عمومي و پژوهشگر است و بنابراين، علاوه بر تلاش براي استفاده از دستور زبان و لغات مورد استفاده امروزين، در جاهايي نيز به تلخيص مباحث يا حذف استدلال‌هاي مبسوط مرحوم علامه اميني در زمينه‌هاي علوم رجالي و حديثي و ... اقدام شده و مدارك بحث‌ها در پاورقي‌ها آمده است.

جايگاه سجود در اسلام و آنچه بر آن سجده واجب است
يكي از واجبات نمازگزار اين است كه بر زمين سجده كند. تمام امت اسلام، از صدر اول تا امروز، بر اين موضوع اتفاق نظر دارند. روايت زير حديثي است كه مورد قبول تمام پيشوايان مذاهب اسلامي است: «جعلت لي الارض مسجدا و طهورا؛ زمين براي من، مسجد و پاك كننده قرار داده شد.» بنابراين، تا آنجا كه ممكن است، بايد زمين ـ‌يا آنچه از زمين مي‌رويد‌ـ سجده‌گاه مسلمان باشد.

اصحاب رسول خدا(ص) براي سجده، ريگ‌هاي مسجد را كه از تابش آفتاب نيمروز داغ مي‌شد، در دست خود گردانده و خنك مي‌كردند. از اين مطلب نتيجه مي‌شود: «مادام كه سجده بر زمين ممكن باشد ‌ـ ولو با خنك كردن آن‌‌ـ بر چيز ديگر سجده جايز نيست.»

همچنين از حديث زير «وجوب سجده برخاك» تاييد مي‌شود: «رسول خدا(ص) در موقع حرارت و برودت ريگ‌هاي مسجد، جامه‌اي در زير دست خود پهن مي‌كرد.»

در عبارت روايت نيامده كه آن حضرت(ص) در محل سجده، پارچه‌اي پهن كرده باشد. بنابراين، در سيره عملي و سنت آن حضرت، سجده بر غيرزمين جايز نيست، اما در صورتي كه به خاطر حرارت فوق‌العاده، يا عذر ديگر سجده بر زمين ممكن نباشد، سجده بر غير آن جايز مي‌شود چرا كه ضرورت، هر ممنوعي را مجاز مي‌سازد: «الضرورات تبيح المحظورات.» از سوي ديگر، دليل اين ضرورت‌ها و سجده‌ بر روييدني‌ها ـ‌به استثناي خوردني‌ها و پوشيدني‌ها‌ـ احاديثي است كه سجده بر «بوريا»، «چوب خرما» و «حصير كوچك» را جايز مي‌شمارد.

از نظر اعتبار و بنا بر فلسفه و تعريف سجده نيز بايد همين طور باشد؛ زيرا سجده عبارت است از: اظهار كوچكي و ذلت در برابر عظمت خداي سبحان و كبريايي او. اين معني، با سجده بر خاك و به خاك ماليدن صورت و دماغ، مناسب‌تر است. چنين سجده‌اي، انسان را به اصل خلقت خود، بهتر توجه مي‌دهد. خميره‌اي كه خلقتش از او، برگشتش به او و بازگشتش نيز از او است تا پند و عبرت گيرد و به ياد پستي اصل خود باشد. وقتي انسان، به فرومايگي خود در برابر خالق هستي آگاه شد، خضوع بيشتري به او دست مي‌دهد.

هنگامي كه روح و باطن آدمي، به ذلت و پستي خويش متوجه شد، به يقين اعضا و جوارحش به عبوديت متمايل مي‌شود؛ از تكبر دوري مي‌جويد و با چشم بصيرت مي‌يابد كه موجود سرشته از خاك، جز به ذلت و كوچكي در برابر خالق خود سزاوار نيست.

اگر با چشم بصيرت بنگريم، اين اسرار و استفاده‌هاي معنوي را از جامه‌ها و فرش‌هاي بافته از پشم و حرير و ديبا و نظاير آن ـ‌كه وسايل آسايش و راحتي است‌ـ به هيچ وجه نمي‌توان انتظار داشت، زيرا اين گونه تجملات در انسان حس تكبر، احترام به نفس، جباريت و برتري‌جويي ايجاد مي‌كند و جامه خضوع و خشوع را از بر انسان بيرون مي‌آورد.

كتاب حاضر در ادامه، احاديثي را كه در «صحاح ششگانه» و ساير كتاب‌هاي عمده «مسانيد و سنن» سني‌ها درباره سنت رسول خدا(ص) در آنچه سجده بر آن جايز است، نقل مي‌كند.

در سايه اين بررسي‌ها براي خواننده آزادانديش مشخص مي‌شود كه تابعين و پيروان حقيقي سنت پيامبر(ص)، شيعيان اميرالمومنين(ع) هستند يا ساير مدعيان؟ براي روشن شدن بهتر بحث، احاديث مربوطه در اين كتاب به سه بخش و به اين ترتيب ارايه شده‌اند: «احاديث جواز سجده بر زمين»، «احاديث جواز سجده بر غير زمين، بدون وجود هرگونه عذر» و «مانع و احاديث جواز سجده بر غيرزمين، با وجود عذر و مانع».

چاپ نخست كتاب «سجده توحيدي در سيره نبوي» با شمارگان 1000 نسخه 52 صفحه و بهاي 8000 ريال راهي بازار نشر شد.